Θα φανεί ίσως παράξενο στους πατριώτες μου η άποψη ότι ο τόπος μας, η πόλη μας, η Νέα Μάκρη Αττικής, στα 80-85 χρόνια της ύπαρξή της [από το 1923 ως σήμερα] έχει ήδη πίσω της μια πλούσια και ενδιαφέρουσα Ιστορία που αξίζει να τη γνωρίζουν οι σημερινοί κάτοικοί της, και βέβαια αξίζει να καταγραφεί σαν ένα κοινό κτήμα, και σαν χάρτης πορείας για τους νεότερους.

Δεν ξέρω αν η Ιστορία διδάσκει, δεν είμαι βέβαιος, το σίγουρο είναι ότι σαν συνέχεια ζωής, το νεότερο περιέχει το παλαιότερο, και ότι εν πολλοίς το καθορίζει.

Ό, τι δεν γράφεται χάνεται, αυτό είναι επίσης βέβαιο.

Μαζεύοντας το υλικό μου για την "Ιστορία" της πόλης μας από χρόνια τώρα, διαπίστωσα ότι πολλά πράγματα δεν τα γνώριζα, αλλά και αφού τα γνώρισα και τα κατέγραψα, τότε μπόρεσα να κάνω το συσχετισμό τους, να κατανοήσω την αξία τους και να τα εκτιμήσω.

Η ατομική μνήμη, ακόμα και η συλλογική, και η προφορική Παράδοση, είναι ελλιπείς, έχουν κενά και ασάφειες, κι εκτός αυτού τις περιορίζει ο χρόνος και η δυνατότητα σωστής κρίσης. Οι ατομικές εκτιμήσεις εξάλλου για τα ιστορικά γεγονότα έχουν μεγάλες διαφορές, η μνήμη περιορίζεται στη γενιά που έζησαν οι φορείς της, κι έτσι η σημασία τους δεν μπορεί να εκτιμηθεί όπως πρέπει.

Τον Νοέμβριο του 2008 συμπληρώθηκαν 85 χρόνια από την Εγκατάσταση στην Ξυλοκέριζα Αττικής των 92 οικογενειών από τη Μάκρη και το Λιβίσι της Μ. Ασίας που ήρθαν πρόσφυγες μετά την Καταστροφή του 1922 και ίδρυσαν τη Ν. Μάκρη.

Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια, η πόλη μας διέγραψε μια πορεία, έκανε αγώνες, μπήκε σε κοινούς αγώνες με την υπόλοιπη Ελλάδα για το καλύτερο, μάτωσε προσπάθησε, έκανε όνειρα. Στην προσπάθειά της για το καλύτερο πέρασε από "φάσεις" οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

Τις "φάσεις" αυτές τις διακρίνουμε και τις κατατάσσουμε ως εξής:

1η φάση: αγροτική [1924-1960]
2η φάση: μεταβατική [1960-1980], και
3η φάση: της αστικοποίησης [1980-]

Η "Ιστορία της Νέας Μάκρης" όπως την κατέγραψα σε τούτο το βιβλίο παρακολουθεί τα γεγονότα που την αφορούν, ιστορικά, χρονολογικά, από πολύ κοντά, και τα αξιολογεί επίσης κοινωνικά, οικονομικά και βέβαια ιστορικά.

Η καταγραφή, εντούτοις, που επιχειρώ εδώ, δεν ακολουθεί τη διάκριση της ιστορίας της Νέας Μάκρης στις παραπάνω "φάσεις" της εξέλιξής της. Ακολουθεί την παράθεση των γεγονότων κατά χρονολογική σειρά.
Έτσι η "Ιστορία" περιέχεται σε 5 Κεφάλαια, ως εξής:

Α΄ Κεφάλαιο: Το Κεφάλαιο αυτό αναφέρεται καθολοκληρίαν στην ιστορία του Λιβισιού και της Μάκρης Μ. Ασίας συνοπτικά. Στην προέλευση των ΝεοΜακρηνών και στην ιστορία των δυο Κοινοτήτων, Μάκρης και Λιβισίου [γεωγραφία, διοίκηση, παιδεία] με ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαιδευτική έκρηξη και ακμή [1870-1920], και βέβαια αναφέρεται στις εξορίες και στην τελική Έξοδο του 1922.

