Πήγα στη Βραζιλία! Ο ξεναγός Φορτουνάτου στον Αμαζόνιο μας μιλούσε για τις ρίζες. Σιπό τουίρε: έχει δηλητήριο για ψάρεμα. Σιπό ντε φόγκου: μ\' αυτήν ανάβεις φωτιά. Σιπό ντε άγκουα: απ\' αυτήν πίνεις νερό. Αν πηγαίνεις με τη φορά του ανέμου (αφαβόρ ντε βέντου) βγαίνεις στο ποτάμι και σώζεσαι. Κόντρα βέντου, είσαι χαμένος. Στο Ρίο πάλι καμάρωνα σιωπηλά τα παιδιά να παίζουν μπάλα στην Κοπακαμπάνα, πράγμα που η παγκοσμιοποίηση σύντομα θα απαγορεύσει, κι έβλεπα με σφίξιμο τον οδηγό του επιβατητου βαν να ξελαρυγγιάζεται λέγοντας τις στάσεις: Μποταφόγκο, σόπινγκ πράια, Ρίο Σουλ, Λέμμε. Σκέφτηκα: Έχει καμιά σχέση η πραγματική Βραζιλία μ\' αυτή που είχα περιγράψει στο βιβλίο μου ή ήταν απλά μια Αρκαδία του νου; Έτρεξα έντρομος στο χειρόγραφό μου και η ανησυχία μου από γεωπολιτική έγινε υπαρξιακή. Τι σχέση είχα μ\' αυτόν το νεαρό, που πριν από είκοσι χρόνια είχε γράψει αυτές τις αράδες; Κι όμως, πέρα απ\' τα μυθοπλαστικά στοιχεία, ένα μέρος του εαυτού μου είναι κλεισμένο εκεί μέσα και το διεκδικώ. Όταν λοιπόν το πνεύμα θεωρεί δικό του κάτι, που έχασε μέσα στο χρόνο, ή ακόμη -γιατί όχι-; και κάτι ξένο εξαρχής, υπάρχει ελπίδα, ελευθερία, παντοτινή παρουσία.