Βιβλίο Τα μπλουζ της Ευρώπης
Συγγραφέας Arne Dahl
Κατηγορία Ιστορικό/Πολιτικό
Εκδότης Μεταίχμιο
Συντάκτης-ρια Έλενα Χουσνή

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Ένας Έλληνας γκάνγκστερ σε διατεταγμένη αποστολή στη Στοκχόλμη θα βρεθεί μισοφαγωμένος από τις αρκούδες στον ζωολογικό κήπο. Τι ακριβώς συνέβη στο θύμα; Και πως κατέληξε εκεί;

Οχτώ γυναίκες από την Ανατολική Ευρώπη θα εξαφανιστούν από ένα κέντρο μεταναστών έξω από την πόλη. Ποιες ήταν; Ένας γηραιός κύριος θα βρεθεί κρεμασμένος ανάποδα σ' ένα δέντρο στο εβραϊκό κοιμητήριο. Στο εσωτερικό του καρπού του είναι χαραγμένο ένα νούμερο στρατοπέδου συγκέντρωσης.

Το σκηνικό παίρνει τη μορφή ιστορικού εφιάλτη. Οι διαφορετικές υποθέσεις σιγά σιγά συνδέονται και η Ομάδα Άλφα θα κληθεί να δραστηριοποιηθεί σε διαφορετικά σημεία της Ευρώπης αλλά και να αποκαλύψει δυσάρεστες αλήθειες του σουηδικού παρελθόντος.

Ο Αrne Dahl με το βιβλίο του «Τα μπλουζ της Ευρώπης» επιχειρεί, με μεγάλη επιτυχία, διπλή κατάδυση στην καρδιά της γηραιάς Ηπείρου. Ένα μακροβούτι στο παρελθόν που δεν λέει να ησυχάσει και στοιχειώνει ζωές, ανθρώπους αλλά και λαούς ολόκληρους και μια βουτιά στο σήμερα, που επιχειρεί να βρει το φως του κάτω από τον ίσκιο ενός παρελθόντος που δεν λέει να πεθάνει. Αντίθετα, το παρελθόν επιστρέφει με άλλη μάσκα. Ο φασισμός του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, ενσαρκωμένος στα απεχθή πειράματα με θύματα ενήλικες αλλά και παιδιά, στο βιβλίο του φαίνεται να ξυπνά στην Ευρώπη του σήμερα, πιο ύπουλος, πιο μοχθηρός, μεταλλαγμένος αλλά φτιαγμένος από τα ίδια, στην ουσία υλικά.

Η «Ομάδα Άλφα», γνωστή και από άλλα βιβλία του συγγραφέα, καλείται να λύσει τρία διαφορετικά μυστήρια εκκινώντας από τα βασικά ερωτήματα μιας αστυνομικής έρευνας. Μόνο που εδώ ακόμη και το ερώτημα «ήταν έγκλημα;» πέφτει στο τραπέζι. Οι αδηφάγοι, ζώα που θα σκοτώσουν – θα κατασπαράξουν στην κυριολεξία – τον Έλληνα γκάνγκστερ αποτελούν προβολή των αδηφάγων ανθρώπινων ορέξεων διαχρονικά. Ορέξεων που κινούνται στο σκοτάδι της παρανομίας, της διαφθοράς, του εξευτελισμού της ανθρώπινης ζωής. Στην σουηδική κοινωνία που προσπαθεί να καταλάβει γιατί ενώ ξεκίνησε τον πολυπολιτισμικό δρόμο της κατέληξε να γίνει μια πολύ-φυλετική κοινωνία που άφησε χώρο σε ακραία φασιστικά στοιχεία να ανδρωθούν, οι ήρωες της ομάδας βιώνουν τα προσωπικά τους πάθη, προσπαθούν να κερδίσουν τα ατομικά τους στοιχήματα αλλά και – την ίδια στιγμή –να «δέσουν» τρεις εξίσου σημαντικές ιστορίες που θα καταλήξουν να γίνουν μία. Ένα κουβάρι που δεν ξεμπλέκεται παρότι το μυστήριο θα λυθεί. Αντίθετα στο τέλος του βιβλίου, προβάλλει πιο μπλεγμένο.

