Βιβλίο Έμμα
Συγγραφέας Τζέιν Όστεν
Κατηγορία Κοινωνικό μυθιστόρημα
Εκδότης ΜΙΝΩΑΣ
Συντάκτης-ρια Λεύκη Σαραντινού

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Πάντοτε είχα τη γνώμη πως δεν είναι ό,τι πιο εύκολο για τους σημερινούς αναγνώστες να γράφουν κριτικές για τα μεγάλα ονόματα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας και τα αριστουργήματά τους. Ωστόσο, θα αποπειραθώ να δώσω την εντύπωση που μου άφησε η Έμμα, το διαχρονικό αυτό έργο της μεγάλης Αγγλίδας μυθιστοριογράφου, της Τζέιν Όστεν.

Πρόκειται για ένα βιβλίο κάπως διαφορετικό από τα υπόλοιπα της ίδιας συγγραφέως. Πρέπει να σημειωθεί, όμως, ότι τόσο αυτό, όσο και τα υπόλοιπα βιβλία της, απεικονίζουν με θαυμάσιο τρόπο την αριστοκρατική κοινωνία της Μεγάλης Βρετανίας, όπως αυτή υπήρξε  στα τέλη του 18^ου και στις αρχές του 19^ου αιώνα.

Η Έμμα πρωτοεκδόθηκε το 1815. Για κάποιους αποτελεί το καλύτερο έργο της Όστεν, ενώ άλλοι θεωρούν αρτιότερα το Λογική και Ευαισθησία, ή, ακόμη περισσότερο, το δημοφιλέστερο Υπερηφάνεια και Προκατάληψη. Και τα τρία γνωστά αυτά έργα της Όστεν έχουν μεταφερθεί με επιτυχία και στη μεγάλη οθόνη. Όπως και να ’χει, πάντως, η Έμμα διαφέρει από τα άλλα δύο βιβλία της, κυρίως λόγω του τόσο εκκεντρικού χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας, όσο και εξαιτίας της ελαφριάς θεματικής του.

Η Έμμα Γούντχαουζ είναι μία όμορφη νεαρή κοπέλα, πλούσια, από καλή, αριστοκρατική οικογένεια, ευφυής και τετραπέρατη, μα συνάμα λιγάκι εγωίστρια και κακομαθημένη. Έχει μάθει να είναι το επίκεντρο των συζητήσεων και διαθέτει αρκετή πειθώ έτσι ώστε να επιβάλλει συνήθως σε τρίτους τη δική της άποψη. Έξοχη διπλωμάτισσα, είναι, συγχρόνως, ανεξάρτητη, ως έναν βαθμό εγωπαθής, ξεροκέφαλη, ισχυρογνώμων και πεισματάρα. Δεν είναι διόλου περίεργο το γεγονός ότι πολλοί αναγνώστες δεν καταφέρνουν να τη συμπαθήσουν όπως τις άλλες κεντρικές ηρωίδες της Όστεν, την Ελίζαμπεθ Μπένετ και την Άνν Έλλιοτ, στο Υπερηφάνεια και Προκατάληψη και την Πειθώ, αντίστοιχα.

Το πιθανότερο είναι ότι η Έμμα δεν έχει τι να κάνει και με τι  να ασχοληθεί στις άπειρες ελεύθερες ώρες της, εφόσον δεν την απασχολούν βιοποριστικά προβλήματα, έτσι θεωρεί θεμιτό το να χώνει διαρκώς τη μύτη της στις ζωές των ανθρώπων που την περιβάλλουν και, ιδιαίτερα στη ζωή της νεαρής προστατευομένης της, της Χάριετ Σμιθ, στην οποία αποπειράται να ετοιμάσει ένα καλοστημένο συνοικέσιο. Κι όμως, η νεαρή ανακατώστρα Έμμα, η οποία δηλώνει όπου σταθεί κι όπου βρεθεί με το χαρακτηριστικό φλέγμα των Άγγλων αριστοκρατών ότι δεν πρόκειται ποτέ της να παντρευτεί, θα βρει σύντομα τον μάστορά της, όταν τα βέλη του μικρού φτερωτού θεού θα χτυπήσουν, εντελώς απρόσμενα, και τη δική της πόρτα. Πάνω σε αυτόν τον περίτεχνο καμβά των ανθρώπινων σχέσεων υφαίνει η Όστεν την πλοκή του βιβλίου της.

Ο κόσμος της Έμμας είναι ο κόσμος της αγγλικής αριστοκρατίας: ο πατέρας της, η παντρεμένη αδελφή της με τα πέντε παιδιά και τον σύζυγό της, η πρώην γκουβερνάντα της που παντρεύτηκε προσφάτως και έφυγε από το σπίτι, ο γιατρός της οικογένειας, πανταχού απών στις συνεστιάσεις, αλλά παρών σε όλες τις συζητήσεις και, τέλος, όλος ο κοσμικός περίγυρος με τον οποίο συναντιέται σε εκδρομές, χοροεσπερίδες, περιπάτους  και όλες τις συναφείς εκδηλώσεις της αγγλικής αριστοκρατίας.

