Το "Αλφαβητάριο" της Συντακτικής Επιτροπής (1919), από τα διασημότερα αναγνωστικά του 20ού αιώνα, είναι προϊόν της εκπαιδευτικής και γλωσσικής μεταρρύθμισης από την επαναστατική κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το 1917, η οποία ακολούθως, με την εγκατάσταση του Βενιζέλου στην Αθήνα τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου, εφαρμόστηκε σε όλη την Ελλάδα. [...]

Η πρώτη επιτυχής κίνηση για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας γίνεται στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης αυτής. Για πρώτη φορά, καθιερώνεται η δημοτική γλώσσα σε όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου, με παράλληλη διδασκαλία της καθαρεύουσας στις δύο τελευταίες τάξεις, ενώ επίσης προκηρύσσεται η συγγραφή αναγνωστικών στη δημοτική γλώσσα, τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα στις σύγχρονες ανάγκες των μαθητών. Πρωταγωνιστικές μορφές της μεταρρύθμισης ήταν οι συνεργάτες του Εκπαιδευτικού Ομίλου, που στάθηκαν στο πλευρό του Ελευθέριου Βενιζέλου: ο Αλέξανδρος Δελμούζος, ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης και ο Δημήτρης Γληνός.

Έτσι, τη διετία 1917-1919 κυκλοφόρησαν τα πρώτα αναγνωστικά στη δημοτική. Μεταξύ αυτών "Το αλφαβητάρι με τον ήλιο" (όπως αποκαλούσαν οι μαθητές το "Αλφαβητάριο" της Συντακτικής Επιτροπής και όπως έχει έκτοτε επικρατήσει να λέγεται). Το βιβλίο αυτό θεωρείται (μαζί με το αναγνωστικό του Ζαχαρία Παπαντωνίου για την Γ\' Δημοτικού, "Τα ψηλά βουνά") σημαντικότατος σταθμός "όχι μόνο στην ιστορία του ελληνικού σχολικού βιβλίου αλλά και γενικότερα στην εξέλιξη των ελληνικών εκπαιδευτικών πραγμάτων", όπως σημειώνει ο Αλέξης Δημαράς (βλ. "Καλλιτέχνες και λογοτέχνες στα αναγνωστικά, 1860-1960", ΜΙΕΤ 2010). Η μεταρρύθμιση όμως αυτή υπήρξε σύντομη καθώς, αμέσως μετά την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το 1920, συγκροτήθηκε αρμόδια "Επιτροπεία" η οποία εις άπταιστον καθαρεύουσα, αποφάνθηκε ότι τα βιβλία αυτά ως "εθνικά επιλήψιμα" έπρεπε "να εκβληθώσι πάραυτα εκ των σχολείων και να καώσι", ενώ οι δημιουργοί τους έπρεπε να διωχθούν ποινικά για τη "διαφθορά της ελληνικής γλώσσας".

Ωστόσο, το "Το αλφαβητάρι με τον ήλιο" δεν κάηκε, παρά απομακρύνθηκε προσωρινά από τις σχολικές αίθουσες, στις οποίες επέστρεψε από το 1928, μετά τη νίκη του Ελευθέριου Βενιζέλου στις εκλογές της 19ης Αυγούστου. Μάλιστα, έναν χρόνο αργότερα -και δέκα χρόνια από την πρώτη του έκδοση-, το 1929, κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο "Δημητράκου ΑΕ" το δεύτερο μέρος του "Αλφαβηταρίου", αρχικά με εικονογράφηση του Φώτη Κόντογλου, ενώ κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 1930 επανέρχεται η εικονογράφηση του Κ. Μαλέα. Οι εκδόσεις που γίνονται από το 1929 και στο εξής περιλαμβάνουν και τα δύο μέρη -το πρώτο, όπου τα παιδιά μαθαίνουν τα γράμματα και τους φθόγγους με σύντομες προτάσεις, και το δεύτερο, όπου παρατίθενται μεγαλύτερα κείμενα. [...]

Το "Αλφαβητάρι με τον ήλιο" εγκαινιάζει την καινούργια σειρά βιβλίων της εφημερίδας "Το Βήμα", η οποία θα προσφέρει στους αναγνώστες της θρυλικά αλφαβητάρια και αναγνωστικά του 20ού αιώνα, που έχουν αγαπηθεί και τα οποία έχουν συνδεθεί με συγκεκριμένες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις ή ιστορικές περιόδους. Χάρη στα βιβλία της σειράς, ο αναγνώστης θα απολαύσει την τέρψη που προσφέρουν τα γλαφυρά τους κείμενα και η καλλιτεχνική εικονογράφησή τους, ενώ παράλληλα θα παρακολουθήσει μέσω των Επιμέτρων που θα συνοδεύουν κάθε τόμο, σημαντικούς σταθμούς στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης.

(από το επίμετρο της Ελένης Κεχαγιόγλου)