ΒΑΣΙΛΙΚΗ-Βάσω Νικολοπούλου

Η «Βασιλική» της Βάσως Νικολοπούλου είναι μια νουβέλα 32 σελίδων. Μικρό μυθιστόρημα δηλαδή, ή συμπύκνωση μυθιστορήματος. Αφαιρετική αλλά και πυκνότατη, πλήρης. Γι΄αυτό έγινε και θεατρική παράσταση. Η «Βασιλική» θα μπορούσε ακόμη να είναι ποίημα, τραγούδι, παραλογή, μπαλάντα…

Η «Βασιλική» είναι μια μικρή ιστορία. Μια ολόκληρη ιστορία για μια γυναίκα που απηχεί μέσα της τις φωνές άλλων γυναικών, εκτός, βεβαίως, της συγγραφέως. Μια ιστορία ζωής που καλύπτει πάνω από 20 χρόνια. Οι πρωταγωνιστές: η Βασιλική, η μάνα της-η άλιπη, η μαραζωμένη, ο Φάνης, ο ξάδελφος, ο έρωτας των πρώτων της χρόνων-13 αυτή, 22 αυτός, ο αδελφός Αρίστος, ο πατήρ Χαράλαμπος ο εξομολόγος, η Βούλα, η επόμενη, σύζυγος μετά από 20 χρόνια. Οι συνάδελφοι από τη δουλειά στα παρασκήνια της ζωής, ταμπλό βιβάν, η φίλη Δέσποινα.

Η Βασιλική είναι μια απλή καθημερινή γυναίκα. Έχει δύναμη, αθωότητα, πάθη, πόθους, χιούμορ. Τι θέλει από τη ζωή της; Μια κανονική ζωή: «να βρω ένα ταίρι να μου ταιριάζει, να με βγάζει περίπατο στην παραλία, να καμαρώνει που τον αγαπάω, να με λέει με το όνομά μου-ΒΑΣΙΛΙΚΗ- πώς να σας πω, να’χω ένα όνομα για κείνον, να πιάνω χώρο στη ζωή του».

Η Βασιλική ζητά μια ταυτότητα φανερή. Αυτή είναι η ελευθερία που ζητάει: να υπάρχει. Όταν δεν θα μπορεί να το αποκτήσει αυτό και να το ζήσει, τότε όλα θα αλλάξουν. Η Βασιλική γίνεται μια τραγική φιγούρα. Γι’ αυτό και στην ιστορία της θα βρούμε όλα αυτά που βασανίζουν τους ήρωες των αρχαίων τραγωδιών: Ύβρις, Άτη, Νέμεσις, Τίσις…

Δεν είναι, όμως, μόνο η Βασιλική και τα πάθη της. Υπάρχει και η μάνα της, ελληνίδα μάνα πανταχού παρούσα, καχύποπτη και συνένοχη, ανεξιχνίαστη και σιωπηλή. Είναι και η φίλη της, η Δέσποινα. Αυτή που ανέχεται να την αποκαλεί ο Σταύρος καργιόλα και είναι υπομονετική για να σώσει το γάμο της, αυτή που λέει «Δεν αξίζει, όλοι οι άντρες είναι τα ίδια, ζουμουρούντ μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου», η φίλη που είναι πάντα παρούσα και έτοιμη να ακούσει και να στηρίξει, η φίλη που, όσο πιο δυνατή είναι, τόσο πιο ανεπιθύμητη γίνεται από τους άντρες που θέλουν να ορίζουν τις σχέσεις των γυναικών τους.

