Μετζ γεγέρν είναι το όνομα που έδωσε η αρμενική διασπορά στα εγκλήματα που διέπραξαν ενατίον του λαού της η κυβέρνηση και ο στρατός της οθωμανικής αυτοκρατορίας από το 1915 έως το 1916. Για να μας αφηγηθεί αυτά τα τραγικά γεγονότα ο συγγραφέας Πάολο Κόσι απεικονίζει τρεις διαφορετικές απόψεις:

α) του γερμανού στρατιώτη Άρμιν Βέγκνερ, που με κίνδυνο της ζωής του αψηφά τις εντολές των ανωτέρων του και αποκαλύπτει στον κόσμο, μέσα από τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του, τις σφαγές, των οποίων είναι αυτόπτης μάρτυς.

β) την απόπειρα αρμενικής αντίστασης γνωστή με το όνομα \"οι σαράντα μέρες του Μούσα Νταγ\".

γ) τη δίκη του Σογομών Τεχλιάρ που εξετέλεσε το 1921 στο Βερολίνο τον Ταλαάτ Πασά ως εκδίκηση απέναντι στα δεινά που τράβηξε ο αρμενικός λαός εξαιτίας του (θεωρήθηκε ως ένας από τους κύριους υπεύθυνους της αρμενικής γενοκτονίας).

Στις αρχές του 20ού αιώνα, η άνοδος του εθνικιστικού και ρεπουμπλικανικού κινήματος των Νεοτούρκων πρότεινε την κατάργηση της αυτοκρατορικής μοναρχίας. Το 1908 οι Νεότουρκοι πραξικοπηματικά εγκατέστησαν στην εξουσία μια δικτατορική τριανδρία (Υπουργός Άμυνας Εμβέρ πασάς, Υπουργός Εσωτερικών Μεχμέτ Ταλάατ πασάς και Υπουργός Ναυτικού Αχμέτ Τζεμάλ πασάς). Την άνοιξη του 1909 οι τρεις αυτοί άντρες ανέτρεψαν τον σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ Β΄, και το 1911, σε μυστικό συνέδριο, προσχεδίασαν την εξόντωση των Αρμενίων που κατοικούσαν στην Τουρκία. Οι επιχειρήσεις εκτυλίχθηκαν σε τρεις φάσεις, οι μέθοδοι εξόντωσης ήταν υπερβολικά βίαιες και οι νεκροί υπολογίζονται στο 1.500.000.

Στο κόμικ παρακολουθούμε όλα τα γεγονότα: τις εκτελέσεις των αντρών, τους βιασμούς των γυναικών, τις πορείες των Αρμενίων μέσα στην έρημο (\"προορισμός της εκτόπισης το τίποτα\") με αφορμή την από τύχη σωτηρία ενός ανήλικου Αρμενίου μετά από ομαδική εκτέλεση των συμπατριωτών του. Παρελαύνουν ιστορικά πρόσωπα, βλέπουμε τον αγώνα του Βέγκνερ να αντισταθεί απέναντι σε αυτό το άδικο με αποτέλεσμα να καθαιρεθεί και να απομακρυνθεί από το στράτευμα, βλέπουμε τις προσπάθειες των Μεγάλων Δυνάμεων να καταλάβουν τι πραγματικά συμβαίνει με τους Αρμενίους, βλέπουμε βαναυσότητες Τούρκων και ωμότητες, βλέπουμε εικόνες φρίκης. Κι όλα αυτά εμπλουτισμένα με τηλεγραφήματα των τουρκικών αρχών που διασώθηκαν και φωτογραφίες.

Το σκίτσο είναι ασπρόμαυρο, ωμό αλλά τρυφερό, στυγνό αλλά και ρομαντικό. Οι σκηνές της καθημερινότητας των Αρμενίων εναλλάσσονται με τις βάναυσες σκηνές των βιασμών, του προπηλακισμού, της πορείας μέσα στην έρημο. Μανάδες τρώνε τα παιδιά τους μισότρελες από τις κακουχίες στην έρημο, Τούρκοι στρατιώτες πεταλώνουν και τυφλώνουν ανθρώπους. Το σκίτσο είναι ρεαλιστικό και στις στιγμές του άφατου πόνου και της ωμότητας μετατρέπεται σε Μουνκ, σε Γκουερνίκα, η γραμμή και το στιλ απλοποιείται, εκεί δε χρειάζονται λόγια, ούτε ωραιοποιήσεις. Απορώ, όταν διαβάζεις για τη γενοκτονία των συμπατριωτών σου σίγουρα δακρύζεις, πώς γίνεται όμως να έχεις τη δύναμη να απεικονίζεις τέτοιες σκηνές, ο συγγραφέας και εικονογράφος πρέπει να πόνεσε πολύ όταν σκιτσάριζε τις σκαιότητες και τις εικόνες φρίκης.

Σε γενικές γραμμές ένα κόμικ μόνο για ενήλικες, γεμάτο ειλικρίνεια, αμεσότητα, ιστορικά τεκμηριωμένο, ωμό κι η πίκρα ξεχειλίζει σε κάθε σελίδα.