Βιβλίο Το ποτάμι των χιλίων τυφλών
Συγγραφέας Πάνος Δημάκης
Κατηγορία Κοινωνικό Μυθιστόρημα
Εκδότης Διόπτρα
Συντάκτης-ρια Αναστασία Δημακοπούλου

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Τα ορμητικά νερά ενός ποταμού μπορεί να έχουν ρόλο καθαρτικό, να ξεπλένουν αμαρτίες και το κακό, -τη δεύτερη φύση του ανθρώπου. Μπορεί όμως να ξηλώσουν και οτιδήποτε έχει φτιαχτεί πρόχειρα και έχει σαθρές βάσεις…

Είναι άραγε στη φύση του ανθρώπου να τείνει προς το κακό;
Ένας άνθρωπος γεννιέται ή γίνεται κακός;
Είναι πιο εύκολα να μισείς απ' ό,τι να αγαπάς;
Η εξουσία είναι τόσο ισχυρό ναρκωτικό;

Στο ποτάμι των χιλίων τυφλών του Πάνου Δημάκη και από τις εκδόσεις Διόπτρα, χίλιοι τυφλοί, υπνωτισμένοι από τα πάθη και το μίσος, συμπαρασύρονται «σώμα και πνεύμα» σε έναν ανηλεή πόλεμο, παραδομένοι σε έναν άκριτο φανατισμό, που όσο πιο ορμητικά κυλάει, τόσο περισσότερους παρασέρνει στο διάβα του.

Φυσικά και πρόκειται για ένα καθαρά αλληγορικό τίτλο, που έχει ρόλο συμβολικό. Ένα διαχρονικό βιβλίο που αποδεικνύει πως, όσα χρόνια και αν περάσουν οι έχθρες και το μίσος θα διαφεντεύουν τις ζωές των ανθρώπων και ότι οι εκάστοτε κυβερνήσεις είναι αυτές που τροφοδοτούν «να εκκολαφθεί το αυγό της αδελφοκτονίας», ποδηγετούν τα πλήθη, διχάζοντάς τα, σπέρνοντας έναν μικρό εμφύλιο.

Η ιστορία τοποθετείται σε ένα φανταστικό ορεινό χωριό της Αρκαδίας, τη Μερζένιστα, και χρονικά στις αρχές της δεκαετίας του '50, λίγο μετά τη λήξη του Εμφυλίου. Προερχόμενη ετυμολογικά από τη σλάβικη λέξη murznija, που σημαίνει το μίσος, πραγματικά, στο φανταστικό χωριό Μερζένιστα παραμονεύει το κακό, έτοιμο ν' αναδυθεί στην επιφάνεια, απειλώντας να καταστρέψει τη γαλήνη των κατοίκων της, αλλάζοντας άρδην τη ζωή τους.

Πρωτεργάτης της αντάρας που έρχεται, ένα σημαντικό μέλος της τοπικής κοινωνίας της Μερζένιστα, η Μάγδα Ζεΐρη. Σύζυγος πρώην δημάρχου η Μάγδα, για τους κατοίκους της κωμόπολης θεωρείτο μία σοφή αρχόντισσα, που χειρίζεται άψογα τον λόγο -άλλωστε υπηρετούσε ως δασκάλα. Μεγαλωμένη σε μια βαθιά θρησκόληπτη οικογένεια είχε την τάση να θεωρεί τον εαυτό της ανώτερο από όλους τους άλλους και ότι η κοινωνία που ζει δεν της αξίζει, είναι κατώτερη των προσδοκιών της. Όταν λοιπόν έβρισκε πρόσφορο έδαφος και την εξυπηρετούσαν οι καταστάσεις, προσπαθούσε, -ως μαστόρισσα του λόγου που ήταν-, να ελέγξει το μυαλό των ανθρώπων γύρω της, είτε σε προσωπικό είτε σε συλλογικό επίπεδο και να τους χειραγωγεί με τέτοιο τρόπο, μόνο και μόνο για να αισθανθεί η ίδια, ότι έχει τον έλεγχο της ζωής τους. Εξαιτίας της εξουσίας που κατείχε και του κύρους που εξέπεμπε και με όπλο την άριστη χρήση της γλώσσας παγίδευε αθώα θύματα -ή και λιγότερο αθώα- τα ποδηγετούσε, αναγκάζοντάς τα να κάνουν πράγματα που σταδιακά, οδηγούσαν σε απρόβλεπτες, ως και ακραίες καταστάσεις.

Όλοι οι χαρακτήρες του βιβλίου έχουν ονόματα συμβολικά.

