Ρεμβασμός του Δεκαπενταύγουστου και άλλα διηγήματα

"Στον ανά χείρας τόμο, εκτός από κάποια σημαντικά και γνωστά διηγήματα, όπως ο "Ρεμβασμός του Δεκαπενταύγουστου", "Το Άνθος του γιαλού" κ.ά., ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να χαρεί και πολλά μικρά κείμενα [...].

Η λογοτεχνία για τον Παπαδιαμάντη -όπως έξοχα έχει δείξει ο Λορεντζάτος- δεν είναι ο σκοπός, είναι το μέσον. [...] Ο Παπαδιαμάντης παρατηρεί την κοινωνία του. Του νησιού και της Αθήνας. Η αδράνεια του κρατικού μηχανισμού ("Το Ψοφίμι"), οι ιδιότυπες σχέσεις του κοινωνικού περιθωρίου με την κομματοκρατία ("Κοινωνική αρμονία"), η προφητική "αφασία" του καφενόβιου γέροντα που δεν κατάλαβε πότε πλημμύρισε το μαγαζί ("Το Θαλάσσωμα"), ακόμα και η διαστροφική εξουσία της δασκάλας ("Η Θεοδικία της δασκάλας"), παρουσιάζουν ανάγλυφα με σπαρταριστά στιγμιότυπα τη "νεοελληνική παθολογία".

Την πλευρά εκείνη της ελληνικής κοινωνίας που ανέδειξε την αδράνεια, την αδιαφορία και την όποια μετοχή ακόμα και στο ελάχιστο μερίδιο εξουσίας ως χαρακτηριστικά στοιχεία ταυτότητας. Κι από την άλλη, ο αφόρητος μικροαστισμός και τα νέα ήθη ("Ο Χορός εις του κ. Περιάνδρου", "Το Εξοχικόν κρούσμα"), η ξιπασμένη κοσμοπολίτισσα γριά που σνομπάρει τον τόπο που ζει ("Η Γραία κ\' η θύελλα"), η τάση "προς το πομπώδες και το θεατρικόν" των εκκλησιαστικών ηγετών ("Η Επίσκεψις του αγίου Δεσπότη"), αλλά και οι διάφοροι αναμορφωτές ("Ο Διδάχος", "Η Μακρακιστίνα"), ξετυλίγουν την ελαφρότητα και την επιπολαιότητα της άλλης πλευράς που αντιλαμβάνεται τον εκσυγχρονισμό ως άκριτη αποδοχή κάθε νεωτερισμού...".

(Από το προλογικό σημείωμα του Αγγέλου Καλογερόπουλου)