Οι σχέσεις μεταξύ όλων αυτών των ανθρώπων χαρακτηρίζονται μάλλον ως επιφανειακές και άνευ ουσίας. Οι φιλίες, ακόμη και οι γάμοι, όλα είναι υπό το πρίσμα του συμφέροντος και οι σχέσεις εν μέρει «κατευθυνόμενες». Οι ζήλιες, οι λυκοφιλίες μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι στην ημερήσια διάταξη, αλλά και τα θέματα συζήτησης συνήθως ανούσια. Ο έρωτας όμως, όταν θα χτυπήσει τελικά την πόρτα της Έμμας, θα είναι πέρα ως πέρα αληθινός.

Αυτό το οποίο εντυπωσιάζει τον αναγνώστη στο εν λόγω πόνημα-τουλάχιστον εμένα με παραξένεψε- είναι η παντελής απουσία οποιουδήποτε πολιτικού ή κοινωνικού σχολίου σχετικά με την πολιτική κατάσταση στη Μεγάλη Βρετανία κατά την εποχή την οποία γράφεται το μυθιστόρημα. Λες και όλα αυτά που συμβαίνουν στο Χάρτφιλντ, το μέρος- κτήμα στο οποίο διαδραματίζεται το μυθιστόρημα,  είναι εντελώς ξεκομμένα από τον χρόνο. Χρονική ροή υπάρχει βέβαια, καθώς οι μήνες διαδέχονται ο ένας τον άλλον, αλλά θα μπορούσαν να είναι οι μήνες μιας οποιασδήποτε χρονιάς του 19^ου αιώνα, αφού δεν υπάρχει ο παραμικρός υπαινιγμός σχετικά με το πότε ακριβώς διαδραματίζονται τα τεκταινόμενα.

Από την άλλη, είναι αδιαμφισβήτητα αριστοτεχνική η προσπάθεια διείσδυσης της Όστεν στη γυναικεία ψυχολογία, αλλά και στις ανθρώπινες σχέσεις γενικότερα. Το δυνατό στοιχείο του βιβλίου είναι οι ολοζώντανοι διάλογοι, οι οποίοι καλύπτουν και το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου-για να είμαι ειλικρινής, δεν νομίζω ότι έχω συναντήσει περισσότερους διαλόγους σε άλλο βιβλίο, πέρα από τα πονήματα της Όστεν και ιδίως την Έμμα. Οι άφθονοι διάλογοι εξασφαλίζουν, όπως είναι επόμενο, μία γρήγορη πλοκή και δεν αφήνουν την εξέλιξη της υπόθεσης να «βαλτώσει». Οι περιγραφές είναι ελάχιστες και περιορίζονται σε αυτά που είναι αναγκαία να ειπωθούν. Σπάνια όμως γραφή διαθέτει μαεστρία και γλαφυρότητα, όσο αυτή τη Όστεν.

Η τελευταία αναμφίβολα διαθέτει ένα εντελώς δικό της στυλ αφήγησης και είναι μία μεγάλη παραμυθού, αφού η υπόθεση του βιβλίου, χωρίς να πραγματεύεται τίποτε το ξεχωριστό, καταφέρνει να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Οι διάλογοι και οι χαρακτήρες αποδίδονται με μία κωμική και χιουμοριστική χροιά, ενώ η θεματολογία δεν θα μπορούσε να είναι ελαφρότερη, αφού τα μόνα προβλήματα που ταλανίζουν τους χαρακτήρες του βιβλίου είναι τα κοσμικά πάρτι, οι γάμοι, οι φιλίες και οι μεταξύ τους σχέσεις, ενώ αγνοούν επιδεικτικά ό,τι κι αν διαδραματίζεται στον περίγυρό τους. Πράγματι,  ελάχιστα είναι τα γεγονότα που παρεμβάλλονται στην αφήγηση διακόπτοντας την ατέλειωτη ροή των ατέρμονων συζητήσεων που λαμβάνουν χώρα σε ολάνθιστους  αγγλικούς κήπους κατά τις πιο φωτεινές μέρες του διαρκώς σκοτεινιασμένου και υγρού αγγλικού καιρού. 

Ένα κατεξοχήν αγγλικό μυθιστόρημα εποχής στις σελίδες του οποίου παρελαύνει όλος ο σνομπισμός και το φλέγμα της περίφημης αγγλικής αριστοκρατίας του 18^ου αιώνα, ενός κόσμου που σήμερα έχει χάσει μεγάλο μέρος  από τη λάμψη του. Τα θέματα και το χιούμορ του για τη νεανική επιπολαιότητα και τον έρωτα είναι διαχρονικά, ενώ μπορεί να διαβαστεί άνετα και από έφηβους αναγνώστες.