Συγκλονιστικό!!!

Εξαιρετικό και συγκλονιστικό όπως και τα τρία προηγούμενα.Είναι βιβλία με πλούσια ιστορικά στοιχεία και που θα πρέπει να διαβάσουν όλοι και να γνωρίσουν αυτό το τραγικό κομμάτι της ιστορίας μας που,δυστυχώς,ελάχιστοι γνωρίζουν.Συγχαρητήρια ακόμη μια φορά στον κ. Παπαθεοδώρου.

Εξαιρετικο βιβλιο...όπως και τα υπόλοιπα της τετραλογίας.Ενα κομμάτι ιστορίας μεσα απο την ζωη των ηρωων του,που συγκινει, εξοργίζει και γενικα σε γεμιζει με πολλα συναισθήματα σε προβληματίζει αλλα και σε ενθουσιαζει... υπεροχη δουλεια!

Το αρνητικό αυτού του βιβλίου (του τέταρτου τόμου, όχι όλης της τετραλογίας) είναι ότι έχει πολύ ιστορία- σχολικό μάθημα μέσα, αν υποθέσουμε ότι αυτά θα διδαχτούν κάποια στιγμή στα σχολεία. Και επειδή δεν μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου, έμαθα και πράγματα που δεν ήξερα και δεν φανταζόμουνα ότι θα μπορούσαν να συμβαίνουν σε καιρό εκτός πολέμου στη δική μας χώρα.

Επίσης, προφανώς και τελειώνουν οι ιστορίες των τριών οικογενειών που ακολουθούμε για πάνω από δέκα χρόνια, οι οποίες στο μεταξύ έχουν έρθει κοντά με κάποιο τρόπο. Νομίζω πως τα λόγια είναι λίγα μπροστά σε ένα τόσο σπουδαίο έργο (αναφέρομαι στην τετραλογία), αν δεν το διαβάσεις δεν μπορείς να καταλάβεις το πόσο όμορφα μπορεί να είναι γραμμένο ένα ιστορικό βιβλίο που αφορά μια τόσο δύσκολη και σύγχρονη ιστορική περίοδο. Τα συγχαρητήριά μου στον συγγραφέα (παρεπιπτόντως: το τέλος θα το προτιμούσα διαφορετικό).

Το τέταρτο και τελευταίο βιβλίο της τετραλογίας του συγγραφέα για τον Εμφύλιο.

Αυτό το βιβλίο έπεσε στα χέρια μου τον Ιούνιο του 2012 που ταξίδευα για Θεσσαλονίκη. Δεν ήξερα τίποτα για το τι θα με περίμενε. Λέω Ψυχογιός είναι καλό θα είναι, βλέπω τούβλο 600 σελιδων (λατρεύω τα τούβλα κι ας με καθυστερούν) και βυθίστηκα στην ανάγνωση. Σπάνια διαβάζω τα οπισθόφυλλα με προσοχή, οπότε στη σελίδα 100 διαβάζω κάτι που δεν έπρεπε: το βιβλίο ήταν το ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ βιβλίο μιας ΤΕΤΡΑΛΟΓΙΑΣ. Και ακόμη δεν είχαμε φτάσει Λάρισα καν! Οπότε τι κάνουμε; Συνεχίζουμε την ανάγνωση ή όχι; Ευτυχώς το σταμάτησα και το έβαλα πείσμα όταν γυρίσω στην Αθήνα να βρω και τα υπόλοιπα. Έτσι μπήκα στο υπέροχο ταξίδι που χαρίζει ο συγγραφέας σε κάθε τυχερό αναγνώστη.

Τρεις γυναίκες λοιπόν, τρεις μητέρες, τρεις ιστορίες. Άνθρωποι, πόνος, αίμα, Εμφύλιος. Τρεις άγνωστοι άνθρωποι που η Μοίρα τους φέρνει κοντά. Κοινό τους χαρακτηριστικό: η άδεια αγκαλιά. Ένα αριστούργημα λογοτεχνίας, ένας ύμνος στο παράλογο του Εμφυλίου, από έναν άντρα συγγραφέα που δεν παύει όμως να νιώθει τον ίδιο πόνο με μια γυναίκα που της παίρνουν το παιδί, από έναν άντρα συγγραφέα που θέλει να πει μια δύσκολη, σκληρή, ακόμα σιωπηρή για πολλούς ιστορία.

Ο συγγραφέας κεντά έναν καμβά περιστατικών, γεγονότων, ιστοριών, με ένα απαράμιλλο στιλ γραφής που συνδυάζει τη λυρικότητα και την αφήγηση, μας κρατά σε αγωνία για τη συνέχεια. Συγκλονιστικές σελίδες, ανθρώπινες ιστορίες, λάθη, αδικίες, φρικαλεότητες, οι λέξεις περισσεύουν μπροστά στον πλούτο των πληροφοριών, των γεγονότων και των περιστατικών.

