Βιβλίο Γκογκί [ Μνήμη]
Συγγραφέας Νίκος Μπατζαλής - Κωνσταντίνος Χηνάς
Κατηγορία Δοκίμιο ιστορίας
Εκδότης Άπαρσις
Συντάκτης-ρια Μάγδα Παπαδημητρίου

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Οι Ρομά από την Πόλη στην Ελλάδα. Ένα μεγάλο ιστορικό οδοιπορικό της τσιγγάνικης φυλής στο διάβα των αιώνων επέλεξαν να εκδώσουν οι εκδόσεις Άπαρσις, με ευαισθησία και σεβασμό στους προγόνους τους, τους αγώνες, τα ήθη και τα έθιμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία το πάθος της ζωής της τσιγγάνικης φυλής. Ένα πολύ μεγάλο μπράβο στον εκδοτικό οίκο "Απαρσις", που εμπιστεύτηκε δύο ρομαντικούς Έλληνες που γεννήθηκαν τσιγγάνοι και για πρώτη φορά στην πατρίδα μας εκδόθηκε μια μοναδική, συγκινητική όσο και ιστορική έκδοση που θα μας ταξιδέψει απ' την Κωνσταντινούπολη στην Ελλάδα. Ένα πόνημα που θα ανατρέψει στερεότυπα δεκαετιών!!! Σε παγκόσμια πρώτη φορά λοιπόν εκδόθηκε ένα τέτοιο βιβλίο μετά από πολύχρονη έρευνα και προσπάθεια των δύο ρομά συγγραφέων Νίκου Μπατζαλή και Κωνσταντίνου Χηνά. Το βιβλίο 490 περίπου σελίδων, αφιερωμένο στις μνήμες των παππούδων τους, που στον ξεριζωμό του 1922 διέσχισαν τη βαθιά κοιλάδα της σκιάς και στάθηκαν στα πόδια τους. Το αφιερώνουν στους πατεράδες τους που μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μπόρεσαν και οδήγησαν την επόμενη γενιά στη δική τους Ιθάκη.

Οι δύο συγγραφείς έκαναν το καλύτερο δυνατό μ’ αυτό το βιβλίο, ώστε να γνωρίσει ο Ελληνικός λαός την ιστορία τους και να αλλάξει την άποψη του γι αυτούς. Να ανατραπούν στερεότυπα, αντιλήψεις και φόβοι και τα όσα κατά καιρούς ακούγονται: «θα έρθει ο γύφτος να σου κλέψει το φαγητό ή το χειρότερο να σε κλέψει και να σε πάει στο τσαντίρι. Και εκεί θα γυρνάς ξυπόλυτο, βρώμικο..» και άλλα πολλά. Πόσα Ελληνόπουλα μεγάλωσαν μ’ αυτό τον φόβο; Οι Τσιγγάνοι θεωρούνται στη συνείδηση του λαού, μας δεύτερης κατηγορίας πολίτες, ημιμαθή και αναλφάβητη ράτσα ανθρώπων που έτυχε να εγκατασταθούν στον Ελλαδικό χώρο. Μήπως δεν υπάρχουν σε όλες τις φυλές αναλφάβητοι άνθρωποι; Δεν υπάρχουν μέσα στην κοινωνία μας οι καλοί και οι κακοί; Πρέπει να τους στηρίξουμε για να διεκδικήσουν μια πιο ανθρώπινη ζωή. Οποιονδήποτε βάζεις στο περιθώριο, θα αντιδράσει. Μια ζωή λοιπόν στο περιθώριο. Έτσι γνωρίσαμε τους τσιγγάνους όλα αυτά τα χρόνια και πώς να το ανατρέψεις; Διαβάζοντας και μελετώντας αυτό το έργο που επί είκοσι πέντε χρόνια, όπως γράφουν στον πρόλογο, κατέγραφαν ιστορίες, συγκέντρωναν λέξεις της γλώσσας, ως παρακαταθήκη για την επόμενη γενιά. Προφορική είναι η γλώσσα τους και γι αυτό το έργο τους ήταν πιο δύσκολο. Ο κάθε δημιουργός έκανε ξεχωριστή δουλειά και εξ ίσου σημαντική. Ο Κωνσταντίνος Χηνάς κατέγραψε την πορεία των Τσιγγάνων από την Κωνσταντινούπολη έως την Αμαλιάδα. Ιστορίες θλίψης, με δάκρυα και πόνο για τα δύσκολα χρόνια. Αλλά και ιστορίες πλημμυρισμένες από έρωτα, τραγούδι, χορό. Όλοι γνωρίζουμε το πάθος τους στο τραγούδι και την αγάπη. Όμως μέσα από αυτές ο αναγνώστης διακρίνει τα λαογραφικά τους στοιχεία (ήθη και έθιμα) αλλά και την ιστορική τους διαδρομή που είναι μια αλυσιδωτή συνέχεια. Παρελθόν-παρόν-μέλλον. Αν χαθεί το πρώτο παρασέρνονται και τα υπόλοιπα στον γκρεμό, στην αφάνεια. Ο Νίκος Μπατζαλής κατέγραψε το λεξιλόγιο μιας συγκεκριμένης φυλής καθώς και ένα υποτυπώδες δείγμα γραμματικής έχοντας ως πρότυπο της νέας Ελληνικής. Επειδή είναι προφορική η γλώσσα για τον μελετητή αλλά και τον γλωσσολόγο θα γίνει ένα πολύ καλό εγχειρίδιο για τη δουλειά του αφού πρώτη φορά έχει καταγραφεί και είναι άξια προσοχής. Ενώ ο αναγνώστης θα γνωρίσει μια γλώσσα με αμεσότητα και μουσικότητα. Οι φωτογραφίες που δημοσιεύονται μιλούν από μόνες τους. Κάθε μια ξεχωριστή, ασπρόμαυρη που μας αφήνει το αποτύπωμα μια κοινωνίας άγνωστης προς όλους μας. Μένουν στην πόλη μας, στις όχθες συνήθως ενός ποταμού, να ακούμε τα γλέντια τους, να πηγαίνουν στο σχολείο της γειτονιάς, να τους βλέπουμε στη λαϊκή, αλλά αυτά που διάβασα στο βιβλίο μου ανέτρεψαν όλη την εικόνα τους.