Είναι άρτια ψυχογραφημένοι από τον πιο μικρό έως και τον κεντρικό χαρακτήρα, καθώς ο Δημάκης είναι ένας εξαιρετικός λογοπλόκος, που με επιδεξιότητα και γλαφυρότητα αναπαριστά ολοζώντανα τις προσωπικές τους ιστορίες, αναμειγνύοντας και στοιχεία της φύσης τα οποία προσαρμόζει και εναρμονίζει στην ιστορία του.

«Είχαν το χρώμα του ασύννεφου ουρανού, το χρώμα του νερού στα ρηχά μιας καθάριας λίμνης. Η αγνότητα του γαλάζιου όμως δεν είχε καμιά σχέση με αυτά τα μάτια. Έμοιαζαν με μάτια λύκου που κατέβαινε από το βουνό για να μπει στους ανθρώπους».

«Σε ένα μανιφέστο μεγαλομανίας και άκρατης αλαζονείας, η Μάγδα εκείνον τον καιρό μπήκε στο ποτάμι, πάνω στη στέρεη μισάνθρωπη βάρκα της, και άρχισε να πλέει αργά, κοιτάζοντας στις όχθες τον λαό ν'αδημονεί για τα λόγια που θα τον οδηγούσαν στη σωτηρία».

Ο Πάνος Δημάκης έχει μία λατρεία με τις λέξεις, είναι ένας τεχνίτης των λέξεων, «ένιωθα ένα μεγάλο δέος για τις λέξεις, που με οδήγησε να γράψω δυο λεξικά και να εισαγάγω στα μυθιστορήματα μου χαρακτήρες και τόπους με συμβολικά ονόματα», μας εξομολογείται σε μία συνέντευξή του και εγώ θα πω, ότι ο Πάνος Δημάκης ζωγραφίζει με τις λέξεις, καθώς, ακόμα και η νεκρή φύση παίρνει ανθρώπινη μορφή, δίνοντάς της ποικίλες νοηματικές αποχρώσεις, εκφράζοντας με τρόπο παραστατικό και ομολογουμένως άκρως ζωντανό, σκέψεις, καταστάσεις και συναισθήματα.

«Εκείνη η νύχτα κυλούσε αργά για όλους. Σαν να μην ήθελε να τελειώσει, σα να σκόνταφτε επίτηδες στα πετραδάκια της αδράνειας σε μια απέλπιδα προσπάθεια να μην ξημερώσει. Το φως του φεγγαριού ήταν λαμπρό, καθώς ήταν μια μέρα πριν από την πανσέληνο. Κορόιδευε τη νύχτα και της έλεγε πως, ό,τι κι αν έκανε, δεν μπορούσε ν΄ αποτρέψει το αύριο»

«…ένα πλήθος υπνωτισμένων, που τους ζάλιζε ένας φανατισμένος ήλιος».

«Η Αρκαδία τραγουδούσε περήφανη για την ομορφιά της, σαν μια νεαρή χωριάτισσα που άπλωνε τα χέρια της στον ουρανό, που πνιγόταν γελαστή μες στην μέθη της ορμής με τα στήθη της γεμάτα και στητά».

Η πρόταση του βασιλικού ζεύγους της Ελλάδας -σε μία σύντομη επίσκεψή του στην Αρκαδική γη και μαγεμένοι από την απαράμιλλη ομορφιά του τόπου-, να δοθούν χρήματα, ώστε ν΄ ανακηρυχθεί η Μερζένιστα επίσημος τουριστικός προορισμός, θα πυροδοτήσει νέα κόντρα μεταξύ των κατοίκων, θα οδηγήσει σε δημοψήφισμα, η έκβαση του οποίου θα δώσει αφορμή στην Μάγδα να μηχανευτεί νέους τρόπους, για να πολεμήσει το νυν δήμαρχο.

Ένας μικρός εμφύλιος ξεσπάει μεταξύ των κατοίκων, η κατάσταση παίρνει άλλη τροπή, ανεξέλεγκτη καθώς βγαίνουν στην επιφάνεια όλα τα σκοτεινά ανθρώπινα ένστικτα και το εύρος του μίσους και της μνησικακίας είναι διάχυτο, πλημμυρίζοντας σταδιακά όλα τα σπίτια του χωριού και τα νερά κανενός ορμητικού ποταμού δεν μπορεί να τα αναχαιτίσει.

Τέλος, θεωρώ, ότι δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να τελειώσω αυτή τη μακροσκελή ανάλυση από την ακόλουθη φράση, δια στόματος του νυν δημάρχου της Μερζένιστα:

«Είναι σαν ένα μικρός εμφύλιος. Ένας μικρός εμφύλιος μεταξύ χιλίων ψυχών…Αντί να μάθουμε κάτι από το παρελθόν μας, αντί να διδαχθούμε από τα λάθη που αιματοκύλισαν την Ελλάδα-για να μην πω για τα μαύρα χρόνια της Κατοχής- εμείς καθόμαστε και σκοτωνόμαστε μεταξύ μας».