Πρόκειται για μια συλλογή ιστορικών μελετών για το Έθνος, το Κράτος και την Πολιτική που έχουν γραφεί από μαθητές του Γιάννη Κολιόπουλου, καθηγητή Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ο παρόν τόμος αφιερώνεται από τους μαθητές του σε αυτόν, ως έναν κατ\' εξοχήν αναθεωρητικό ιστορικό με τόλμη λόγου και άποψη, φιλελεύθερη και φιλοευρωπαϊκή. Στο έργο αυτό περιέχονται πορίσματα σημαντικών και πολυετών ερευνών, εμπνευσμένα από τη δική του διδασκαλική παραίνεση για τολμηρή επιχειρηματολογία.
Κάθε κεφάλαιο αναλύει ένα θέμα της μεσοπολεμικής, κυρίως, περιόδου. Αναλύεται το Μακεδονικό ζήτημα ενώ παράλληλα τεκμηριώνονται οι ελληνικές θέσεις, μέσω της εθνογραφικής χαρτογράφησης. Ειδική αναφορά γίνεται στη δράση και την καταδίωξη των μακεδονο-βουλγαρικών συμμοριών, παρουσιάζοντας έτσι έναν άγνωστο πόλεμο που διεξήχθη επί ελληνικού εδάφους. Μια άλλη διάσταση του θέματος είναι η εγκατάσταση των μακεδόνων αποδήμων την ίδια περίοδο στην Αυστραλία, όπου περιγράφονται η ίδρυση και η συνακόλουθη διάσπαση των μακεδονικών συλλόγων με κριτήρια εθνικών προτιμήσεων. Δε θα μπορούσε να λείπει μια ανάλυση του κοινωνικού χάους των προηγουμένων ετών καθώς και της άτυπης άρνησης του ΕΑΜ να παραδώσει στο κράτος την εξουσία, γεγονότα που τροφοδοτούσαν το φαύλο κύκλο των αυτοδικιών.
Ο κύκλος των τριών εργασιών που αναφέρονται στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας κατά το μεσοπόλεμο τέμνεται κι αυτός με το Μακεδονικό. Καταρρίπτεται ο γνωστός μύθος της παραδοσιακής ελληνογιουγκοσλαβικής φιλίας με την παράθεση αρχειακού υλικού και των δύο χωρών. Αναλύονται επίσης, μια σειρά σημαντικών γεγονότων της νεοελληνική ς ιστορίας: προσδιορίζονται οι λόγοι για τις βελτιωμένες ελληνογερμανικές σχέσεις κατά τη δεκαετία του
1920 ενώ καταγράφεται ο "επαναπατρισμός" των Μουσουλμάνων της Ελλάδας στην Τουρκία και το αντίστροφο, καθώς και η πολιτική ιδεολογία της ελληνικής εκκλησίας μέσα στον 20ό αιώνα.
Έντονος προβληματισμός υπάρχει σχετικά με τις παρεμβάσεις στη συγγραφή των σχολικών εγχειριδίων της Ιστορίας στο παρελθόν και στο παρόν, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, όσον αφορά την ανάδειξη, ή όχι, της ιστορικής αλήθειας.
Οι γόνιμες επιρροές που άσκησε και ασκεί στους μαθητές του ο Γιάννης Κολιόπουλος αφήνει μια παρακαταθήκη γνώσης και έρευνας για όσους ενδιαφέρονται να κατανοήσουν σε βάθος τις αντιφάσεις της νεότερης ελληνικής ιστορίας.