Ο Γέροντας Σωφρόνιος (1896-1993) είναι ένα σημείο αναφοράς για την εποχή μας. Γαλουχήθηκε με την ορθόδοξη ασκητική παράδοση και την γνώρισε στην πιο ακραιφνή μορφή της που είναι η αγιορείτικη. Απέκτησε φρόνημα και βίωμα υποτακτικό, ησυχαστικό και ευχαριστιακό, που τον ανέδειξε όχι απλά έναν θεολόγο της ασκητικής εμπειρίας αλλά αληθινά έναν μεγάλο θεολόγο. Δεν οικοδόμησε την θεολογία του ακαδημαϊκά και διανοητικά αλλά βιωματικά και εμπειρικά στηριζόμενος στην εν Χριστώ ζωή και τις στέρεες πατερικές βάσεις. [...]

Νομίζουμε όμως ότι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ του Γέροντος Σωφρονίου και άλλων συγχρόνων μακαρίων Γερόντων, όπως του Γέροντος Παρφυρίου Καυσοκαλυβίτη, του Γέροντος Ιακώβου Τσαλίκη, του Γέροντος Παϊσίου, δεν είναι το βίωμά του, τα ποικίλα χαρίσματά του, τα θαύματά του -και οι άλλοι τα είχαν αυτά- αλλά η θεολογία του. Πεπαιδευμένος κατά κόσμον, προικισμένος με μία ιδιαίτερη ευφυία και σοφία αλλά και με στερεωμένο το πνεύμα του στην ύψιστη εμπειρία του Θεού, γνώστης της διδασκαλίας των συγχρόνων του (Μπουλγκάκωφ, Μπερντιάγερ) και προγενεστέρων (Χωμιακώφ, Σολόβιεφ), που είχαν θέσει τα θεμέλια της νεώτερης θρησκευτικής φιλοσοφίας και από την οποία επηρεάστηκαν όχι μόνο οι Ρώσοι μετανάστες στην Δύση αλλά και πολλοί Έλληνες θεολόγοι, μπόρεσε να απαντήσει με αυθεντία στα ζητήματα που έθεσε η σύγχρονη φιλοσοφική και θεολογική διανόηση. [...]

(από τον πρόλογο, Αρχιμανδρίτης Εφραίμ, καθηγούμενος της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου


[...] Πιστεύουμε ότι οι εισηγήσεις που δημοσιεύονται στα πρακτικά αυτά θα συμβάλουν στην καλύτερη προσέγγιση και την περαιτέρω προβολή του προσώπου και του έργου του μεγάλου αυτού θεολόγου της εποχής μας. Πιστεύουμε ακόμα ότι και τα υπόλοιπα έργα του Γέροντος Σωφρονίου, που παραμένουν ανέκδοτα ή έχουν εκδοθεί σε δυσπρόσιτες για το ευρύτερο κοινό δημοσιεύσεις, θα δημοσιευθούν σύντομα και θα βοηθήσουν περισσότερο στην κοινοποίηση και τη αξιοποίηση της θεολογικής και πνευματικής παρακαταθήκης του.
Εκ μέρους της επιστημονικής επιτροπής του σνεδρίου εκφράζουμε τις θερμές ευχαριστίες προς όλους τους εισηγητές, οι οποίοι με την παρουσία τους και τις εμπεριστατωμένες εισηγήσεις τους συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή διεξαγωγή του συνεδρίου, αλλά και προς την Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου που είχε την πρωτοβουλία και ανέλαβε το βάρος της συγκλήσεως αυτού του διορθόδοξου συνεδρίου.

(από την εισαγωγή, Γεώργιος Ι. Μαντζαρίδης)


Περιεχόμενα:
Προσφωνήσεις του Καθηγουμένου Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου Αρχιμ. Εφραίμ και του Προέδρου του Κέντρου Ελληνικού και Ορθοδόξου Πολιτισμού κ. Φοίβου Χριστοδουλίδη.
Χαιρετισμοί.

Εναρκτήρια εισήγηση του Αρχιμανδρίτου Ζαχαρία: "Εισαγωγή στη θεολογία του Γέροντος Σωφρονίου".

Συνεδρία Α΄
Πρόεδρος: Ομότιμος Καθηγητής κ. Γεώργιος Μαντζαρίδης

- Γέρων Μωυσής Αγιορείτης, "Ο Γέροντας Σωφρόνιος ως αγιορείτης"
- Ιερομόναχος Νικολάϊ Σαχάρωφ, "Ο μοναχισμός ως ζωή κατ\' εικόνα και καθ\' ομοίωσιν Θεού"
- Επίσκοπος πρώην Ερζεγοβίνης κ. Αθανάσιος, Ο εν χάριτι μοναχός κατά τον Γέροντα Σωφρόνιο"

Συνεδρία Β΄
Πρόεδρος: Μητροπολίτης Περγάμου κ. Ιωάννης

- Ομότιμος Καθηγητής κ. Ιωάννης Καραβιδόπουλος, "Η ασκητική μέθοδος της ερμηνείας των Γραφών"
- Ομότιμος Καθηγητής κ. Γεώργιος Γαλίτης, "Ο παλαιός και ο καινός Αδάμ στη θεολογία του Γέροντος Σωφρονίου"
- Επίσκοπος Ιλαρίων Alfeyev, "Ο Γέροντας Σωφρόνιος ως θεολόγος του Θείου Ονόματος"
- Καθηγούμενος Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου Αρχιμ. Εφραίμ, "Η θεοεγκατάλειψη κατά τον Γέροντα Σωφρόνιο"

