Το έργο: Η τρίπρακτη "Κρητικοπούλα", σε κείμενο των Νικολάου Λάσκαρη και Πολύβιου Δημητρακόπουλου, χαρακτηρίζεται στο πρόγραμμα της πρώτης παράστασης ως "κωμική όπερα". Ο ίδιος ο Σαμαράς δεν προσδιορίζει τον τύπο του έργου στη χειρόγραφη παρτιτούρα. Παρότι η υπόθεση διαδραματίζεται στην ενετοκρατούμενη Κρήτη (1211-1715), προφανώς αφορμή στάθηκαν οι κρητικές επαναστάσεις στα τέλη του 19ου αιώνα, η ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας (1896-1913) και, τελικά, η ένωση της μεγαλονήσου με την υπόλοιπη Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912/3. Κεντρικό πρόσωπο της υπόθεσης είναι η κρητικοπούλα Αρετή, που επιτυγχάνει να αποσπάσει από τον Ενετό Δούκα της Κρήτης προνόμια για τους συμπατριώτες της. Με φόντο την "πολιτική" αυτή διάσταση, σε πρώτο επίπεδο πλέκεται ένα γαϊτανάκι από αισθηματικές ιστορίες κάθε είδους, που έχει ως συνέπεια κωμικές καταστάσεις.

Πρεμιέρες: Η Κρητικοπούλα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, στις 30 Μαρτίου 1916 από τον Ελληνικό Μουσικό Θίασο του Απόστολου Κονταράτου. Πρωταγωνιστούσαν η \'Ελσα\'Ενκελ, σύζυγος του Κονταράτου, ως Αρετή, η Σωσώ Κανδύλη ως Κοντέσα, ο Γεώργιος Καμβύσης ως Παύλος, ο Μάνος Φιλιππίδης ως Μιχάλης και ο Γεώργιος Δράμαλης ως Φουρλάνος. Η σκηνοθεσία ήταν του Μιλτιάδη Λιδωρίκη, ενώ την ορχήστρα και τη μαντολινάτα της Μουσικής Ακαδημίας διηύθυνε ο συνθέτης. Η Εθνική Λυρική Σκηνή έχει παρουσιάσει την Α\' Πράξη του έργου στο πλαίσιο επετειακών εκδηλώσεων το 1944, το 1946 και το 1952. Ολόκληρο το έργο παρουσιάζεται για πρώτη φορά απόψε. Ακολουθείται η αποκατεστημένη μορφή της παρτιτούρας από τον Γιάννη Τσελίκα, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στις 20 Απριλίου 2011 από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τη διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή.