Βέβαια η τέχνη είναι μια, χωρίς διαχωρισμούς και σκοπιμότητες. Στην ουσία ο μυστηριώδης μηχανισμός που μπαίνει σε λειτουργία για τη δημιουργία του έργου τέχνης είναι ανεξάρτητος από τη θέληση και τη λογική του καλλιτέχνη και εξαρτημένος σχεδόν αποκλειστικά από τις συγκινησιακές αντιδράσεις του στα ερεθίσματα που του παρέχει γενικά το περιβάλλον του. Ο ίδιος ο Πικάσο λέει: «Το έργο μου με πάει όπου θέλει». Εκείνο που γίνεται κατανοητό συνήθως από το κοινό είναι η εξωτερική ομοιότητα με το αντικείμενο, ή αυτό που θα λέγαμε σε σχέση με τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία «εικονοποίηση του κειμένου» και που συχνά είναι η μικρότερη αρετή του έργου τέχνης και συχνά απολύτως παραπλανητική. Ο Μπαχ, ο Γκόγια, ακόμη ο Παρθένης, ο Σκαλκώτας είναι οι πιο κατάλληλοι καλλιτέχνες για το λαό κι όσοι ακόμη έχουν γνήσιο και αληθινό έργο. Κι αυτό το έργο φτάνει στο λαό με πολλούς τρόπους. Το υψηλό οικονομικό επίπεδο π.χ. είναι ένας αποφασιστικός παράγοντας. Είναι σίγουρο ότι οι λαοί με υψηλό βιοτικό επίπεδο έχουν την ευχέρεια να είναι κοντά στην τέχνη και να εξοικειώνονται με τα προβλήματά της συχνότερα από κείνους που ο αγχώδης αγώνας για την επιβίωσή τους αφαιρεί αυτή τη δυνατότητα – ο πεινασμένος δεν σκέφτεται τίποτα άλλο πέρα από την πείνα του, θα \'λεγε ο Μπρεχτ.

Δ. ΜΥΤΑΡΑΣ