Η Παιδεία -ζήτημα ελευθερίας του πνεύματος και ιδρυτική πράξη της έννοιας του Ανθρώπου- είναι θεμελιακή έννοια για τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι βάσισαν πάνω ο\' αυτή τόσο την ατομική προκοπή όσο και, κυρίως, την ανάπτυξη και ευημερία του συνόλου, της πόλης.

Δικαίωμα της ελεύθερης συνείδησης και προϋπόθεση για τη διαμόρφωση της, η παιδεία και τα ιδεώδη της κατέχουν κεντρική θέση στα έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, όπου τονίζεται η σημασία της για τη σύμμετρη σωματική και πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου, υπογραμμίζεται ο ρόλος της για την πολιτική και πολιτιστική πρόοδο της κοινωνίας και εξαίρεται, εντέλει, η ταύτιση του ονόματος των Ελλήνων με το ελεύθερο και καλλιεργημένο πνεύμα.

Στο βιβλίο αυτό αποδελτιώνονται οι απόψεις των παρακάτω αρχαίων συγγραφέων: Όμηρος, Ησίοδος, Ηράκλειτος, Αισχύλος, Πίνδαρος, Αντίφων Σοφιστής, Σοφοκλής, Εμπεδοκλής, Πρωταγόρας, Ευριπίδης, Θουκυδίδης, Δημόκριτος, Αριστοφάνης, Αντισθένης, Ισοκράτης, Αισχίνης ο Σωκρατικός, Ξενοφών, Πλάτων, Αριστοτέλης, Δημοσθένης, Δημάδης, Αλκιδάμας, Αρχύτας, Μένανδρος, Φιλήμων, Ηρώνδας, Πολύβιος, Ποσειδώνιος, Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Επίκτητος, Πλούταρχος, Λουκιανός, Ηρωδιανός, Φιλόστρατος, Πλωτίνος, Διογένης Λαέρτιος, Ιάμβλιχος, Πρόκλος, Στοβαίος.