Βιβλίο Γκρεμίζοντας το τείχος της σιωπής
Συγγραφέας Alice Miller
Κατηγορία Δοκίμιο Ψυχολογίας
Εκδότης Ροές
Συντάκτης-ρια Δημήτρης Μπουζάρας

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Το νέο, πολυαναμενόμενο βιβλίο της Alice Miller, με τίτλο «Γκρεμίζοντας το τείχος της σιωπής», ήδη βρίσκεται σε κυκλοφορία. Συμπληρώνει με αυτό τον τρόπο –διατηρώντας παράλληλα τα θετικά στοιχεία των προηγούμενων εκδόσεων και προσθέτοντας νέα, με τα οποία η συγγραφέας εμπλουτίζει την πραγμάτευση των θεμάτων της– την άκρως επιτυχημένη σειρά βιβλίων της, που κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ροές. Αιχμή του δόρατος, το εμβληματικό πλέον «Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας», το οποίο, όπως και όλη σειρά, φιγουράρει εδώ και χρόνια στις πρώτες θέσεις των ευπώλητων και έχει λάβει τις θερμότερες κριτικές ειδικών και κοινού.

Η Alice Miller, με όλο το πάθος που τη διακατείχε, συνέδεσε τη ζωή της με την ψυχανάλυση, αν και εισήγαγε αναμφίβολα έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης, πυροδοτώντας έτσι ιδιαίτερα ζωηρές διαμάχες. Σπούδασε στη Βασιλεία της Ελβετίας, φιλοσοφία, ψυχολογία και κοινωνιολογία. Μετά τη διδακτορική διατριβή της, εκπαιδεύτηκε στη Ζυρίχη ως ψυχαναλύτρια και, για 20 χρόνια ακόμα, άσκησε αυτό το επάγγελμα ενώ παράλληλα δίδασκε.

Το 1980 αποφάσισε να σταματήσει την ψυχαναλυτική και διδακτική πρακτική και να ασχοληθεί με τη συγγραφή βιβλίων. Δημοσίευσε συνολικά 13 βιβλία, μεταφρασμένα μέχρι σήμερα σε 30 γλώσσες, με τα οποία γνωστοποίησε στο ευρύ κοινό τα αποτελέσματα των ερευνών της όσον αφορά τις αιτίες και τις συνέπειες των τραυμάτων της παιδικής ηλικίας.

Ασχολήθηκε συστηματικά με τους κρυφούς χειρισμούς των γονέων κατά τη διάρκεια της ανατροφής των παιδιών τους, με τις διάφορες στρατηγικές προφύλαξης ενάντια στα τραύματα της παιδικής ηλικίας, με τις συνέπειες της απώθησης αυτών των τραυμάτων σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο και ακόμα, τέλος, με τις σύγχρονες δυνατότητες ανάλυσης των συνεπειών αυτών των παιδικών τραυμάτων. Γι’ αυτές τις έρευνές της, η συγγραφέας κέρδισε διεθνή αναγνώριση.

Το «Γκρεμίζοντας το τείχος της σιωπής» είναι ένα σύγγραμμα το οποίο, αν και έχει γραφτεί μερικά χρόνια πριν, δεν παύει να είναι πάντα επίκαιρο, υποδεικνύοντας τη γραμμή που διαχωρίζει το καλό από το κακό.

Πραγματεύεται ένα θέμα που δυστυχώς δεν έχει πάψει να υφίσταται – και είναι αυτό της παιδικής κακοποίησης. Ένα μυστικό, που ακόμη και στη σημερινή κοινωνία όχι μόνο δεν γίνεται εύκολα αναγνωρίσιμο, για πολλούς λόγους οι οποίοι αναλύονται διεξοδικά στο βιβλίο, αλλά, και όταν αυτό αναδειχθεί, δεν γίνεται αποδεκτό από το σύνολο της «ορθολογικής» μας κοινωνίας, με αποτέλεσμα τη συνέχιση ενός φαύλου κύκλου βίας και σκότους, ο οποίος αντιγράφεται από γενιά σε γενιά.

Η Alice Miller «διατυπώνει» –όπως και στα προηγούμενα βιβλία της– ερωτήσεις, οι οποίες απαντώνται, με τον πλέον σαφή και κατανοητό τρόπο, απλά και διάφανα. Το γεγονός αυτό καθιστά τόσο το παρόν βιβλίο –όπως και τα προηγούμενα– πλήρως κατανοητό και θεωρώ πως αυτός είναι ένας από τους λόγους της μεγάλης επιτυχίας της σειράς. Ο αναγνώστης γίνεται άμεσα κοινωνός των μηνυμάτων και αβίαστα κάνει κτήμα του τη γνώση, την οποία απλόχερα προσφέρει η συγγραφέας μέσα από την πολύχρονη πείρα της.

• Πόσο μακριά είμαστε από τις μεσαιωνικές μεθόδους διαπαιδαγώγησης;
• Για ποιους λόγους συνεχίζεται αυτή η τακτική;
• Για ποιους λόγους θεωρούμε πως δεν κακοποιηθήκαμε στην παιδική μας ηλικία; Γνωρίζουμε πράγματι την αλήθεια για την παιδική μας ηλικία; Πού είναι χαραγμένη; Πώς θα την αναγνωρίσουμε; Πώς θα την αντέξουμε;
• Ποιος είναι ο λόγος που ό,τι αφορά θέματα που άπτονται της κακοποίησης που έχουμε υποστεί κατά την παιδική μας ηλικία θεωρείται ακόμη και σήμερα ταμπού;
• Για ποιους λόγους το παιδί-θύμα θεωρεί πάντα δίκαιη την τιμωρία του και υποχρεώνεται να απωθήσει πιο βαθιά στο ασυνείδητό του τις μαύρες μέρες; Πώς ενοχοποιεί τον εαυτό του;
• Πώς εκφράζει το σώμα την καταπίεση στην πάροδο του χρόνου;
• Για ποιους λόγους οι γονείς κακοποιούν τα παιδιά τους – πιστεύοντας μάλιστα ακράδαντα πως το κάνουν για το καλό τους;
• Πώς ο απωθούμενος θυμός μεταφέρεται από γενιά σε γενιά;
• Πώς είναι δυνατόν άνθρωποι όλων των κοινωνικών στρωμάτων και κάθε επιπέδου μορφώσεως να αδυνατούν να αναγνωρίσουν τη μαύρη παιδαγωγική;
• Ποιος ο ρόλος των επιστημών, θεσμών αλλά και θρησκειών στη διαχείριση του θέματος;
• Για ποιους λόγους δεν πρέπει να γνωρίσουμε;
• Αρκεί μια ματιά προς τα πίσω, ή ίσως το να συγχωρέσουμε το παρελθόν, ώστε να μπορέσουμε να προχωρήσουμε;

Τα παραπάνω είναι μερικά από τα καυτά ερωτήματα που απαντώνται στον τόμο τούτο.

Όπως και στα προηγούμενά της βιβλία, η Alice Miller ακουμπά τον αναγνώστη με την πένα της. Ίσως αυτή τη φορά λίγο περισσότερο, μιας και το συγκεκριμένο θα μπορούσαμε να το περιγράψουμε ως το απαύγασμα της ερευνητικής της πορείας.

Παρουσιάζει, στο σύνολό του, ένα από τα πιο καυτά θέματα. Αναλύει επίσης τους λόγους για τη συνεχιζόμενη ύψωση τείχους στην αλήθεια και εγείρει ερωτηματικά που αφορούν την άρνηση της εγκατάλειψης μιας παρωχημένης διαπαιδαγώγησης, την οποία συνεχίζουν να υφίστανται τα παιδιά από την ορμώμενη «εξ αγνών προθέσεων διαπαιδαγώγηση» των γονέων και των θεσμών, προτείνοντας παράλληλα λύσεις.

Αναδεικνύει όλες τις πτυχές του θέματος, την οδύνη που προκαλείται στα παιδιά-θύματα, τη διαχείρισή της από εκείνα, τις ουλές που αφήνει στα παιδικά σώματα και ψυχές, καθώς και το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω τόσο στα ίδια όσο και στο σύνολο της κοινωνίας και στο μέλλον της.

Η συγγραφέας αναλύει τα αποτελέσματα των μακροχρόνιων ερευνών της, τα οποία προέρχονται από βιωματικές προσεγγίσεις, «στο πεδίο», και όχι με βάση θεωρίες. Αυτό γίνεται εμφανές μέσα από πλήθος χαρακτηριστικών και εύστοχων παραδειγμάτων, στα οποία το βιωματικό στοιχείο αλλά και η φυσική ύπαρξη των υποκειμένων υποστηρίζουν την πραγματική διάσταση των γραφομένων.

