Βιβλίο Υπό γωνία
Συγγραφέας Ελίνα Βαρβαρήγου
Κατηγορία Διηγήματα
Εκδότης Ιωλκός
Συντάκτης-ρια Τόλης Αναγνωστόπουλος

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Η υπόθεση

Μια συνηθισμένη γυναίκα παρατηρεί την καθημερινότητά της. Αναλύει την κάθε λεπτομέρεια απ' όσα συμβαίνουν γύρω της. Με διεισδυτική ματιά ψηλαφίζει τον έρωτα, το θάνατο, τη γέννηση, τη διασκέδαση. Βρίσκεται σε μέρη που έχει βρεθεί ο καθένας μας. Όμως, αποτελούν για κείνη αφορμή για μία βαθιά κατάδυση στο "εγώ" και στο σώμα της. Μια βόλτα με το τρένο, μια θεατρική παράσταση, ένα νησί το καλοκαίρι, φαγητό με φίλους σε ένα ταβερνάκι και μια υπαίθρια μιλόγκα βρίσκονται εκεί, προκειμένου να καταφέρει να παρατηρήσει τον εαυτό της σε σχέση με ό, τι την περιβάλλει. Στιγμές μικρές κι ασήμαντες στο βλέμμα του απλοϊκού ανθρώπου, μεγεθύνονται και μ' έναν έντονο υπερρεαλισμό συνθέτουν τα δώδεκα διηγήματα του βιβλίου. Ο αναγνώστης έρχεται σ' επαφή με μυρωδιές και χρώματα που υπήρχαν πάντα γύρω του δίχως, όμως, να τα έχει ποτέ του προσέξει.

Ανάλυση

Δώδεκα διηγήματα με ζωντανή περιγραφή σε μια ατμόσφαιρα υπερρεαλιστική μακριά από τις παραδοσιακές συμβάσεις.

«Υπό γωνία» ο τίτλος του βιβλίου αλλά το θέμα είναι υπό ποια γωνία; Στα περισσότερα μυθιστορήματα και διηγήματα παρακολουθούμε την πλοκή από την πλευρά του αφηγητή μέσω των ηρώων. Στο συγκεκριμένο βιβλίο δεν υπάρχει ήρωας ιδανικά χτισμένος, δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για τη γυναίκα που συμμετέχει σε αυτές τις ιστορίες, ακόμα- ακόμα εάν είναι η ίδια σε όλα τα διηγήματα. Ούτε πλοκή υπάρχει.

Η κυρία Βαρβαρήγου ρισκάρει στο πρώτο της λογοτεχνικό πόνημα αφήνοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων στον αναγνώστη. Υπό τη δική του γωνία λοιπόν η κατανόηση της όποιας πραγματικότητας.

Η συγγραφέας παιδεύει-εκπαιδεύει τον αναγνώστη, παίζει στην κόψη του ξυραφιού με το μυαλό αυτού, τον προβληματίζει. Μεταβιβάζει την ευθύνη σε αυτόν να γεμίσει τα κενά στις ιστορίες της που είναι όλες ανοιχτές σε ερμηνείες. Παίζει με τα όρια της λογικής κάνει ζουμ σε πρόσωπα και αντικείμενα. Η ηρωίδα μοιάζει να ζει σε όνειρο που δεν μπορεί να ξυπνήσει. Σε όλα τα διηγήματα παρακολουθούμε τη βουτιά στο βαθύ εαυτό της, στο ασυνείδητο, περνώντας διάφορα στάδια χαρμολύπης: στον έρωτα, στη γέννηση, στην κηδεία στο θέατρο στη μιλόνγκα.

Δεν υπάρχει διάλογος, ο ήρωας ψυχογραφείται μέσα από σκέψεις και εξωτερικές αντιδράσεις.

Τα θέματα είναι κεντρωμένα και επικεντρωμένα στο μυστήριο της ζωής και του θανάτου μέσα από περίπλοκες ψυχολογικές καταστάσεις.

Κεντρική ιδέα

Η κυρία Βαρβαρήγου περιγράφει «τον ενδιάμεσο χώρο», αναφέρεται σε μια νοητή γέφυρα μεταξύ της εσωτερικής ζωής του ατόμου και της εξωτερικής του πραγματικότητας.