Η ιστορία της «Βασιλικής» συντίθεται από αλήθειες και ψέματα. Αλήθειες που καίνε και ψέματα που σώζουν. Αλλά και μυστικά. Μυστικά που τα μοιράζεσαι, εν μέρει μόνο, με μια στενή φίλη, που αποτολμάς να τα εκφράσεις σ’ έναν εξομολόγο, για να καταλάβεις μετά ότι δεν αλαφρώνεις, γιατί τα αυγαταίνεις…Μυστικά που τα παίρνεις μαζί σου στο θάνατο, αλλά μέχρι τότε έχουν γίνει κακοφορμισμένες πληγές που σε αρρωσταίνουν περισσότερο. Οικογενειακά μυστικά βαριά και ασήκωτα, κλεισμένα καλά σε γυάλες και θαμμένα στον κήπο μέχρι να τα σπάσει τυχαία μια τσάπα ή να τα ξεθάψει ένα σκυλί. Μυστικά που κρατιούνται κρυφά μέχρι τον τάφο. Γιατί «έτσι πρέπει». Γιατί, όπως λένε οι μανάδες στις κόρες τους, δεν πρέπει να ξέρει κανείς άλλος τι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες. Ούτε το κεφαλόσκαλο! Δεν πρέπει να ξέρει κανείς τις ντροπές που βαραίνουν- σχεδόν πάντα -αυτόν που τις υφίσταται…

«Η μάνα με βαράει στο στόμα για να μην ξεστομίσω τα οικογενειακά μυστικά»

Η «Βασιλική» είναι μια ιστορία για την αγάπη και το μίσος. Για την αγάπη που μεταμορφώνεται σε μίσος.

«Μα τι είναι λοιπόν η αγάπη; Πόσο εύκολα ξεαγαπάει κανείς; Και πώς να ρυθμίσεις έτσι τα μελλούμενα ώστε να ξεαγαπήσουνε μαζί κι οι δυό;»

Δεν μπορούν να ξε-αγαπήσουν κι οι δυο μαζί, αυτό είναι σίγουρο. Πρώτα «φεύγει» ο ένας…Συνήθως, χωρίς να το πει. Όταν ο άλλος το αντιλαμβάνεται, αρχίζουν τα δράματα, γιατί σπανίως δέχεται να αποσυρθεί αναίμακτα: είτε από αγάπη, είτε από εγωισμό, είτε από φόβο, τον αρχέγονο φόβο της εγκατάλειψης, θα επιδιώξει δραματική λήξη. Το έχουν δείξει όλες οι ιστορίες αγάπης, πάθους, απελπισίας, αδιεξόδων, ανεκπλήρωτων ερώτων και προδομένων υποσχέσεων. Γι’ αυτό και μέσα στη «Βασιλική» κρύβονται η Μήδεια, η Φόνισσα, η Στέλλα, η Σπυριδούλα, η Φούλα, η Κάτια… Διαβάζοντας το βιβλίο, έρχονται εικόνες από τη «Στέλλα» του Κακογιάννη, την «Αναπαράσταση» του Αγγελόπουλου, τον «Κυνόδοντα» του Λάνθιμου, σκηνές από το «Τρίτο Στεφάνι» του Ταχτσή…

Ο τόπος θα μπορούσε να είναι ένα χωριό στην επαρχία ή οποιαδήποτε λαϊκή γειτονιά μιας πόλης της μεταπολεμικής Ελλάδας, αλλά και τα πλούσια, περίκλειστα, απρόσιτα σπίτια των αστικών περιοχών. Δεν έχει μέρος, δεν έχει μόνο έναν χώρο ένα τέτοιο δράμα. Ας μην παρασυρόμαστε όταν υπάρχει φτωχικό γύρω σκηνικό- θα μπορούσε να συμβεί το ίδιο και σε ένα πλούσιο. Η εσωτερική δράση, η ιστορία και το βαθύτερο νόημα μπορούν να είναι ίδια. Μέχρι το τέλος, ειδικά μάλιστα το τέλος, η κατάληξη. Κι εκεί βλέπει κανείς ότι συγκλίνουν οι ανθρώπινες αντιδράσεις, γιατί κοινή τους αφετηρία είναι ο άνθρωπος και η φύση του.

