Το Βυζάντιον, η αποικία των αρχαίων Ελλήνων, επιλέχθηκε το 324 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Α για να αποτελέσει το νέο κέντρο της αυτοκρατορίας στα ανατολικά και πήρε το όνομά του: "πόλη του Κωνσταντίνου", Κωνσταντινούπολη. Ο Κωνσταντίνος έδωσε στην πόλη έκταση πέντε φορές μεγαλύτερη από την αρχική, τη διαίρεσε -ακολουθώντας το πρότυπο της Ρώμης- σε δεκατέσσερα διαμερίσματα και την προίκισε μεταξύ άλλων με Καπιτώλιο, Ιππόδρομο, πλατείες και έναν κεντρικό οδικό άξονα πού συνέδεε την Ανατολή με τη Δύση. Πολύ γρήγορα η Κωνσταντινούπολη εξελίχτηκε σε κέντρο της αυτοκρατορίας και διατήρησε τη θέση αυτή για περισσότερα από χίλια χρόνια. Έτσι η Κωνσταντινούπολη -η οποία μετά την κατάληψή της από τους Τούρκους το 1453 έγινε η πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- δεν αντιπροσωπεύει μόνο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο, αλλά και τον χριστιανικό Μεσαίωνα. Κάθε περίοδος άφησε τα αρχιτεκτονικά της ίχνη σ αύτη τη μοναδική μητρόπολη.

Ο Πέτερ Σράινερ φωτίζει τα σημαντικότερα στάδια της εξέλιξης της Κωνσταντινούπολης, συνδέοντάς τα με την πολιτική, πολιτιστική, θρησκευτική και οικονομική ιστορία της πόλης. Παρά τις πολλές μεταβολές και τα συχνά δραματικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορική της πορεία ανά τους αιώνες, η πόλη του Βοσπόρου διατήρησε τον χαρακτήρα της οικονομικής μητρόπολης και του διαμετακομιστικού σταθμού του θαλασσίου εμπορίου. Αδιαμφισβήτητη παρέμεινε επίσης η κυρίαρχη θέση της Κωνσταντινούπολης ως εκκλησιαστικού κέντρου μιας αυτοκρατορίας και ως εστίας παιδείας και γνώσης.