Η ηρωίδα φαίνεται σε όλα τα διηγήματα να θέλει να σπάσει τα δεσμά της καθημερινότητας, να απαγκιστρωθεί από την πραγματικότητα. Μέσω του ονείρου και της φαντασίας προσπαθεί να πάει κόντρα στη λογική και να μεταπηδήσει στη σφαίρα μιας νέας πραγματικότητας.

Όλες οι αισθήσεις είναι παρούσες. Είναι ένας αγώνας του προσώπου ενάντια στο προσωπείο για αυτό και σε πολλά διηγήματα έχουμε φράσεις όπως:

«Βγάζει το πρόσωπο και το πετάει στη σκηνή. Δεν είναι αληθινό, είναι μια λαστιχιένια μάσκα».

«Μετά όμως επαναφέρει το κεφάλι στο σώμα της»

Αλλού: «κεφάλια δίχως πρόσωπο», «Δυο τεράστια φίδια μέσα στο διάφανο κρανίο του»

Στο γάμο: «το κεφάλι της νύφης γυρίζει, κοιτάζει προς τα πίσω, μετά επανέρχεται στη αρχική του θέση».

Η υπερρεαλιστική αύρα είναι εμφανής σε όλο το βιβλίο. Δεν είναι τυχαία η επιλογή από τη δημιουργό της ηρωίδας-γυναίκας σε όλα τα διηγήματα. Στον υπερρεαλισμό η γυναίκα έχει δεσπόζουσα θέση με τρεις βασικές μορφές: τη γυναίκα-μητέρα που αντιπροσωπεύει την ασφάλεια, τη γυναίκα-θάνατο που αναφέρεται στην καταστροφική όψη του έρωτα και τη γυναίκα ερωμένη που συνδυάζει το ερωτικό στοιχείο με την αθωότητα. Οι τρεις αυτές μορφές υπάρχουν στα περισσότερα κείμενα της κας Βαρβαρήγου: «Στον έρωτα», «Στη γέννα», «Στην κηδεία».

Όπως και στην ποίηση του Εμπειρίκου που υποστηρίζει πως η γυναίκα είναι “αυτή που θα αντικαταστήσει την άρρωστη αντρική εξουσία”.

Όσον αφορά το παράλογο που αιωρείται στα κείμενα πολλοί σύγχρονοι επιστήμονες υποστηρίζουν πως τίποτα που ζούμε δεν είναι πραγματικότητα. Αυτή παράγεται από το σύνολο των πράξεων των αισθήσεών μας. Το θέμα είναι όταν οι αισθήσεις μας αποφασίσουν να παράξουν διαφορετικό αποτέλεσμα; Πάνω σε αυτή τη βάση η συγγραφέας στήνει τα διηγήματά της εξυψώνοντας τελικά την ελπίδα.

Η ελπίδα δεν πρέπει να είναι πάντοτε ορθολογιστική, αλλά να εμπεριέχει και μια δόση τρέλας, μια πίστη στο όνειρο και στην ουτοπία.

Αντί επιλόγου

Η κα Βαρβαρήγου καταθέτει ένα ολοζώντανο πρώτο κείμενο στη λογοτεχνία ανεβάζοντας στο maximum τη φαντασία μιλώντας για ένα κόσμο που υποχωρεί και χάνει τη μάχη από ένα νέο, ουτοπικό μεν, όχι όμως τελείως παράλογο, με αλλοιωμένη οπτική ζωής αλλά εξόχως αυθεντική. Είναι τέτοια η δύναμη που εκπέμπει το γραπτό της που μας προϊδεάζει για μια συνέχεια στο χώρο που την αναμένουμε με ενδιαφέρον και αγωνία, καθώς η πένα της επιδιώκει να αφυπνίσει συνειδήσεις και παγιωμένες καταστάσεις της πραγματικότητας που όλοι βιώνουμε. Όπως άλλωστε διακηρύττει ο Αντρέ Μπρετόν στο μανιφέστο του Υπερρεαλισμού:

«Δεν ισχυριζόμαστε πως θα διορθώσουμε τα σφάλματα των ανθρώπων. Σκοπεύουμε όμως να τους δείξουμε πόσο εύθραυστες είναι οι σκέψεις και πάνω σε ποια κινούμενη άμμο και σε ποιο σαθρό έδαφος έχουν θεμελιώσει τα ετοιμόρροπα σπίτια τους».