Β΄ Κεφάλαιο: Το Κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνει την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ξυλοκέριζα Αττικής το 1923 - την ίδρυση της Νέας Μάκρης - το χτίσιμο του Συνοικισμού της Ν. Μάκρης - τη διανομή της γης - την αποξήρανση του Βάλτου - τη διοίκηση της Κοινότητας [Κοινοτικά Συμβούλια] κ.ά. Μαζί με αυτά αναπτύσσονται τα θέματα:"Η έγγειος Ιδιοκτησία στην Αττική από το 1821 ως το 1922" - τα τσιφλίκια δηλ. και η απαλλοτρίωση της Ξυλοκέριζας, ενός από τα τσιφλίκια της Μονής Πεντέλης το 1922-23 από την επαναστατική κυβέρνηση Ν. Πλαστήρα. Ο Βάλτος, η ιστορία του, τα κτίσματα του Ηρώδη του Αττικού στο "νησί" της Μπρεξίζας, η Μυθολογία του Βάλτου, οι Περιηγητές, το Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής [πρώην "Γενεσίου της Θεοτόκου" και νυν οσίου Εφραίμ] - και επίσης το "ανάμεσα στο Μύθο και στην Ιστορία", για την επάνοδο από τη Λυκία μετά από 35 αιώνες των κατοίκων του Δήμου Προβαλίνθου, και της Τετράπολης του Μαραθώνα, που είχαν μεταναστεύσει εκεί υπό τον Λύκο τον Αθηναίο τον νεότερο αδερφό του βασιλιά των Αθηνών Αιγέα, κ.ά.

Το Γ΄ Κεφάλαιο: Περιλαμβάνει τα σχετικά με το "Ρίζωμα" των ΝεοΜακρηνών στη γη της Αττικής και ουσιαστικά τα σχετικά με τα 15 πρώτα χρόνια της Εγκατάστασης στην Ξυλοκέριζα, από το 1924 ως το 1940. Ερευνώνται οι νέες συνθήκες ζωής σε σχέση με τις παλαιές και με την παράδοση - σχολεία, δάσκαλοι και μαθητές του Συνοικισμού της Ν. Μάκρης - τα επαγγέλματα και οι επαγγελματικοί προσανατολισμοί των πρώτων κατοίκων - το "Σωματείο Γης και Αμμοληψίας" - οι απόπειρες "εκβιομηχάνισης" με την Ηλεκτρική του Μπαμπουράκη και το "εργοστάσιο" κονσερβοποιίας ψαριών και λαχανικών στης "Γαλλίδας" - τα Κοινοτικά Συμβούλια από το 1930 ως το 1940 της Ν. Μάκρης ως Κοινότητας.

Το Δ΄ Κεφάλαιο: Περιλαμβάνει τους χρόνους της Κατοχής και της Αντίστασης και μέχρι το 1950. Ο πόλεμος \'40-\'41 [οι στρατευθέντες, οι πεσόντες και οι τραυματίες] - η Κατοχή - οι Ιταλοί και οι Γερμανοί στη Ν. Μάκρη - το ΕΑΜ - οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης - η Αντίσταση στη Ν. Μάκρη - η Πολιτοφυλακή - το Λαικό Δικαστήριο - ο Δεκέμβρης του \'44 και μετά - η Βάρκιζα και οι διωγμοί.