Για τη συγγραφή του βιβλίου, μελέτησε και παρουσιάζει τις περιπτώσεις του Χίτλερ –με νέα στοιχεία– και του Νικολάε Τσαουσέσκου, δύο προσωπικοτήτων που έκρυψαν επιμελώς τον πόνο, τη φρίκη και την οδύνη της παιδικής τους ηλικίας, μετατρέποντάς τα σε μίσος, θάνατο και χάος προς τους λαούς τους και όχι μόνο, διατυμπανίζοντας παράλληλα πως όλα γίνονταν «για το καλό τους».

Εντυπωσιακό παραμένει το γεγονός πως ούτε εκείνοι, αλλά ούτε ο λαός είχαν τα εργαλεία να δουν την αλήθεια, αποτυπώνοντας με αυτό τον τρόπο την πλήρη και ανεξήγητη –έως και τη σημερινή εποχή– τυφλότητα του συνόλου της κοινωνίας, όπως σαφώς και την πλήρη έλλειψη ενσυναίσθησης.

Τούτο είναι ένα σημείο που η συγγραφέας φωτίζει πλήρως και μας βοηθά να κατανοήσουμε πώς και για ποιους λόγους τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι υπαρκτές ακόμη και στην εποχή μας. Επίσης, ποια θα ήταν η διαφορά και πώς θα άλλαζε εκ βάθρων η ποιότητα ζωής μας, στην περίπτωση που γνωρίζαμε και νιώθαμε τι μας συνέβη, στην περίπτωση που μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε σε συνειδητό επίπεδο αυτό που έγινε στο παρελθόν και αντιλαμβανόμασταν εγκαίρως τα σήματα κινδύνου.

Με συμπόνια και σοφία, υπεύθυνα και τεκμηριωμένα, με σοβαρότητα και σαφήνεια, δεν αφήνει κενά ή αναπάντητα ερωτηματικά, δίνει το πρώτο χτύπημα στο τείχος της σιωπής, αφήνοντας μιαν αχτίδα να φωτίσει έναν νέο κόσμο, αυτόν που πραγματικά αξίζουμε.

• Πώς δημιουργείται και συντηρείται ο φασισμός;
• Πώς μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πως, τελικά, δεν είμαστε ελεύθεροι;
• Από πού ξεκινά ο ανύποπτος προγραμματισμός ενός εν δυνάμει εγκληματία;
• Ποιες είναι οι αρχές στις οποίες βάσισε ο Χίτλερ την πολιτική του; Ήταν το κύριο στοιχείο της ανόδου του η βαθιά οικονομική κρίση; Πού βασιζόταν η άκαμπτη στάση του;
• Πώς και για ποιους λόγους επιτρέπουμε συνεχώς σε παράφρονες να λάβουν την εξουσία δίχως να υπάρχει αντίλογος;
• Για ποιους λόγους σύγχρονοι –και όχι μόνο– πολιτικοί συνεργάστηκαν και συνεργάζονται με ολοκληρωτικά καθεστώτα;
• Ποιος ήταν ο Νικολάε Τσαουσέσκου και ποιες οι ομοιότητές του με τον Χίτλερ; Για ποιους λόγους ο λαός της Ρουμανίας δεν αντιστάθηκε όσο θα έπρεπε;
• Για ποιους λόγους πολλοί θαυμαστές του Χίτλερ, δεκαετίες αργότερα, αρνούνταν να δεχθούν τα συμπεράσματα και συνέχιζαν να δίνουν ορθολογικές απαντήσεις για τη χιτλερική «πολιτική»;
• Τι είναι το πείραμα Μίλγκραμ και ποια ανατριχιαστικά αποτελέσματα κατέγραψε για την ανθρώπινη φύση;
• Υπάρχουν προληπτικά μέτρα, ποια είναι και για ποιους λόγους δεν εφαρμόζονται;
• Έχουμε σκεφτεί άραγε πόσο γενναίο είναι να παραδεχτούμε ότι περιβαλλόμαστε από ένα βάλτο; Ένα βάλτο, που τον συντηρούν πολλές φορές η ανοχή, η άγνοια, ο φόβος και περισσότερο η συνήθεια;

Σε έναν κόσμο συνεχιζόμενης σιωπής, σε τέτοιο βαθμό που εγείρει πλήθος ερωτηματικών, σε έναν κόσμο ψιθύρων, η Miller υψώνει τη φωνή, ανάβει ένα φως ικανό να φωτίσει όχι το αποτέλεσμα όπως γίνεται συνήθως, αλλά την πραγματική πηγή του προβλήματος και μας βοηθά να εστιάσουμε ακριβώς στο σημείο αυτό, πριν είναι πολύ αργά.