Η «Βασιλική» είναι οι γυναίκες - αιώνια θύματα που έζησαν μια ολόκληρη ζωή για κάποιον άλλο, που επί χρόνια δεν καταλάβαιναν ή δεν ήθελαν να συνειδητοποιήσουν τι συνέβαινε γύρω τους…Και όταν ξύπνησαν μια μέρα, «αυτός» είχε «φύγει», παίρνοντας μαζί του όλη τους τη ζωή και έχοντας κρατήσει για τον εαυτό του τα καλύτερα, συνήθως σε είδος ή χρήμα, αλλά και τα άλλα, τα άυλα….Γυναίκες που έζησαν την άνευ όρων παράδοση, την υποταγή, την ενοχή και τη σιωπή.

«Μέσ’ το τυρανικό του βλέμμα βλέπω τον εαυτό μου, ένα φθαρμένο μεταχειρισμένο πραγματάκι», «Κρύψου ντροπή σου, είσαι ένα θυμωμένο τιποτάκι».

Η «Βασιλική» είναι οι γυναίκες-αντικείμενο εκμετάλλευσης. Οι κακοποιημένες ποικιλοτρόπως γυναίκες, από γονείς, θείους, πνευματικούς, αδέλφια, συγγενείς, τον κοινωνικό περίγυρο. Αυτές που δεν μίλησαν ποτέ για τα κρυφά και τα ανόσια στα οποία τις παγίδεψαν οι άλλοι. Αυτές που πήραν πάνω τους την αμαρτία και σιώπησαν. Αλλά και αυτές που πήραν κάποτε την απόφαση να την ξεπλύνουν. Για πάντα. Η «Βασιλική» είναι η εκδίκηση των γυναικών-θυμάτων. Θύματα…Ναι, αλλά πολλές φορές και θύτες, όταν συνειδητοποιούν την τεράστια δύναμή τους. Όταν ξεπερνούν τα όριά τους και τα όρια που η κοινωνία τους θέτει…

Η «Βασιλική» είναι όλες οι γυναίκες. Λιγότερο ή περισσότερο. Ηρωίδες μυθιστορημάτων αλλά και καθημερινές γυναίκες. Γυναίκες που αγάπησαν πολύ. Γυναίκες που υπέστησαν τις συνέπειες μιας ζωής που είτε διάλεξαν οι ίδιες είτε τους επιβλήθηκε... Γυναίκες που ξεχώρισαν στη ζωή και στη μνήμη μας γιατί έζησαν έναν παθιασμένο έρωτα. Γυναίκες αφιερωμένες στους άλλους, γυναίκες που έζησαν για τα παιδιά ή τους συντρόφους τους, γυναίκες πιθανόν αθώες και απονήρευτες στην αρχή, γυναίκες άγρια θηρία στο τέλος... Γυναίκες παθιασμένες, γυναίκες εξαρτημένες..

«Λοιπόν, θα σας πω ένα μυστικό. Οι γυναίκες έχουν μεγάλη επιρρέπεια στο ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ. Είναι κάτι σαν το αλκοόλ. Δημιουργεί μια εξάρτηση, μια τυραννία που επιδρά κατευθείαν στον εγκέφαλο- η θηλυκή τους ψυχή μεθάει κι ύστερα…»

Η Βασιλική μπορεί να έχει μόνο μια κατάληξη έτσι όπως έχει φτάσει τη ζωή της: ή να πεθάνει (να φαρμακωθεί) ή να σκοτώσει. Θα μπορούσαν να έχουν συμβεί με ίσες πιθανότητες και οι δύο εκδοχές;

Όπως συμβαίνει και με τις άλλες ηρωίδες ιστοριών, βιβλίων, ταινιών αλλά και της πραγματικότητας, όσο περισσότερα είναι τα πάθη, τόσο πιο σίγουρα καταλήγουν στη μια και μοναδική λύση- απάντηση..

Βίκυ Κοτρίκλα

Αύγουστος 2014

(Σημείωση: Με πλάγια γράμματα, μέσα σε εισαγωγικά, αποσπάσματα του βιβλίου)