Μια ιδέα από γιασεμί στοίχειωνε τον αέρα της σάλας χτες βράδυ καθώς διάβαζα τις τελευταίες σειρές του βιβλίου του Νίκου Γούλια, Στα χρόνια της ομίχλης, ΙΑΣΜΗ. Είναι φορές που κάποια λόγια μας είναι οικεία με ένα μυστηριακό τρόπο. Ξύνουν πληγές από παλιότερες ζωές μας και γλυκαίνουν τα παλιά μας σημάδια. Μια τέτοια αίσθηση με κατέλαβε από τις πρώτες στιγμές που άρχισα να διαβάζω το βιβλίο τούτο και άρχισα μαζί του να ζω μια δεύτερη ονειρική πραγματικότητα.

Γύρισα πίσω στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Αντάμα με τον καπετάν Γιάννη να τρέχω στη θάλασσα να σώζω μαζί του τους Έλληνες που μέσα σ’ ένα καρυδότσουφλο πάσχιζαν να σώσουν παιδιά κι εγγόνια να μην χαθεί η γενιά τους. Η Χίος πολύπαθης, τα παιδιά της σφαγμένα στους δρόμους κι όσοι γλύτωσαν σαν πρόσφυγες στον ίδιο τους τον τόπο, παραπεταμένοι, στοιβαγμένοι σαν τους λιγοστούς μπόγους που κουβαλούσαν τα μετρημένα υπάρχοντά τους, χωρίς ελπίδα, χωρίς αύριο, να κλαίνε για το χτες, για τους νεκρούς τους και το βιος τους κι από πάνω τους μόνο σκέπασμα ο σπλαχνικός ουρανός της Σύρου. Εκεί βρήκαν καταφύγιο ο Ισίδωρος και οι αδερφές τους, σωσμένοι μια νύχτα με αντάρα από τον καπετάν Γιάννη. Στην αγκαλιά μιας καλόγριας βρήκαν τη ζεστασιά και ασφάλεια που χρειάστηκαν για να σταθούν στα πόδια τους ίσαμε να γυρίσουν στη μάνα τους την Ροδόκλεια στην Χίο και να συνεχίσουν τη ζωή τους.

Τρεις γεννιές καπεταναίων αφηγείται το βιβλίο τούτο. Τρεις γεννιές ναυτικών που ανδρώνονται απάνω στο καϊκι. Δεκαετίες ολόκληρες με την γεύση της θάλασσας στο κορμί και στα χείλη τους. Οι Χιώτες πρόσφυγες της Απάνω Σύρας κατεβαίνουν κάτω στο γιαλό κι από το τίποτα φτιάχνουν ένα από τα βασικότερα λιμάνια της τότε Ελλάδας, την Ερμούπολη. Ο παγετός σκεπάζει τη Χίο όλη και την καίει ίσαμε τα ριζά της. Και πάλι οι Χιώτες από την αρχή άλλοι στον τόπο τους και άλλοι ξενιτεμένοι ξεκινούν να κάνουν προκοπή, να σταθούν αντιμέτωποι με τον ήλιο.

Και μέσα σε όλα αυτά ένας έρωτας γεννιέται. Ο έρωτας του Νικόλα και της Ιάσμης που θα κρατήσει μια ζωή, γιατί οι μεγάλοι έρωτες δεν πεθαίνουν όποια κι αν είναι η εκβασή τους. Ένας έρωτας που μυρίζει γιασεμί σαν το κορμί της κι έχει γεύση από μαστίχι σαν την Χίο που αγαπά ο Νικόλας. Ως πού μπορεί να φτάσει κάποιος για έναν έρωτα ; Πόσο μπορεί να καρτερά μια ψυχή κι ένας νους για την ιδέα μιας αγάπης ;

Ο συγγραφέας στήνει γύρω μας με πολλές λεπτομέρειες όλο το σκηνικό που περιγράφει την Χίο εκείνη την εποχή. Η ναυτική γλώσσσα που χρησιμοποιεί, αλλά και η νησιώτικη διάλεκτος μας χαρίζουν μια θέση ανάμεσα στις συζητήσεις των ηρώων του. Χωρίς να το αντιληφθείς είσαι απάνω στη Φανερωμένη και πλέεις για Σμύρνη. Την άλλη στιγμή θωρρείς το ηλιοβασίλεμα από το ξατό του αρχοντικού της Ροδόκλειας, της μάνας αρχόντισας και πιο μετά δακρύζεις καθώς παρακολουθείς την αναγέννηση των μαστιχόδεντρων. Παρακολουθείς το διάφανο δάκρυ του κεντημένου κορμού τους να αργοκυλά και η ανάσα σου ξαφνικά μυρίζει μαστίχα.

Τρεις γεννιές καπεταναίων, μια οικογένεια που μεγαλώνει μαζί με την Ελλάδα και τα δεινά της κι όμως βρίσκει χρόνο και κουράγιο να στέκεται ορθή, ν’ αγαπά, να ερωτεύεται, να παντρεύεται και να γεννά νέους Έλληνες, νέους Χιώτες.

Απαριθμώντας πολλά βιβλία στη αγκαλιά και τη συλλογή μου, θα έλεγα πως η Ιάσμη του Νίκου Γούλια, είναι ένα τόσο αξιόλογο και καλογραμμένο βιβλίο, τόσο πλούσιο σε περιγραφές και συναισθήματα που η ψυχή και ο νους μου είχε μια μοναδική αίσθηση ικανοποίησης όταν αυτό τελείωσε, καθώς μου άφησε πάρα πολύ έντονη την αίσθηση ότι ο συγγραφέας ήταν παρών την ώρα που διάβαζα, σαν άλλος Όμηρος, διηγώντας μου και περιγράφοντάς μου κάθε λεπτομέρεια και στιγμή αυτής της μοναδικής ιστορίας.

Σταυρούλα Δεκούλου Παπαδημητρίου

Αθήνα 30/10/14