Βιβλίο Και οι νεκροί ας θάψουν τους νεκρούς τους
Συγγραφέας Μιχάλης Αλμπάτης
Κατηγορία Κοινωνικό Μυθιστόρημα
Εκδότης Νήσος
Συντάκτης-ρια Μαργαρίτα Αλευρίδη

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Αρχές της δεκαετίας του 1950, σ' ένα χωριό της Κρητικής ενδοχώρας, ένα νεαρό αγόρι ανακαλύπτει, στην κηδεία κάποιου συγγενή του, πως έχει την ικανότητα να ακούει τις σκέψεις των νεκρών. Κανείς δεν τον πιστεύει αρχικά, όταν όμως αποδεικνύει δημόσια το αληθές των ισχυρισμών του, ένας θείος του, συνειδητοποιώντας τις δυνατότητες οικονομικής εκμετάλλευσης που ανοίγονται μπροστά τους, τον πείθει να φύγουν απ' το χωριό και ν' αρχίσουν να περιοδεύουν στα χωριά του κάμπου προσφέροντας τις υπηρεσίες τους σαν "διερμηνείς των πεθαμένων".

Από χωριό σε χωριό κι από κηδεία σε κηδεία, κάθε νεκρός διηγείται την δική του ιστορία, φανερώνει τα δικά του μυστικά και δίνει τις δικές του απαντήσεις στον γρίφο της ύπαρξης· μόνο που οι νεκροί λένε πάντα την αλήθεια, και οι ζωντανοί δεν θέλουνε αλήθειες να ακούσουν...
(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Η δυνατή χειραψία του κειμένου με τον αναγνώστη αφορά στον τρόπο εξιστόρησης των γεγονότων. Η φαινομενικά απλοϊκή αφήγηση, η ροή της αφηγηματικής οικονομίας και η πιστή καταγραφή του προφορικού λόγου με χρήση ντοπιολαλιάς, φτιάχνουν ολοζώντανες εικόνες, εικόνες που μυρίζουν, που ακούγονται, που αγγίζονται. Με την περιοδεία του Φανούρη και του θείου του από χωριό σε χωριό επιχειρείται ένα ψυχογράφημα της ελληνικής επαρχίας του 1950. Και πιστεύω πως επιτυγχάνεται. Κάτω από τον συγγραφικό προβολέα μπαίνουν οι μικρές κλειστές κοινωνίες, κοινωνίες ζυμωμένες με θρησκοληψία, προκαταλήψεις και λαϊκούς θρύλους. Μπαίνουν οι τρόποι που αυτές ορίζουν το αυστηρό ηθικό δίκαιο που τις διέπει, γνωρίζοντας πολύ καλά πως να το παρακάμπτουν εν κρυπτώ, αλλά και πως να πείθουν τα μέλη τους πως «η ζωή οφείλει να είναι μαρτύριο».

Από κηδεία σε κηδεία και πριν ακόμα συνειδητοποιήσει το ειδικό βάρος του χαρίσματός του, ο Φανούρης ψάχνει το στίγμα του παλεύοντας να ισορροπήσει ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Αυτή η ιδιόμορφη διαδικασία ενηλικίωσης τον αναγκάζει να γίνει ο τρόπος που ακούει τους νεκρούς, ο τρόπος που ενσωματώνει τα λόγια τους στον εσωτερικό του κόσμο, αλλά κυρίως ο τρόπος που μαθαίνει να βλέπει τον έξω κόσμο μέσα από τα δικά τους κλειστά πια μάτια.

Το ερωτικό στοιχείο υπάρχει παντού, κυρίως όπου υπάρχει σάρκα που προσφέρεται. Καταγράφεται ως πορνογραφία γκροτέσκ, ενώ συγχρόνως διαπνέει ολόκληρο το κείμενο ως υπερβατική ιδεατή συνθήκη. Ο λόγος που ο Φανούρης ξεκινά την περιοδεία του είναι για να μαζέψει χρήματα προκειμένου επιστρέφοντας στο χωριό του να ζήσει μαζί με το κορίτσι που ερωτεύτηκε. Μέσα από όλο αυτό όμως γνωρίζει τη χαρά της σάρκας στο κορμί ενός άλλου κοριτσιού και κατόπιν μιας γυναίκας. Ήδη μετέωρος ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και των νεκρών, προσπαθεί να ισορροπήσει στο νέο του δίπολο, αυτό της σάρκας και της μη σάρκας, ως πελάτης της πόρνης που έχει ερωτευτεί αλλά και ως εραστής της.