Συνεδρία Γ΄
Πρόεδρος: Καθηγητής κ. Δημήτριος Τσελεγγίδης

- Καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Σκουτέρης: "Η Τριαδολογία του Γέροντος Σωφρονίου"
- Πρωτοπρεσβύτερος Andrew Louth, "Παράδοση και ανανέωση στη θεολογία του Γέροντος Σωφρονίου"
- Δρ. Θεολογίας Νίκος Κόϊος, "Δόγμα και ήθος στα έργα του Γέροντος Σωφρονίου"
- Μητροπολίτης Κενύας κ.κ. Μακάριος, "Χρόνος και αιωνιότητα κατά τη διδασκαλία του Γέροντος Σωφρονίου"

Συνεδρία Δ΄
Πρόεδρος: Ομότιμος Καθηγητής κ. Γεώργιος Γαλίτης

- Καθηγητής κ. Ανέστης Κεσελόπουλος: "Ο πνευματικός αγώνας κατά τον Γέροντα Σωφρόνιο"
- Ομότιμος Καθηγητής κ. Γεώργιος Μαντζαρίδης: "Η μετοχή στην ενέργεια του Θεού ως όρος πραγματώσεως της υποστατικής αρχής στον άνθρωπο
- Μητροπολίτης Περγάμου κ.κ. Ιωάννης Ζηζιούλας: "Η περί προσώπου αντίληψη του Γέροντος Σωφρονίου σε σχέση με τα σύγχρονα θεολογικά ρεύματα"
- Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ.κ. Ιερόθεος Βλάχος: "Το πρόσωπο ως αλήθεια στη διδασκαλία του Γέροντος Σωφρονίου"

Συνεδρία Ε΄
Πρόεδρος: Καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Σκουτέρης

- Αρχιμανδρίτης Ζαχαρίας, "Το άκτιστο φως στη ζωή και τη διδασκαλία του Γέροντος Σωφρονίου"
- Μητροπολίτης Λεμεσού κ.κ. Αθανάσιος, "Η ιερωσύνη κατά τον Γέροντα Σωφρόνιο"
- Καθηγούμενος Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας Αρχιμ. Ελισαίος, "Η πνευματική πατρότητα κατά τον Γέροντα Σωφρόνιο"
- Μοναχός Νικόδημος Αγιοπαυλίτης, "Ο Γέροντας Σωφρόνιος ως πνευματικός στην Ι. Μ. Αγίου Παύλου"

Συνεδρία ΣΤ΄
Πρόεδρος: Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Καλλιακμάνης

- Πρωτοπρεσβύτερος George Zavershinsky, "Θεολογικός υπαρξισμός στον Γέροντα Σωφρόνιο"
- Αναπληρωτής Καθηγητής κ. Χρυσόστομος Σταμούλης, "Επίψαυσις αιωνιότητος. Η γοητεία της ζωγραφικής και η ατελεύτητος δημιουργία της προσευχής".
- Μοναχός Βαρθολομαίος, "Η συμβολή του Γέροντος Σωφρονίου στην εικονογραφία"

Συνεδρία Ζ΄
Πρόεδρος: Ομότιμος Καθηγητής κ. Ιωάννης Καραβιδόπουλος

- Ιερομόναχος Σωφρόνιος Μιχαηλίδης, "Η ασκητική ανθρωπολογία κατά τον Γέροντα Σωφρόνιο"
- Καθηγητής κ. Δημήτριος Τσελεγγίδης, "Η συνεργία της θείας και της ανθρώπινης θελήσεως"
- Καθηγητής κ. Jean-Claude Larchet:, "Η θέση της οδύνης στην πνευματική ζωή κατά την εμπειρία και τη διδασκαλία του Γέροντος Σωφρονίου"

Συνεδρία Η΄
Πρόεδρος: Καθηγητής κ. Ανέστης Κεσελόπουλος

- Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Καλλιακμάνης, "Η θεολογία του Γέροντος Σωφρονίου στο έργο της παιδαγωγικής"
- Αρχιμανδρίτης Νικόδημος Σκρέττας, "Η διδασκαλία του Γέροντος Σωφρονίου για την προσευχή του Ιησού"
- Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Τζέρπος, "Οι λειτουργικές ευχές του Γέροντος Σωφρονίου"

Συνεδρία Θ΄
Πρόεδρος: Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος

- Jean-Claude Polet, "Η υπέρβαση της εθνικής συνειδήσεως κατά τον Γέροντα Σωφρόνιο"
- Ιερομόναχος Νικολάϊ Σαχάρωφ, "Επιστολογραφία του Γέροντος Σωφρονίου"
- Αρχιμανδρίτης Αλύπιος, Λαύρας Αγίου Σεργίου: "Η επίδραση του Γέροντος Σωφρονίου στη Ρωσία"

Συνεδρία Ι΄
Πρόεδρος: Αρχιμανδρίτης Ζαχαρίας

- Μητροπολίτης Μεσογαίας κ.κ. Νικόλαος, "Υπακοή και ελευθερία κατά τον Γέροντα Σωφρόνιο"
- Ιερομόναχος Νικολάϊ Σαχάρωφ, "Προσευχή υπέρ του κόσμου - Οι απόψεις του Γέροντος Σωφρονίου για τη χριστιανική εσχατολογία".
- Ιερομόναχος Ραφαήλ Νόϊκα, "Ο προφητικός λόγος και η χαρισματική εμπειρία κατά τον Γέροντα Σωφρόνιο"