Δύο είναι οι παράμετροι που χαρακτηρίζουν τη συνάντηση με την καλλιτεχνική κληρονομιά του Ισλάμ και την κάνουν πολύ ξεχωριστή: η τεράστια έκταση που οι περιοχές αυτές περιλαμβάνουν, από την Ισπανία στην Κεντρική Ασία και μέχρι την Κίνα -δίχως να ξεχνάμε την επέκταση μέχρι την Υποσαχάρια Αφρική- και η συνέχιση του φαινομένου αυτού σε δεκατέσσερις αιώνες ιστορίας. Είναι λοιπόν δυνατόν να εξετάσουμε ένα τόσο περίπλοκο και πολυδιάστατο φαινόμενο ως ένα ενιαίο θέμα;
Οι εικόνες που ακολουθούν είναι η ίδια η απάντηση. Μέσα στη μεγάλη ποικιλία των κατασκευαστικών δομών και υλικών υπάρχουν κάποιες σταθερές που ξεχωρίζουν: για παράδειγμα, η προσοχή που εστιάζεται σε ορισμένα είδη κτισμάτων, όπως τα τζαμιά (τόσο με τη θρησκευτική όσο και με τη λαϊκή τους χρήση), τα μαντρασας (ή αλλιώς σχολεία όπου δίδασκαν το Κοράνι), και η κύρια μορφή αστικής αρχιτεκτονικής, όπως τα δημόσια λουτρά (τα χαμάμ), οι αγορές (σουκ ή παζάρια) και τα σεράγια. Αυτά τα είδη κτισμάτων χαρακτηρίζουν τη μουσουλμανική πόλη και την κάνουν πλήρως ξεχωριστή και οικεία σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Το Ισλάμ κάνει μια ισχυρή διάκριση μεταξύ της δημόσιας (αποφασιστικά αφηρημένης) και της ιδιωτικής τέχνης, όπου η συμβολική τέχνη όχι μόνο δεν εξαφανίζεται, αλλά κατέχει μια πλήρως νόμιμη θέση, με ένα σφρίγος που ενίοτε ξαφνιάζει. Οι θρησκευτικές γραφές -παρόλο που το Κοράνι δεν αναφέρεται ποτέ συγκεκριμένα και ρητά στην τέχνη- συνδέονται με την άκαμπτη μονοθεϊστική αντίληψη και την αστείρευτη δημιουργική δραστηριότητα του Αλλάχ, που μεταμορφώνεται σε διακόσμους, οι οποίοι συχνά είναι αρθρωτοί και επαναλαμβάνονται δίχως αρχή ή τέλος. Η πιο αντιπροσωπευτική τέχνη είναι σίγουρα η καλλιγραφία, με τις πολλές γραφίστικες παραλλαγές της, όλες εκ των οποίων δημιουργούν απίστευτες οπτικές εντυπώσεις. Τα κεραμικά με τα απίθανα σχήματα τους και την εκπληκτική ποικιλία χρωμάτων τους, η επεξεργασία των μετάλλων με τον διάκοσμο από πολύτιμα υλικά και μια απαράμιλλη ικανότητα στις διακριτικές λεπτομέρειες, τα υφάσματα με τα εκλεκτά μεταξωτά, που αποτελούν σχεδόν μια ξεχωριστή τέχνη, και τα χαλιά, τα οποία, μολονότι δεν εμφανίζονται μόνο στο Ισλάμ, απεικονίζουν περίτρανα την αστείρευτη ποικιλομορφία του. Όλα αυτά απαρτίζουν το πορτρέτο ενός πλουσιότατου καλλιτεχνικού πολιτισμού, που ποτέ δεν γίνεται μονότονος.