• Πώς και για ποιους λόγους συνήθειες έγιναν παραδόσεις αιώνων και συνεχίζουν να ταλαιπωρούν τον σύγχρονο άνθρωπο, έχοντας στη συνείδησή του θετική χροιά;
• Πρέπει τα τραύματα να λησμονιούνται; Είναι πράγματι ο χρόνος ο καλύτερος γιατρός;
• Ποια η ομοιότητα του ακρωτηριασμού σε χώρες της Αφρικής με την αυστηρή διαπαιδαγώγηση των «πολιτισμένων» Ευρωπαίων;
• Πώς εξηγείται το γεγονός ότι, ενώ χιλιάδες γυναίκες, ακόμη και σήμερα, υποβάλλονται δίχως τη θέλησή τους σε διάφορες μεσαιωνικές πρακτικές –πολλές φορές με κίνδυνο της ζωής τους–, άτομα του ίδιου φύλου, όχι μόνο συναινούν σε αυτές τις αναχρονιστικές μεθόδους, αλλά στέκονται με πάθος, ως οπαδοί φανατικοί, υπέρ τέτοιων πρακτικών;
• Για ποιους λόγους εξιδανικεύουμε τις πρακτικές αυτές και συνεχίζουμε να τις θεωρούμε ως «θέλημα Θεού;»
• Πώς μεταμορφώνεται κάποιος σε δολοφόνο ή βιαστή; Ο βιασμός έχει σχέση με τη σεξουαλικότητα του δράστη; Ποια τα βαθύτερα αίτιά του;
• Πώς «κατάφεραν» γνωστοί καλλιτέχνες να ρίξουν στη λήθη το σκοτεινό παρελθόν τους και ποια η κατάληξη;
• Με ποιον τρόπο μάς γνωστοποιούν μέσω των έργων τους τη δική τους αλήθεια;

Τα κείμενα που περιλαμβάνει το βιβλίο επιχειρούν να εξασκήσουν τον αναγνώστη στο να γίνει παρατηρητής του εαυτού του και κατ’ επέκταση των άλλων. Να έχει τη δυνατότητα και την επιλογή να εστιάζει στην πηγή του κακού και την προέλευσή του, θέτοντας σε λειτουργία την κριτική σκέψη, την εκτίμηση και την αξιολόγηση, μα προπάντων τη γνώση, ώστε να μπορεί να απορρίπτει ευκολότερα ό,τι δεν χρειάζεται και να κρατά ό,τι τον ενδυναμώνει ψυχικά.

Ύφος διαυγές, τόνος σίγουρος, λόγος ζωντανός και εξαιρετικά δομημένη αφήγηση. Η συγγραφέας, μέσα από την αντικειμενικότητα που τη χαρακτηρίζει, αποφεύγει –από επιλογή– τις εξιδανικεύσεις, τα «στρογγυλέματα» και τους εξωραϊσμούς.

Με γλώσσα απλή και κατανοητή, πλήρως ανεπιτήδευτο –όπως και τα προηγούμενα βιβλία της σειράς–, στόχο έχει μόνο την αποκάλυψη της αλήθειας και της δύναμής της, προς όφελος αφενός των παιδιών και αφετέρου της κοινωνίας: ένας ακόμη λόγος που καθιστά τους αναγνώστες, από την πρώτη σελίδα, λάτρεις της πένας της.

Ακριβόλογες εκφράσεις, επαγγελματική τεκμηρίωση, επεξηγήσεις και παράθεση πηγών. Η εκλαΐκευση δύσκολων εννοιών και όρων σημαίνει πως το βιβλίο απευθύνεται σε όλους ανεξαιρέτως, ακόμη και σε μη εξειδικευμένο κοινό, στο οποίο, ούτως ή άλλως, απευθύνεται, τονίζοντας παράλληλα την καθολικότητα του θέματος.

Αυτό που διακρίνουμε επίσης είναι η αταλάντευτη και απαλλαγμένη από συναισθηματισμούς ανιδιοτελής παρουσίαση τόσο του θέματος όσο και των θεωριών που έχουν διατυπωθεί – και αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός πως η Miller συνέγραψε τα βιβλία της έχοντας ήδη μιας άκρως πετυχημένη πορεία στο χώρο της.

Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να πούμε δυο λόγια για τη μετάφραση, η οποία ουσιαστικά παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία ενός βιβλίου, διότι αφενός καλείται να απο-συνθέσει και αφετέρου να ανασυνθέσει ένα κείμενο. Για μια εύστοχη μετάφραση απαιτείται ευρύ φάσμα γνώσεων στο αντικείμενο μετάφρασης – και, εδώ, η μεταφράστρια πέτυχε πλήρως τον στόχο της.

