Βιβλίο Σώμα στη βιτρίνα
Συγγραφέας Αργυρώ Μαντόγλου
Κατηγορία Κοινωνικό μυθιστόρημα
Εκδότης Μεταίχμιο
Συντάκτης-ρια Έλενα Χουσνή

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Η Αργυρώ Μαντόγλου μετρά πολλές και μεγάλες διαδρομές τόσο στον χώρο της λογοτεχνίας όσο και στον χώρο της μετάφρασης. Στο βιβλίο της «Σώμα στη Βιτρίνα», ωστόσο, μας ξανα-συστήνεται με ένα μυθιστόρημα που έχει ιστορικές αναδρομές, πατά σε δυνατή επιστημονική, καλλιτεχνική και ιστορική έρευνα, μας μεταφέρει στην Ολλανδία της εποχής της «τουλιπομανίας», του Ρέμπραντ και του Κοραή και συνάμα αγγίζει θέματα διαχρονικής υφής, όπως η μετανάστευση, η πορνεία, το τίμημα του εύκολου κέρδους.

Σε κύκλους, όπως ακριβώς είναι χτισμένη και η πόλη του Άμστερνταμ, η Αργυρώ Μαντόγλου μας πηγαινοφέρνει από το Άμστερνταμ του 1664 σε αυτό του 2014 για να μας πει ότι, όπως και η πόλη, έτσι και η ιστορία κάνει κύκλους γύρω από τον εαυτό της. Κυρίως τον κακό εαυτό της. Στην Κόκκινη Συνοικία της πόλης, ιερόδουλες εκθέτουν τον εαυτό τους και το σώμα τους στις βιτρίνες προκαλώντας τους υποψήφιους πελάτες. Η Νατάσα, Ελληνίδα, είναι και αυτή πόρνη «της βιτρίνας». Ένας φόνος θα την αναγκάσει να εγκαταλείψει την χώρα της, να περιφερθεί μόνη και χωρίς καμιά βοήθεια, μέχρι να αποφασίσει να πουλήσει τον χρόνο της και όχι το κορμί της όπως λέει. Δίπλα στην βιτρίνα της, το σπίτι του Αδαμάντιου Κοραή. Του Κοραή που στο Άμστερνταμ θα κάνει την επανάστασή του, θα γίνει ο άνθρωπος που έγινε. Στα δικά του βήματα θα θελήσει η Νατάσα να βαδίσει. Εύκολο; Καθόλου. Αλλά όταν το παρελθόν ξορκίζεται, όταν οι δαίμονες σιωπούν, τότε η ανθρώπινη δύναμη καταμετράται και βρίσκεται απροσμέτρητη.

Στην ίδια συνοικία, τον Μάρτιο του 1664 η δεκαοχτάχρονη Δανέζα Έλσε Κρίστενς έρχεται στο Άμστερνταμ για να γράψει την δική της ιστορία. Με την αφελή ορμή της ηλικίας της πιστεύει ότι η ομορφιά της αρκεί για να αποτελέσει το εισιτήριο. Να γίνει ένα από τα δεκάδες μοντέλα των Φλαμανδών ζωγράφων σε μια εποχή που στην Ολλανδία η φιλοτέχνηση και αγορά έργων ζωγραφικής έχει αντικαταστήσει την άλλοτε εμμονή με τις τουλίπες. Θα πέσει θύμα της γοητείας ενός αριβίστα, του Γιαν, θα ποζάρει για τον Ρέμπραντ που ξεχασμένος πλέον καταπίνει καθημερινά το φαρμάκι της λήθης αλλά και της άρνησης να συμβιβαστεί, θα πάρει σκληρά μαθήματα. Στο ατελιέ του μεγάλου ζωγράφου, υπό τις κραυγές των δανειστών που απαιτούν τα χρήματά τους, ο «αφέντης» όπως τον αποκαλεί, θα της δώσει τα λιγοστά μαθήματα ζωής που θα προλάβει να πάρει. Στο καπηλειό μας μονόφθαλμης γριάς όπου μένει, η σπιτονοικοκυρά προσπαθεί να την ωθήσει στην πορνεία, ως αντίτιμο για το νοίκι.

