Το πρώτο βιβλίο του Philip Kerr που διαβάζω και, αν στην αρχή ήμουν αρκετά αρνητική, τελικά το συνέχισα και το τέλειωσα. Το τέλειωσα γιατί ο Kerr με κέρδισε με τη γραφή του και την αστυνομική ιστορία που έπλασε στο μυαλό του βασισμένη, πάνω κάτω, σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα.

Η ιστορία εκτυλίσσεται το 1943. Ξεκινάει από το Βερολίνο και συνεχίζει στο Σμολένσκ της Ρωσίας όπου έχει βρεθεί τυχαία ένας ομαδικός τάφος Πολωνών αξιωματικών. Ο ήρωας του βιβλίου, Μπέρνι Γκούντερ, έχει κληθεί για να αποκαλύψει ποιος ευθύνεται για το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων. Όλο αυτό είναι λίγο δίκοπο μαχαίρι εν καιρώ πολέμου και οι κινήσεις του πρέπει να είναι προσεκτικές έτσι ώστε να μη δυσαρεστήσει τους Γερμανούς αξιωματούχους και τη Γκεστάπο. Παράλληλα έχει να διαλευκάνει και τον φόνο δύο Γερμανών διαβιβαστών, οι οποίοι δολοφονήθηκαν ένα βράδυ έξω από ένα παλιό ξενοδοχείο που πλέον χρησιμοποιείται ως οίκος ανοχής. Άραγε η δολοφονία των δύο διαβιβαστών σχετίζεται με τον ομαδικό τάφο στο δάσος και ποια είναι η σχέση τους;

Πέρα όμως από την αστυνομική ιστορία ο αναγνώστης του βιβλίου θα γνωρίσει και ιστορικά στοιχεία και γεγονότα αλλά θα γευθεί και την ειρωνεία, την αλλαζονία, τον σαρκασμό και το μίσος των Γερμανών που κατέχουν εξέχουσες θέσεις και όχι μόνο για την ανθρώπινη φύση και για όσους δεν ανήκουν στην Αρία φυλή! Ακόμα και οι ίδιοι οι Γερμανοί έπρεπε να προσέχουν τι λένε και πως συμπεριφέρονται για να μπορέσουν να αποφύγουν τη φυλάκιση και ίσως την εκτέλεση τους. Ειδικά σε εδάφη εκτός Γερμανίας οι Γερμανοί αξιωματικοί δεν γνώριζαν νόμους και συνθήκες ειρήνης και εκτελούσαν με άνεση και, ως παραδειγματισμό, όποιον τους πήγαινε κόντρα ή γνώριζε προσωπικά τους δεδομένα που δεν ήθελαν να αποκαλυφθούν. Από την άλλη αναφέρεται και η συνωμοσία της δολοφονίας του Χίτλερ από μία ομάδα εξέχοντων Γερμανών αξιωματούχων.

Ο Kerr συνδέει την ιστορία με τη μυθοπλασία με εξαιρετική άνεση και είναι σαν να διαβάζει κάποιος ένα ιστορικό βιβλίο με στοιχεία μίας αστυνομικής ιστορίας με σύνθετη και γρήγορη πλοκή που πηγάζει μέσα από τις ολοζώντανες περιγραφές της βαναυσότητας του πολέμου.