Προφανώς, ο στόχος των δύο ήταν κοινός, καθώς η μετάφραση δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολιών ή παρανοήσεων κατά την ανάγνωση, αποδίδοντας με πιστότητα τους όρους, τις έννοιες και τις περιγραφές της συγγραφέως.

Δεν πρόκειται για ένα βιβλίο που ο αναγνώστης θα διαβάσει και θα το αφήσει σε κάποια γωνιά της βιβλιοθήκης του. Πρόκειται για ένα βιβλίο –όπως και όλα της σειράς– στο οποίο θα επανέρχεται ξανά και ξανά, λαμβάνοντας δύναμη και βοήθεια, ώστε να κατανοήσει τον εαυτό του, τον κόσμο και τη λειτουργία του, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους θα τον φτιάξει καλύτερο.

Κάνεις δεν θα πρέπει να έχει το περιθώριο πλέον να αγνοήσει κανένα βιβλίο της Miller.
Tο «Γκρεμίζοντας το τείχος της σιωπής» είναι ένα εκκωφαντικά επίκαιρο πόνημα, το οποίο απαντά στις μεγάλες μας σιωπές.

Ένα βιβλίο που μας κινεί να ξανασκεφτούμε εις βάθος την... ηθική της ηθικής μας.

Απλά πολύτιμο.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:

Καθώς υποθέσεις παιδικής κακοποίησης βρίσκονται σχεδόν καθημερινά στη επικαιρότητα, τα βιβλία της Alice Miller είναι πιο απαραίτητα από ποτέ. Στο Γκρεμίζοντας το τείχος της σιωπής, το οποίο γράφτηκε στον απόηχο της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, η συγγραφέας αναπτύσσει ακόμη περισσότερο θέματα που είχαν τεθεί σε προγενέστερα βιβλία της (κυρίως στο Για το καλό σου και την Απαγορευμένη γνώση).

Εδώ, η Miller επιστρατεύει πλήθος παραδειγμάτων (ξυλοδαρμούς, κλειτοριδεκτομές και βιασμούς ανηλίκων), καθώς και την ψυχοϊστορική ανάλυση περιπτώσεων βάναυσων τυράννων, όπως ο Αδόλφος Χίτλερ και ο Νικολάε Τσαουσέσκου, αναδεικνύοντας ξεκάθαρα μια πραγματικότητα που δεν έχουμε πλέον την πολυτέλεια να αποφεύγουμε: Τα κακοποιημένα παιδιά μετατρέπονται μεγαλώνοντας, εξαιτίας των απωθημένων και ανεπίλυτων τραυμάτων τους, σε κίνδυνο για την κοινωνία. Το «τείχος της σιωπής» είναι αυτό που ύψωσε η κοινωνία –η πανεπιστημιακή κοινότητα, οι ψυχίατροι, ο κλήρος, οι πολιτικοί, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης– για να προστατευτεί, αρνούμενη τις καταστροφικές συνέπειες της παιδικής κακοποίησης.

Η Miller καλεί τα μεν θύματα να θυμηθούν και να αναγνωρίσουν συνειδητά τα δεινά που υπέστησαν ως παιδιά, τη δε κοινωνία να ευαισθητοποιηθεί και να καταδικάσει απερίφραστα τα φαινόμενα παιδικής κακοποίησης. Το γκρέμισμα του τείχους θα μπορέσει να επιτευχθεί όταν θα βρούμε το θάρρος ν’ ακούσουμε όλα όσα έχει να μας πει το εγκαταλελειμμένο και προδομένο παιδί που υπήρξαμε κάποτε και καταφέρουμε να προσεγγίσουμε και να εκφράσουμε τα συναισθήματα που παιδιόθεν μάθαμε να απωθούμε· όταν θα τολμήσουμε να πούμε τη φράση «Οι γονείς μου μ’ έσπαγαν στο ξύλο», αποδοκιμάζοντάς την και παρουσιάζοντας την όχι ως κάτι το φυσιολογικό, αλλά ως απόδειξη της προσβολής και της ταπείνωσης του παιδιού. Εν ολίγοις, όταν συνειδητοποιήσουμε πως ως ενήλικες έχουμε τη δυνατότητα να άρουμε τους ψυχικούς αμυντικούς μηχανισμούς που αναπτύχθηκαν εντός μας εξαιτίας της «διαπαιδαγώγησης» που λάβαμε ως παιδιά.