Δ΄ Κεφάλαιο: Από την ακμή της "αγροτικής φάσης" [1950-1960] στη "μεταβατική φάση" [1960-1980] - η Διοίκηση [Κοινοτικά Συμβούλια] - οι Σύλλογοι Αγροτοπαίδων και Αγροτονεανίδων μια σπουδαία ώθηση της αγροτικής και οικιακής οικονομίας που την παρέσυρε και την εξαφάνισε η μεγάλη εσωτερική μετανάστευση και αστυφιλία των ετών 1950-1960 - τα τουβλοκάμινα και με αυτά η επιχειρηματική δραστηριότητα των Νεομακρηνών επιχειρηματιών και εκτός των ορίων της Ν. Μάκρης και ως διέξοδος και αντικείμενο διοχέτευσης του εργατικού της δυναμικού - το εργοστάσιο πορσελάνης του Χ. Τριανταφυλλόπουλου - η Αμερικάνικη Βάση στη Ν. Μάκρη- "Προς συλλογήν λαογραφικής ύλης" [Καλλιόπη Μουσαίου - Μπουγιούκου, 1950-1957] - ο Βασίλης Ρώτας και η Βούλα Δαμιανάκου στη Ν. Μάκρη [1952-53] - το Γυμνάσιο του Μαραθώνα [1949-1950] - οι εφημερίδες των ΜακρηνοΛιβισιανών Συλλόγων της Αθήνας ["Η Μάκρη", "Η Φωνή του Λιβισιού και της Μάκρης", το "Λιβίσι" ] 1956-1967 - η δικτατορία των συνταγματαρχών - η Μεταπολίτευση - ο Επιμορφωτικός Σύλλογος Νέας Μάκρης [1975] - οι εφημερίδες "Νέα του Ζούμπερι" [Κώστας Γεωργίου], η "Φωνή της Νέας Μάκρης" του Επιμορφωτικού Συλλόγου [1983] - ο "Παλμός της Ν. Μάκρης" [Πέτρος Μανωλάς], 1983, "Γνώμη" [Κώστας Γεωργίου [1989] κ.ά.

Δ΄ Κεφάλαιο: Από το 1980-1990: Το Σχέδιο Πόλης του Ν. 1337/83 - το Γυμνάσιο και Λύκειο της Ν. Μάκρης - το Κέντρο Υγείας της Ν. Μάκρης - η σύνδεση με την ΕΥΔΑΠ - το Δημαρχείο της Ν. Μάκρης - η Ν. Μάκρη Δήμος - η αποχώρηση των Αμερικανών από τη Βάση της Ν. Μάκρη και η απόδοσή της [εν μέρει] στο Δήμο. κ.ά.

Η "Ιστορία" φτάνει μέχρι το 1990. Την απόσταση αυτή την έκρινα απαραίτητη για πολλούς λόγους. Ο κυριότερος είναι ότι οι κρίσεις για τα πρόσφατα γεγονότα έχουν τον κίνδυνο της πρόχειρης εκτίμησης, που η σημασία τους δεν έχει κριθεί από το χρόνο.

Αλλά και αυτή η ίδια η "Ιστορία" μου της Νέας Μάκρης θα κριθεί με τον ίδιο τρόπο, από το χρόνο και από τους ενδιαφερομένους. Την παραδίνω σαν μια απόπειρα και σαν ντοκουμέντο στους νεότερους που θα την συμπληρώσουν, θα την διορθώσουν ενδεχομένως, και θα την συνεχίσουν. Σαν μια σκυτάλη που την παρέλαβα και εγώ από έναν πολύ αγαπητό και σεβαστό μου φίλο, τον Νικόλαο Εμμ. Καραγεωργίου, που με το "Από τη Μάκρη της Μ. Ασίας στη Νέα Μάκρη Αττικής" Δελτίο Μικρασιατικών Σπουδών τ. Α΄ 1976] και το "Μάκρη και Λιβίσι Μ. Ασίας" κ.ά. μου έδειξε το δρόμο.

Μιχάλης Π. Δελησάββας