Το 1830, το λιμάνι του Πειραιά ήταν ένας βαλτωμένος φυσικός όρμος και η γύρω περιοχή σχεδόν έρημη. Το 1834, η πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Από τότε ο Πειραιάς, ως επίνειο της πρωτεύουσας, αναβίωσε και, μέσα σε λίγα χρόνια, ο έρημος και βαλτωμένος όρμος έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο της χώρας. Στη ραγδαία ανάπτυξη της οικονομίας του Πειραιά καθοριστική ήταν η συμβολή του λιμανιού, καθώς η συγκέντρωση πρώτων υλών στο λιμάνι κατέστησε την πόλη ιδανικό τόπο για την εγκατάσταση και την ανάπτυξη του εμπορίου και της βιομηχανίας. Σημαντικοί βιομηχανικοί κλάδοι που αναπτύχθηκαν στον Πειραιά, από τα μέσα του 19ου αιώνα, ήταν η σιδηροβιομηχανία και τα ναυπηγεία, η κλωστοϋφαντουργία, η αλευροβιομηχανία και η οινοποιία-ποτοποιία.

Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, διαμορφώνεται και αναπτύσσεται ένα παραδοσιακό λιμάνι με συμβολή στην τοπική ανάπτυξη. Στη συνέχεια, η ανάπτυξη των χερσαίων μεταφορών και η σύνδεση του λιμανιού με ολόκληρη τη χώρα οδήγησαν στη διεύρυνση της ενδοχώρας με αποτέλεσμα το λιμάνι να χάσει σταδιακά τον τοπικό-παραδοσιακό του ρόλο και να αποκτήσει εθνική σημασία.

Μετά το 1920, η βιομηχανία απομακρύνεται σταδιακά από την περιοχή του λιμανιού και εγκαθίσταται στην οδό Πειραιώς, άξονα σύνδεσης του διπολικού συστήματος Αθηνών-Πειραιώς. Μετά τον πόλεμο, και ιδιαίτερα τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, η αστική ανάπτυξη και η ανάπτυξη των μεταφορικών δικτύων μετέβαλαν σταδιακά την κατάσταση. Έτσι, μετά το 1970, οι εθνικοί δρόμοι στις παρυφές των μεγάλων αστικών κέντρων αποτελούν ισχυρούς ελκτικούς πόλους για την εγκατάσταση της βιομηχανίας, και το λιμάνι του Πειραιά έχασε σταδιακά την ελκτική του δύναμη. Μέχρι το 1980, επήλθε η αποβιομηχάνιση της πόλης και τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα στην πόλη αναπτύχθηκε ο τριτογενής τομέας.

Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ανάπτυξης, που επικράτησε παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες, "βλέπει" το λιμάνι και τα τερματικά του ως αποτελεσματικούς κρίκους στις παγκόσμιες μεταφορικές αλυσίδες. Ο ΟΟΣΑ υποστηρίζει ότι απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη/καθιέρωση μιας περιφέρειας, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, είναι η στρατηγική τοποθέτηση της στα παγκόσμια εφοδιαστικά δίκτυα. Ο σύγχρονος αναπτυξιακός ρόλος του λιμανιού επικεντρώνεται στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των τερματικών του, αλλά και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της λιμενικής επιχειρηματικής συστάδας (cluster).

Με αυτά τα νέα δεδομένα και τις νέες απαιτήσεις, η διαμόρφωση και η λειτουργία μιας καινοτόμου λιμενικής επιχειρηματικής συστάδας, σε συνδυασμό με την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς της σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, είναι οι κρίσιμες παράμετροι που θα διαμορφώσουν στο μέλλον τον νέο αναπτυξιακό ρόλο του λιμανιού του Πειραιά.

Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται η "διάσωση" των ιστορικών στοιχείων του μεγαλύτερου λιμανιού της Ελλάδας μέσα από τη συλλογή, καταγραφή, κατηγοριοποίηση, ανάλυση και παρουσίαση τους. Τα άγνωστα για πολλούς στοιχεία για τη ζωή του λιμανιού θα αποτελέσουν χρήσιμο βοήθημα για τους νεότερους μελετητές της Ιστορίας του λιμανιού και της πόλης του Πειραιά, ενώ η σχετική υποστηρικτική και πληροφοριακή βιβλιογραφία προσφέρεται για περαιτέρω μελέτη και εμβάθυνση. Επιπλέον, η διαμέσου των δεκαετιών εξέλιξη του λιμανιού του Πειραιά και η συνακόλουθη αναπτυξιακή του συμβολή εξετάζονται και τεκμηριώνονται επιστημονικά με τη βοήθεια της θεωρίας για τη συμβολή των λιμανιών στην περιφερειακή ανάπτυξη.