Στο τελευταίο βιβλίο περιγράφονται οι περιπέτειες των ηρώων στη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Η Αγγέλα και η Αριάδνη αγωνιούν για την τύχη του Οδυσσέα στις φυλακές, η Μέλπω γεννά παιδί και πέφτει θύμα εμπορίας βρεφών, ο Οδυσσεάς, η Γιάννα, ο Σπύρος και η Κατερίνα ζουν στο Σιδηρούν παραπέτασμα. Θα λυτρωθούν; Θα βρουν την ευτυχία; Κατά πόσο το Κόμμα θα εξακολουθήσει να τους καθοδηγεί και κατά πόσο θα επηρεάσει τη στάση ζωής η ήττα (συγνώμη, η προσωρινή υποχώρηση για ανασύνταξη δυνάμεων όπως λέει το ΚΚΕ) και η καθημερινότητα στις σοσιαλιστικές χώρες; Κι όταν πεθάνει ο Στάλιν τι θα συμβεί στον σοσιαλισμό;

Η λογοτεχνική γραφή παραμένει αξεπέραστη, καλολογικά στοιχεία, παρομοιώσεις, μεταφορές, πλοκή σφιχτοδεμένη, χωρίς πολλές εναλλαγές κεφαλαίων και ιστοριών για να μπερδέψουν και να κουράσουν. Παρ\' όλ\' αυτά, το κείμενο θέλει απόλυτη συγκέντρωση γιατί δεν έχουμε να κάνουμε με κάτι απλό, ελαφρύ, ευδιάθετο, εφήμερο. Σίγουρα έχουμε να κάνουμε με μυθιστορηματική ανάπλαση της ιστορίας του Εμφυλίου και του Διχασμού κι έτσι απαιτείται αμέριστη προσοχή κατά την ανάγνωση κι αυτό θα κουράσει και θα ξενίσει. Μην το παρατήσετε αλλά να είστε και προετοιμασμένοι.

Τα γεγονότα που εκτυλίσσονται είναι αιματηρά, άδικα, παράλογα, η νοοτροπία του κόμματος στείρα και ανούσια κι όμως υπήρξαν άνθρωποι που την υποστήριξαν και έχυσαν το αίμα τους γι\' αυτήν. Κρίμα κι άδικο. Εκτενείς αναφορές στην καθημερινότητα των κομμουνιστών που κατέφυγαν σε Τασκένδη, Βουδαπέστη, Βουκουρέστι, που παρέμεναν νούμερα για το Κόμμα και όχι ξεχωριστοί άνθρωποι με διακριτές ταυτότητες. Συνθήκες ζωής στα εργοστάσια για τη \"γραμμή\", πέτρινα χρόνια στην ξενιτειά, κι όμως εξακολουθούν να υποστηρίζουν το Κόμμα, τον Στάλιν, την ιδέα. Και φυσικά η μεγάλη σφαγή, ένας μικρός εσωτερικός εμφύλιος, που ξέσπασε σε όλο το Σιδηρούν Παραπέτασμα με τον θάνατο του Στάλιν και την αποσταλινοποίηση του κόμματος. Σφαγή για να γίνει το ξεκαθάρισμα, όχι αντικειμενικά βέβαια, αλίμονο, απλώς άλλαξαν τα οφίτσια χέρια! Σοκ και δέος!

Οι ήρωες αρχίζουν να βρίσκουν τον προορισμό τους, κάποια πάθη αποσοβούνται, κάποιες αδικίες επιδιορθώνονται, κάποια πράγματα μπαίνουν σε μια σειρά. Κάποιοι βρίσκουν τη λύτρωση, κάποιοι δεν αντέχουν το βάρος και τρελαίνονται, άνθρωποι και μίση, άνθρωποι και πάθη, ένα αριστούργημα ψυχολογίας και ανθρωπογνωσίας, βρίσκει την κορύφωσή του με αυτόν τον τόμο.

