Τα μοναστήρια, ένας κατεξοχήν θεσμός του μεσαίωνα που παρέμεινε στους νεώτερους χρόνους, επιβιώνοντας μέχρι σήμερα, αποτελούν ένα σημαντικό πεδίο έρευνας για την κοινωνική ιστορία: έχοντας διαφυλάξει σε πολλές περιπτώσεις σπουδαία αρχεία και υλικά κατάλοιπα, τα μοναστήρια μπορούν να μελετηθούν τόσο ως θεσμοί ή κτίρια καθεαυτά, όσο και σε ό,τι αφορά το οικονομικό υπόβαθρο της λειτουργίας τους καθώς και τις σχέσεις τους με την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Στον παρόντα συλλογικό τόμο, ο ιστοριογραφικός στόχος είναι να αναδειχθεί η οικονομική και πολιτική φυσιογνωμία των μοναστηριακών θεσμών, σε μια συγκριτική προσέγγισή τους από τους μεσαιωνικούς στους νεώτερους χρόνους, σε ένα γεωγραφικό εύρος που εκτείνεται από τη μεσαιωνική Δύση στο Βυζάντιο, τη λατινική Ανατολή και την οθωμανική αυτοκρατορία των πρώιμων νεώτερων χρόνων, ως το σύγχρονο ελληνικό κράτος στα Βαλκάνια. Ο τόμος συγκεντρώνει τις εισηγήσεις στην επιστημονική συνάντηση που διοργάνωσε το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης μεταξύ 17-19 Δεκεμβρίου 2009 στο Ρέθυμνο.

Περιεχόμενα:

- Ηλίας Κολοβός, Εισαγωγικά
- Ελένη Σακελλαρίου, "Τα μοναστήρια στη μεσαιωνική Δύση: η σχέση τους με την πολιτική και την οικονομία (8ος-11ος αι.)"
- Αγλαΐα Κάσδαγλη, "Nihil sub sole novum - ουδέν καινόν υπό τον ήλιον. Σκέψεις περί την ιστοριογραφία με αφορμή τους Κιστερκιανούς μοναχούς κατά τον κεντρικό Μεσαίωνα"
- Κωστής Σμυρλής, "Τα μοναστήρια στο ύστερο Βυζάντιο: οικονομικός ρόλος και σχέσεις με το κράτος (13ος-15ος αι.)"
- Μαρίνα Κουμανούδη, "Όψεις του δυτικού μοναχισμού στην ελληνολατινική Ανατολή κατά το Μεσαίωνα"
- Όλγα Γκράτζιου, "Όσοι πιστοί προσέλθετε... Προσκυνήματα για αμφότερα τα δόγματα σε μοναστήρια της Κρήτης κατά τη βενετική περίοδο"
- Νίκος Καραπιδάκης, "Από την ευλάβεια στην οικονομική διαχείριση: ναοί, μονές και ευαγή ιδρύματα στην Κέρκυρα (16ος-18ος αι.)"
- Ελισάβετ Ζαχαριάδου, "Η ασφάλεια των ναυτιλλομένων στο Αιγαίο και τα μοναστήρια"
- Φωκίων Κοτζαγεώργης, "Τα μοναστήρια ως οθωμανικές τοπικές ελίτ"
- Δημήτρης Δημητρόπουλος, "Χριστιανικές μονές και περιφερειακές οθωμανικές αρχές: όψεις των τοπικών σχέσεων προστασίας"
- Σοφία Λαΐου, "Σχέσεις μοναχών και χριστιανών λαϊκών κατά την οθωμανική περίοδο"
- Ιωάννης Χ. Αλεξανδρόπουλος, "Χριστιανικές προσηλώσεις και ισλαμικά αφιερώματα: οι γκρίζες ζώνες της ορθόδοξης μοναστηριακής γαιοκτησίας"
- Ηλίας Κολοβός, "Ορθόδοξα μοναστήρια και δερβίσικοι τεκέδες: προς μια συγκριτική προσέγγιση του οικονομικού και πολιτικού τους ρόλου στην οθωμανική κοινωνία"
- Τάσος Αναστασιάδης, "(Αν)ίερη γη: ηθική και πολιτική οικονομία των ορθόδοξων μοναστηριών στο σύγχρονο ελληνικό κράτος".