"...Στολιζόντανε όλοι, βάζανε τα καλά τους, και πηγαίνανε εκκλησία. Σαν τελείωνε η Λειτουργία, γυρίζανε στα σπίτια τους.
Οι δρόμοι αντιλαλούσανε από χαρούμενες φωνές. Οι πόρτες των σπιτιών ήταν ανοιχτές και φεγγοβολούσανε. Τα τραπέζια περιμένανε στρωμένα με άσπρα τραπεζομάντηλα, κι είχανε απάνω ό,τι βάλει ο νους σου. Φτωχοί και πλούσιοι τρώγανε πλουσιοπάροχα, γιατί οι άρχονται στέλνανε από όλα στους φτωχούς. Κι αντίς να τραγουδηθούνε στα τραπέζια, ψέλνανε το "Χριστός γεννάται, δοξάστε", "Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει".
"Μυστήριον ξένον ορώ και παράδοξον". Αφού ευφραινόντανε απ\' όλα, πλαγιάζανε αξέγνοιαστοι,
σαν τ\' αρνιά που κοιμόντανε κοντά στο παχνί, τότες που γεννήθηκε ο Χριστός εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας...»

Φώτης Κόντογλου «Παραμονή Χριστούγεννα στο Αϊβαλί» (απόσπασμα)

Οι πατρίδες δεν πεθαίνουν, ούτε είναι δυνατόν να χαθούν από τη μνήμη και την καρδιά μας. Όσο ανήκουμε εμείς σ\' αυτές τις πατρίδες τόσο κι αυτές οι πατρίδες ανήκουν σε μας. Δεν μπορούμε να σβήσουμε την ιστορία μας, τις παραδόσεις μας, το συναξάρι και το μαρτυρολόγιό μας. Μόνο να προσθέτουμε ψηφίδες στην προσπάθεια μας να συνθέσουμε το ψηφιδοπό απ\' τον καημό της Ρωμιοσύνης.
Ας είναι το βιβλίο αυτό μια ακόμη ψηφίδα αγάπης στις πατρίδες της Ανατολής...