Κι εδώ ο φαύλος κύκλος της προς αναζήτηση στέγης, ειδωμένος διαχρονικά. Γιατί η αναζήτηση της στέγης, συμβολικά και ουσιαστικά, ωθεί τις δύο γυναίκες με διαφορά μερικών αιώνων στην αβυσσαλέα χοάνη μιας πόλης που ξέρει πολύ καλά να εμπορεύεται τα πάντα: έργα τέχνης, τουλίπες, ανθρώπους! Η μία, η Νατάσα, θα φτάσει εκεί για να ξεφύγει από έναν φόνο και τελικά θα χτίσει πάνω στα αποκαΐδια του την νέα της ζωή. Η άλλη, η Έλσε, προσπαθώντας να ξεφύγει από τα αποκαΐδια της φτωχής ζωής της, ονειρεύεται αλλά τα όνειρα σύντομα συνθλίβονται κάτω από το βάρος της χωρίς έξοδο φτώχειας. Ο δικός της δρόμος θα τελειώσει με έναν φόνο. Στην πραγματικότητα έχει τελειώσει πολύ πριν, όταν βαλτώνει στην δυσωδία της αφιλόξενης πόλης και όταν αφήνεται, χωρίς κανείς να την βοηθήσει, ανυπεράσπιστη. Στην τελευταία πράξη, τραγική ειρωνεία, η καταδίκη της έρχεται από το χέρι εκείνου που πρώτος μόλυνε το κορμί της, ασελγώντας πάνω του. Έναν δικαστή! Η  Νέμεσις, η απονομή δικαιοσύνης γίνεται Νεμ-εσείς όπως πολύ ωραία αναφέρει σε κάποιο σημείο η συγγραφέας, αφού το δίκαιο χτίζεται από τους ισχυρούς του κόσμου. Πάντα….

Ανάμεσά τους και μια τρίτη γυναίκα η Ελισάβετ, συγγραφέας που επιχειρεί την απομόνωση αλλά τελικά θα γητευτεί από έναν πίνακα του Ρέμπραντ όπου – πάλι – μια γυναικεία μορφή θα την παρασύρει στα χνάρια της Έλσε, του Ρέμπραντ και της Κόκκινης συνοικίας. Αυτή θα αποτελέσει, τρόπον τινά, τον συνεκτικό κρίκο των ιστοριών των δύο γυναικών αλλά και  του Άγγελου, ενός ψυχίατρου που μετρά τους ανθρώπους με την.. γεύση τους. Δέσμιος της πάθησής του- συναισθητικός- προσπαθεί και αυτός να ξορκίσει τους δαίμονές του. Κι εδώ ένας θάνατος είναι που στοιχειώνει. Ο Άγγελος, η Ελισάβετ και η Νατάσα. Ένας πρώην ψυχίατρος, μια συγγραφέας και μια πόρνη, στο Άμστερνταμ του σήμερα πορεύονται ο καθένας με τα δικά του βάρη. Θα απαλλαγούν τελικά από αυτά; Οι δύο γυναίκες ναι. Ο Άγγελος θα επιχειρήσει να το ξορκίσει αλλά η γεύση του δεν θα αλλάξει.

Η Αργυρώ Μαντόγλου με το βιβλίο της μας προσφέρει μια αναγνωστική περιπέτεια πολύ ενδιαφέρουσα και ένα γνήσιο page turner. Όμως το βιβλίο της είναι πολύ περισσότερα από μια ιστορία που διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον, γιατί χτυπά με δύο καρδιές. Και στην δεύτερη, ο χτύπος, χαμένος στον χρόνο, διαχρονικός και επίκαιρος είναι και αυτός που αποτελεί την πραγματική βάσανο. Η μετανάστευση, η επιβίωση, η ανθρώπινη σάρκα που μπαίνει στο ζύγι των τσαλαπατημένων ονείρων. Από την άλλη, η ομορφιά που εμπορεύεται και εκπορνεύεται είτε αφορά το άνθος της τουλίπας, είτε έργα τέχνης, είτε – τελικά- το ίδιο το ανθρώπινη σώμα, την ανθρώπινη ζωή.

Εξαιρετική η ξενάγηση και η οπτική ματιά σε μια πόλη με μια ιστορία ενδιαφέρουσα. Όπου δίπλα στην «πρόοδο» παίζει κρυφτό η οπισθοδρόμηση. Σαν άλλος Ιανός, το Άμστερνταμ γίνει σύμβολο της ανθρώπινης κοινωνίας. Στο διάβα του χρόνου αλλά και σήμερα. Φωτογραφίζεται η κρίση στην Ελλάδα αλλά με μια άλλη ματιά, πιο σκληρή. Τώρα δεν έχουμε να κάνουμε με «brain drain», με την φυγή «εγκεφάλων» αλλά με την φυγή «σωμάτων» που κι αυτά μπαίνουν στο χρηματιστήριο της επιβίωσης.

«Το μάθημα που πήρε από τον Διδάσκαλο είναι πως οι ανήσυχοι άνθρωποι κινούν τη γη, οι παθιασμένοι κινούν γη και ουρανό, οι ανήσυχοι τιμωρούνται με μοναξιά και οι παθιασμένοι με ανεπιθύμητη εξορία και πόνο – ο πόνος, το αντίτιμο για την παραμονή τους στη ζωή», θα ανακεφαλαιώσει η Έλσι λίγο πριν χαθεί.

«Η γυναίκα στην αγχόνη», το έργο του Ρέμπραντ που θα απαθανατίσει τον θάνατό της, είναι ένας εμβληματικός συμβολισμός όλων των ζωών που χάνονται όπως αυτή της Έλσι. Η αγχόνη καραδοκεί σε κάθε εποχή, σε κάθε γειτονιά, σε κάθε «κόκκινη συνοικία» οποιαδήποτε χώρας.