Τα εισαγωγικά σημειώματα της επιμελήτριας των τσιγγάνικων ιστοριών Θεώνης Μαρτζάκλη- αρωγού στην όλη προσπάθεια- καθώς και του καθηγητή κοινωνιολογίας Γιάννη Γεωργίου συμβάλλουν στην πληρέστερη ανάλυση και βοήθεια στον αναγνώστη, όπως και τα ιστορικά σημεία από τη διατριβή της Στέλλας Παναγοπούλου για τους Ρομά και τη συνοικία Παπακαυκά. Όπως, χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Γεωργίου «Η έρευνα αυτή θα μπορούσε να εμπνεύσει νέους και νέες από τα τμήματα Λαογραφίας και κοινωνικών επιστημών του τόπου μας να στρέψουν εκεί το βλέμμα τους ….. ». Η επιμέλεια κειμένων της Χαράς Παπαδοπούλου και έκδοσης της Κατερίνας Θανοπούλου προσφέρουν ένα ελκυστικό και ευανάγνωστο βιβλίο, με πλούσιο υλικό. Σε όλο αυτό το εγχείρημα θα πρέπει να υπάρξει αναφορά στη στήριξη της έκδοσης από την Ελλάν Πασσέ - Πανελλαδική Συνομοσπονδία Ελλήνων Ρομά και την Ένωση Διαμεσολαβητών.

Κεφάλαια που θα σας κεντρίσουν το ενδιαφέρον είναι οι μύθοι και οι πραγματικότητες για τους τσιγγάνους, η προσφορά του λαού στον αιώνα, για την εργασία και την καθημερινότητα τους, για τη θρησκεία τους. Εδώ καταθέτω την προσωπική μου εμπειρία που κάθε Δεκαπενταύγουστο συρρέουν στη Μεγαλόχαρη στην Τήνο και αφήνουν τάματα μεγάλης αξίας στην εικόνα της. Ακόμη έχω δει να φέρνουν ζωντανά και να τα περιφέρουν γύρω από την εικόνα της για ευλογία. Και σ’ αυτό το βιβλίο θα διαβάσετε τις λατρευτικές τους συνήθειες στις γιορτές των Αγίων.

Φτάνοντας στο ιστορικό οδοιπορικό, έβαλα να ακούσω τη μουσική της ταινίας «Ο καιρός των Τσιγγάνων» που με βοήθησε να ταξιδέψω μαζί τους. Το πέρασμα των Ρομά στην ιστορία, δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος με αφηγήσεις και μαρτυρίες μέχρι σήμερα, για τις τσιγγάνικες παραδόσεις και τα μυστήρια της εκκλησίας, για τους σκλάβους του Μεσαίωνα, δημοσιεύματα και άρθρα, για τους διωγμούς και τις εκτελέσεις, τη σκλαβιά στη Ρουμανία, τον αποκλεισμό και την εξόντωση, τα στρατόπεδα της συγκέντρωσης των ναζί που δεν πέρασαν λιγότερα από τους Εβραίους. Για τη γλώσσα και την έκφραση, την ταυτότητα του κάθε λαού, την εθνική και ιστορική συνείδηση. Ακόμη πως βίωσαν οι Ρομά την καταστροφή του ΄22, για τον διωγμό τους αφού δεν απαρνήθηκαν τον Χριστιανισμό, για την ανταλλαγή πληθυσμών, για τα καραβάνια και τις στάσεις φτιάχνοντας τις κοινότητες τους. Κατερίνη, Λάρισα, Λαμία, Άμφισσα, Ιτέα, Ναύπακτο, Πάτρα, Αμαλιάδα. Γανωτήδες και τεχνίτες αντικειμένων, έμποροι, εργάτες γης. Και για στέγη τα τσαντίρια δίπλα στα ποτάμια για να έχουν νερό. Και ζώα γύρω τους για να τους παραφυλάνε από τα άγρια.

Κι όσο ακούω μουσικές του Paco de Loucia, του Κουστουρίτσα, του Κώστα Χατζή, του Βασίλη Σαλέα, τα τσιγγάνικα βιολιά, τόσο κάνω εικόνες από την περιπετειώδη ζωή τους. Όσο ακούω φλαμέγκο τόσο νιώθω το πάθος και τις ιστορίες αγάπης τους. Κάνω εικόνα το συμβούλιο του καραβανιού που αποφασίζει την πορεία τους αλλά και το άτυπο δικαστήριο της φυλής που αθωώνει ή καταδικάζει τα μέλη του. Η ηθική είναι η ταυτότητα τους.

Γκογκί είναι η μνήμη. Και τι είναι ένας λαός χωρίς μνήμη, χωρίς αποτύπωμα; Αέρας!.Για να μη χαθεί το Γκογκί λοιπόν γράφτηκε αυτό το ξεχωριστό βιβλίο. Για τις επόμενες γενιές. Για να μην έχουν σαθρές βάσεις. Αλλά και για όλους εμάς τους Μπαλαμούς να γνωρίσουμε με ποιους συγκατοικούμε. Συγχαρητήρια στους συγγραφείς, στις εκδόσεις Άπαρσις που σεβάστηκαν την ιστορία τους και την έφεραν στο φως.