Ένα ολοκληρωμένο έργο για τη Μεσσηνία στην πολιτισμική της διαχρονία, που ν\' ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της επιστημονικής έρευνας, αποτελούσε αναμφισβήτητα desideratum. Το εκτενές πόνημα που παρουσιάζουμε με την έκδοση αυτή φιλοδοξεί να καλύψει έτσι υπαρκτό κενό και ν\' αναδείξει τις κύριες εκφάνσεις της πορείας της πανάρχαιας αυτής περιοχής του τόπου μας στην ιστορία και τη σημαντική συμβολή της στο πολιτισμικό γίγνεσθαι του Ελληνισμού.

Οι δεκαέξι εισηγήσεις παρατίθενται υπό μορφή ενός ζωντανού οδοιπορικού, που έλκει την αφετηρία του από τα προϊστορικά χρόνια συνεχίζεται στην Αρχαιότητα, στο Βυζάντιο, στη Λατινοκρατία, στην Τουρκοκρατία, στην Επανάσταση και καταλήγει στη νεώτερη και σύγχρονη εποχή.

Αναδεικνύονται τα περισπούδαστα αρχαιολογικά κατάλοιπα, αντικείμενα της προϊστορικής, κλασσικής και βυζαντινής αρχαιολογίας, με επίκεντρο την Αρχαία Μεσσήνη, τις περίφημες βυζαντινές εκκλησίες και τα μοναδικά φρούρια της περιοχής. Αποτυπώνονται οι θεμελιώδεις σταθμοί της ιστορικής διαδρομής της Μεσσηνίας στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, στην προεπαναστατική περίοδο και στην Παλιγγενεσία με επικέντρωση στην έναρξη της Επανάστασης, στο ηρωικό Μανιάκι και στο επιστέγασμα του Αγώνα στο Ναυαρίνο.

Ο διαχρονικά πολύπλευρος πνευματικός δυναμισμός της Μεσσηνίας καταδεικνύεται τεκμηριωμένα με μελέτες αναφερόμενες στην αφετηρία και στην εξέλιξη της Γλώσσας και της Φιλολογίας, με κορύφωση τις περίφημες πινακίδες της Γραμμικής Β΄, καθώς και στην ανάπτυξη του φιλοσοφικο-θεολογικού στοχασμού και της μουσικής παιδείας. Και η ίδια η μεσσηνιακή κοινωνία αναδύεται με ζωντάνια και γλαφυρότητα σε εισηγήσεις για τις όψεις του λαϊκού βίου (κατοικία, γεωργία, κοινωνική, πνευματική ζωή) και του αγροτικού χώρου, όπως η σημαντική καλλιέργεια της σταφίδας, που αποτελεί υπολογίσιμη οικονομική πηγή των κατοίκων. Η σημαντικότατη αρχιτεκτονική της Καλαμάτας με τα επιβλητικά αρχοντικά και τα νεοκλασσικά κτήρια, καθώς και η οικιστική της πόλης μετά τους σεισμούς που διεξοδικά ερευνάται, σηματοδοτούν τις τάσεις και τις επιλογές των Μεσσηνίων στο καίριο θέμα της πολεοδομικής αισθητικής και του σεβασμού προς τις παραδόσεις. [...]

(από τον πρόλογο της Γεωργίας Ξανθάκη - Καραμάνου)