Σφαγή του Κατύν (Κατίν στο βιβλίο) ονομάζεται το έγκλημα των μαζικών εκτελέσεων χιλιάδων Πολωνών αξιωματικών, αστυνομικών, διανοούμενων, πολιτικών κρατουμένων και αιχμαλώτων πολέμου, που διαπράχθηκε από τη μυστική αστυνομία Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (γνωστότερο από τα αρχικά NKVD ως Νι-Κα-Βε-Ντε) της Ε.Σ.Σ.Δ. κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και συγκεκριμένα από τις αρχές Απριλίου μέχρι τα τέλη Μαΐου του 1940.Σε απόσταση περίπου 500 χιλιομέτρων από τα σύνορα της Πολωνίας, εντός του Ρωσικού εδάφους, στο δάσος του Κατύν, που βρίσκεται 6,5 χλμ. από την ομώνυμη πόλη, θανατώθηκαν κατά χιλιάδες, κρατούμενοι από το στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Κοζέλσκ. Ομοίως και σε άλλες περιοχές, εκτελέστηκαν κρατούμενοι των στρατοπέδων του Οστασκόφ και του Στάρομπελσκ, καθώς και από φυλακές της δυτικής Λευκορωσίας και δυτικής Ουκρανίας. Το γεγονός της σφαγής επηρέασε βαθιά τις σχέσεις Πολωνίας και Σοβιετικής Ένωσης για αρκετά χρόνια. Εκτιμάται πως ο αριθμός των θυμάτων έφτασε περίπου τις 22.000. Η πρώτη δημόσια αναφορά στο γεγονός της σφαγής του Κατύν έγινε στις 11 Απριλίου του 1943 μετά από ανακοίνωση αρχών της Ναζιστικής Γερμανίας περί της ανακάλυψης ομαδικού τάφου στο Σμολένσκ. Η Σοβιετική Ένωση αρνήθηκε οποιαδήποτε ευθύνη, επιρρίπτοντάς τη στη Ναζιστική Γερμανία μέχρι το 1990, όταν επισήμως αναγνώρισε και καταδίκασε το έγκλημα εκ μέρους της NKVD, όπως και μεταγενέστερες προσπάθειες συγκάλυψής του. Το 2008 τα ρωσικά δικαστήρια προχώρησαν σε αποχαρακτηρισμό των σχετικών σοβιετικών αρχείων και το 2010 η Ρωσία αναγνώρισε πως η σφαγή του Κατύν διαπράχθηκε με εντολή του Ιωσήφ Στάλιν και της σοβιετικής ηγεσίας. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσίας υποστηρίζει και σήμερα πως υπεύθυνη για τη σφαγή είναι η Ναζιστική Γερμανία, ενώ η Ρωσική κυβέρνηση, πέραν της αποδοχής των συμβάντων, απέφυγε να αποδεχτεί τον χαρακτηρισμό της γενοκτονίας ή των εγκλημάτων πολέμου για τα γεγονότα. Αν και δεν διασώζεται κανένα έγγραφο που να μαρτυρά το κίνητρο του Στάλιν για την απόφαση της μαζικής εκτέλεσης των κρατουμένων, ισχυρή θεωρείται η άποψη μεταξύ Ρώσων και Πολωνών ιστορικών πως την έλαβε, έστω εν μέρει, διότι συνιστούσαν μια ελίτ μελλοντικών ηγετών υπέρ μιας ανεξάρτητης Πολωνίας (περισσότερα εδώ: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%86%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9A%CE%B1%CF%84%CF%8D%CE%BD).Σε αυτό το ιστορικό υπόβαθρο κινείται η νέα περιπέτεια του Μπέρνι Γκούντερ, ο οποίος έχει εγκαταλείψει την Πολιτική Αστυνομία κι εργάζεται στο Γραφείο Εγκλημάτων Πολέμου. Λύκοι ξεθάβουν ανθρώπινα μέλη στο Σμολένσκ της Ρωσίας και όλα δείχνουν ότι πρόκειται για Πολωνούς αξιωματικούς που εκτελέσανε άνευ λόγου και αιτίας οι Ρώσοι, κάτι που μπορεί να το χρησιμοποιήσει η Γερμανία ως προπαγάνδα για να στρέψει εναντίον των Ρώσων την κοινή γνώμη και τους συμμάχους τους. Παράλληλα όμως στο Σμολένσκ αρχίζει και μια σειρά δολοφονιών με σχεδόν αποκεφαλισμένα πτώματα. Ποιος τους σκοτώνει και γιατί; Ποιος θέλει να καλύψει αυτό το εύρημα και για λογαριασμό τίνος δουλεύει; Ένα εκπληκτικό αστυνομικό μυθιστόρημα, με πολλή μελέτη και εργασία του συγγραφέα για την εποχή και τους πρωταγωνιστές του 1943. Ο άνθρωπος κεντά για άλλη μια φορά και μας χαρίζει άλλο ένα εκπληκτικό βιβλίο με δράση, ανατροπές, εκπλήξεις, ιστορικό φόντο, ιστορικά πρόσωπα (ο φον Κανάρις λειτουργεί σχεδόν σαν από μηχανής Θεός για τη σωτηρία του Γκούντερ). Άλλο ένα πετραδάκι στον χαρακτήρα του Γκούντερ, τον οποίο αγαπώ όλο και περισσότερο σε κάθε βιβλίο, ειδίκά από τη στιγμή που αναγκάζεται να κάνει κάτι που δεν το συλλαμβάνει νους ανθρώπου! Και όλα αυτά στο Σμολένσκ, πόλη της Ρωσίας, την οποία είχαν κυριεύσει οι Γερμανοί το 1941 αλλά ανακατέλαβαν οι Ρώσοι το 1943, λίγες μέρες μετά από τη στιγμή που εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα, οπότε νιώθεις ότι ο χρόνος σε πιέζει όχι μόνο για να λύσεις το μυστήριο αλλά και για να σώσεις το τομάρι σου, Γερμανός ων, έτσι και μπουν οι Σύμμαχοι! Ο συγγραφέας σέβεται απόλυτα την αλήθεια πίσω από τα γεγονότα της ομαδικής εκτέλεσης και την περνάει δεξιοτεχνικότατα ανάμεσα στις γραμμές του κειμένου (γιατί σφαγιάστηκαν τόσοι άνθρωποι, από ποιους και γιατί και τι συνέπειες είχε αυτό μέχρι και σήμερα στη θέση της Ρωσίας έναντι του κόσμου όλου).Ο Γκούντερ παίρνει άλλο ένα μάθημα ζωής:"Δεν μπορούσα να φανταστώ κάτι χειρότερο από την αποκάλυψη στρατιωτικών μυστικών αλλά, και πάλι, εκείνη την εποχή η αντίληψή μου για το κακο ήταν περιορισμένη λόγω της αφελούς πίστης μου στην εγγενή τιμιότητα των συμπατριωτών μου. Ύστερα από είκοσι χρόνια στην αστυνομία του Βερολίνου νόμιζα ότι ήξερα τα πάντα περί διαφθοράς αλλά, αν δεν είσαι διεφθαρμένος ο ίδιος, δεν μπορείς να ξέρεις πόσο είναι οι άλλοι στο κυνήγι του κέρδους και της εύνοιας. Τότε πίστευα ακόμα σε πράγματα όπως η τιμή, η ακεραιότητα και το καθήκον. Η ζωή είχε να μου διδάξει ακόμη το πιο σκληρό μάθημα απ' όλα, ότι σε έναν διεφθαρένο κόσμο το μόνο πράγμα στο οποίο μπορείς να στηριχτείς είναι η ίδια η διαφθορά, ο θάνατος και η ακόμη μεγαλύτερη διαφθορά, και ότι η τιμή και το καθήκον έχουν λίγη θέση σ' έναν κόσμο με Χίτλερ και Στάλιν" (σελ. 278).Χαρακτηριστικό απόσπασμα:"Ο Θεός θα έπρεπε σύντομα να διαλέξει πλευρά: να πάει με τους άθεους κομμουνιστές ή με τους βλάσφημους Γερμανούς. Με τέτοιες επιλογές ποιος θα γινόταν θεός;" (σελ. 341).