Ο συγγραφέας πλέον δεν κρατιέται: \"Προλεταριακή αναδιαπαιδαγώγηση οι σύντροφοι στο Κόμμα, εθνική αναμόρφωση οι εχθροί στην πατρίδα, γλιτωμό από πουθενά οι άνθρωποι, δε φτάνει που έδωσαν τα νιάτα τους και τις ζωές τους για ένα μάταιο αγώνα, καταδικασμένο από τυχοδιωκτισμούς, δογματισμούς, προχειρότητες, μεγαλοστομίες και τραγικά λάθη, οι νικημένοι μια φορά στον πόλεμο νικιόνταν τώρα και στην ειρήνη κι από εχθρούς κι από συντρόφους. Ανάσα να μην πάρουν, μια ζωή καθήκοντα, μια ζωή χρέη, σε ποιον, για ποιον, γιατί; Γιατί αγκάλιασαν την ιδέα ενός καλύτερου, πιο δίκαιου κόσμου και προδόθηκαν δυο φορές. Γιατί πίστεψαν σε ένα όνειρο που αποδείχτηκε φρικτή αυταπάτη. Γιατί χειραγωγήθηκαν σκληρά από ηγέτες ανίδεους, αμόρφωτους, εγωπαθείς, και απαράδεκτα αναίσθητους κι έπειτα βασανίστηκαν φρικτά από άλλους ανθρώπους, εξαγριωμένους, αμέρωτους, αριβίστες και καπηλευτές της δόλιας πατρίδας.

Ούτε μέρος να πατήσουν, ούτε γη να σταθούν. Εκτοπισμοί, εξοντώσεις και φυλακίσεις μες στην Ελλάδα απ\' τους ταξικούς εχθρούς, εκτοπισμοί, φυλακίσεις κι εξοντώσεις κι έξω απ\' την Ελλάδα απ\' τους συντρόφους στον αγώνα, αυτό το δεύτερο αφόρητο, αβάσταχτο, πώς να χωρέσει το μυαλό τους που, από τη μια στιγμή στην άλλη, από συμπολεμιστές που μοιράστηκαν αίμα, σφαίρες και ψωμί, χρόνια στα άπαρτα βουνά, βρέθηκαν ύποπτοι, χαφιέδες, πράχτορες, ρεφορμιστές, οπορτουνιστές, φραξιονιστές και της μάνας του Στάλιν το κέρατο. Μεταξύ σφύρας και άκμονος υπήρξαν στιγμές που έχαναν το μυαλό τους και την ίδια τους την ψυχή, γιατί το βόλι απ\' τον εχθρό αντέχεται, το βόλι απ\' το σύντροφο δεν αγαντάρεται με τίποτα\" (σελ. 428-429).

Για το παιδομάζωμα γράφει πάλι ο συγγραφέας:

\"Στο όνομα του λαού στημένο το ικρίωμα, παιδοσώσιμο και παιδοφύλαγμα να το βαφτίζει το Κόμμα, άρπαγμα, απομόνωση, ορφάνια και μισεμός να είναι μόνο. Παιδιά φυλακισμένα, παιδιά χαμένα στο πουθενά, σκορπισμένα στους πέντε ανέμους. Σαν τις φωνές τους που έσβηναν πια, για άλλη μια φορά πνιγμένες στην απόγνωση. Σαν τις φωνές τους που ακούγονταν αχνά την ίδια τρυφερή λέξη να προφέρουν, τη λέξη της καρδούλας τους: \"Μάνα...\" (σελ. 116).

SPOILERS

Δεν είχε νόημα να κρατήσω αναλυτικές σημειώσεις για το πού παέι ο καθένας και τι κάνει εκεί. Όλοι οι χαρακτήρες του βιβλίου δοκιμάζονται και φτάνουν πια στα όριά τους. Δυστυχώς η Κατερινούλα, λόγω του τραυματισμού στα βουνά από το μουλάρι, έχει αδύνατους πνεύμονες και η καταναγκαστική εργασία σε εργοστάσια την κάνει φθισικιά και χάνει τη μάχη με τη ζωή. Στα πλαίσια της καλύτερης εικόνας τα σοσιαλιστικά κράτη δέχονται να δώσουν πίσω στην Ελλάδα κάποια από τα παιδιά του παιδομαζώματος, ανάμεσά τους και την Ελενίτσα. Η Κατερίνα κλείνεται σε άσυλο λόγω φρενοβλάβειας. Ο Ηλίας τραβάει του λιανριού τα πάθη αλλά δεν υπογράφει δήλωση μετανοίας, ώσπου μαθαίνει για την ετοιμοθάνατη μητέρα του και υπογράφει, βρίζοντας και σιχτιρίζοντας για το μάταιο κακό που πέρασε η Ελλάδα. Η Γιάννα και ο Οδυσσέας παντρεύονται και ζουν στη Ρουμανία. Η Μέλπω παίρνει αμνηστεία λόγω των νέων, ευνοϊκότερων μέτρων της κυβέρνησης. Ο κύκλος κλείνει και αποχωρίζομαι τους ήρωες με μεγάλη μου λύπη και κάποια ανακούφιση για όσους λυτρώθηκαν και κατάφεραν να ευτυχήσουν.