Με την πάροδο του χρόνου συνειδητοποιεί πως οι νεκροί δεν έχουν κάποια άνωθεν σοφία να μοιραστούν με τους οικείους τους, παρά μόνο τις δικές τους μικρές γήινες απωθημένες αλήθειες, και αρχίζει να πλήττει. Αυτό που μέχρι πρότινος του προκαλούσε δέος, γίνεται μία από τα ίδια με τα γνωστά, και το ιερό οικοδόμημα της μετά θάνατον – ή οποιασδήποτε ενδεχομένως - υπέρβασης αρχίζει να καταρρέει. Η συνειδητοποίηση αυτή τον οδηγεί σταδιακά στην αδράνεια της μοιρολατρίας, σε μια συνθήκη νεκρικής ακαμψίας όπου «όλα έχουν κιόλας συμβεί».

Το ερώτημα για τη ζωή μετά θάνατον είναι δευτερευούσης σημασίας μέσα στο κείμενο. Η ψυχή παραμένει ζωντανή ως ομιλούσα συνείδηση, ενεργή αλλά δεμένη με τη σάρκα, και συνεπώς καταδικασμένη αργά ή γρήγορα σε αποσύνθεση (η ένταση της φωνής των νεκρών μειώνεται όσο απομακρύνεται χρονικά η στιγμή του θανάτου). Το βασικό ερώτημα τίθεται ως εξής: Τι θα γινόταν αν ξημέρωνε μια μέρα που ολόκληρος ο κόσμος θα ζούσε μέσα σε απόλυτη ειλικρίνεια, ελεύθερος από τα δεσμά των κοινωνικών επιταγών; Πώς θα διαμορφώνονταν οι ανθρώπινες σχέσεις χωρίς ντροπή, φόβο, ενοχές, προσχήματα, και κατά συνθήκη ψεύδη; Η πρόθεση της απάντησης βασίζεται στη συσχέτιση των δίπολων ζωή-θάνατος, αλήθεια-ψέμα. Η συσχέτιση αυτή, ως χιαστί αντιστοίχιση, υπάρχει παντού μέσα στο κείμενο, και σε κάποιες στιγμές παίρνει ατυχώς διδακτικό χαρακτήρα. Οι μεταστάντες είναι απόλυτα ειλικρινείς, και η συνείδησή τους λειτουργεί πλήρως ελεύθερη κανόνων και περιορισμών. Άρα, η αλήθεια προϋποθέτει ελευθερία. Μπορεί όμως να υπάρξει μια επαγωγή τόσο μονοδιάστατη; Κατά την προσωπική μου άποψη, όχι. Πιστεύω πως η αλήθεια, τόσο η προσωπική όσο και η συλλογική, είναι μια έννοια σχετική, συνυφασμένη με χίλια πράγματα, συναρτώμενη από άλλα τόσα, και ως εκ τούτου διαρκώς μεταβαλλόμενη. Θα έθετα το δικό μου ερώτημα ως εξής: Τι θα γινόταν αν μία μέρα η αλήθεια του καθενός διεκδικούσε επιτακτικά τη θέση της στη συλλογική συνείδηση;

Στην κατακλείδα, το βιβλίο εγείρει ερωτήματα, και σε κάποιες σελίδες αποπειράται να δώσει απαντήσεις, με κίνδυνο να εκτραπεί από το αρχικό του εικονοποιητικό ύφος, στο οποίο τα πάντα δείχνονται και υπονοούνται αλλά δεν επεξηγούνται. Παρόλα αυτά διατηρεί τη μαγεία του μέχρι την τελευταία του σελίδα. Το τέλος είναι ευρηματικό, όπως άλλωστε και ο τίτλος. Βρήκα και τα δύο απόλυτα συνεπή με την πρόθεση του συγγραφέα. Θα αναζητήσω οπωσδήποτε τα προηγούμενα βιβλία του. Δικαίως το παρόν βρίσκεται ήδη στην ένατη χιλιάδα ανατυπώσεων.