Οι εγκληματίες είναι σχεδόν όλοι μη Σουηδοί. Εκτός από έναν. Και είναι από τους πιο σκληρούς. Ωστόσο πανταχού παρών το ερώτημα που αφορά την ίδια την σουηδική κοινωνία και το θέτει ο συγγραφέας; Έχει ξεφύγει από το παρελθόν της; Ή μήπως παραδέρνει σε μια νέα μορφή αδίστακτης θεώρησης της ανθρώπινης ζωής που ευτελίζεται;

«Διότι ήταν Σουηδός, και σ' εμάς τους Σουηδούς δεν αρέσουν τόσο τα θέματα ταμπού. Ιδρώνουν οι μασχάλες μας. Προτιμούμε κυρίως να τα αποφεύγουμε και, αν χρειαστεί, τα αγγίζουμε μ' ένα αποστασιοποιημένο δέος και με κοινοτοπίες που λένε ότι δεν πρέπει να συμβεί ξανά. Το Ολοκαύτωμα είναι μια αφηρημένη έννοια για την οποία λέει κανείς παχιά λόγια για ένα βάθρο, αλλά δεν την πλησιάζει ποτέ να παλέψει μαζί της. Δεν ήμασταν εκεί, δεν πρόκειται να το κατανοήσουμε ποτέ, δεν έχουμε καμία σχέση με αυτό, ασχοληθείτε εσείς μαζί του. Η έλλειψη ιστορικής συνείδησης των Σουηδών και η ψευδής ουδετερότητά τους την περίοδο του πολέμου σε μια ανίερη συμμαχία. Ήμασταν κι εμείς εκεί, όσο δεν έπαιρνε. Έχουμε όσο δεν παίρνει σχέση με την υπόθεση. Μπορούμε όσο δεν παίρνει να το καταλάβουμε. Πρέπει»
(σελ. 165)

Η αγωνιώδης ενδοσκόπηση του ήρωα δεν είναι παρά αντικατοπτρισμός του ζητούμενου για την Ευρώπη που, βυθισμένη στα μπλούζ του νέο–φασισμού, αρνείται να κοιτάξει προς τα μέσα, γι' αυτό και συζητά τόσο πολύ για τα «σύνορα». Ο Dahl προσεγγίζει τα σοβαρότερα θέματα του σύγχρονου κόσμου, με κριτική ματιά αλλά και αγωνία.

«Δεν υπήρχε κανένας κόσμος έξω από την οικονομία. Και δίχως μια τέτοια ελεύθερη ζώνη το πεδίο ήταν ελεύθερο για να συπεριφέρεσαι στους ανθρώπους κατά το δοκούν»
(σελ. 145)

Το σκηνικό στο οποίο τελούνται τα εγκλήματα, είναι το σύγχρονο ευρωπαϊκό. Όπου ο κόσμος είναι ένας, ενιαίος, ασύνορος. Γιατί τα σύνορα τα έχει γκρεμίσει η ίδια η οικονομία χτίζοντας άλλα, πιο σκληρά. Η ανθρώπινη συμπεριφορά σε αυτό το σκηνικό ερμηνεύεται ανάλογα με το από ποια πλευρά στέκεσαι. Εκείνων που κινούν την οικονομία ή εκείνων που είναι θύματα της ισοπεδωτικής ομογενοποίησης που παράγει ακραία φτώχεια και ακραία εγκληματικότητα;

Το νέο πρόσωπο του φασισμού, γυροφέρνει σε όλη σχεδόν την έκταση του βιβλίου μέσα και πίσω από τις αράδες.

«Ότι ο φασισμός θα επέστρεφε ήταν κάτι για το οποίο ήταν αρκετά πεπεισμένος, αλλά αυτό θα γινόταν, πιθανώς, έναν πολύ πιο ύπουλο και έμμεσο τρόπο – θα γλιστρούσε αθόρυβα από την πίσω πόρτα, ενώ εμείς θα κρατούσαμε ορθάνοιχτα τα μάτια μας προς τις πιο αυτονόητες, απλές μορφές του – και ξαφνικά θα καθόμασταν εκεί απέναντι από έναν άνθρωπο και θα τον βλέπαμε ως αντικείμενο, ως πράγμα, ως μια πιθανή απόδοση»

Και νά τα μπλούζ της Ευρώπης. Η επιστροφή του τέρατος που αλλάζει μορφή αλλά όχι ιδιοσυστασία.

Η τραγωδία δεν θα μπορούσε να μην έχει τον «εξορκιστή» της. Που δεν είναι άλλος από τις Ερινύες. Τις «φεμινίστριες νίντζα» όπως αναφέρονται στο βιβλίο που επιστρέφουν για να εκδικηθούν. Με τον ίδιο τρόπο που οι θύτες αφάνισαν τα θύματά τους. Με την πρόκληση αφόρητου πόνου. Ο πόνος άλλωστε, βιολογικός και ψυχολογικός είναι αυτός που κυριαρχεί σε όλο το βιβλίο. Αλλά και ένα ερωτηματικό. Μπορούν οι Ερινύες να γίνουν... Ευμενίδες; Να πάψουν το εκδικητικό τους έργο – ακόμη και αν η ηθική εν μέρει τις δικαιώνει- και να απαντήσουν χωρίς την οργή, με τον σώφρονα νου των Ευμενίδων; Είναι ο πολιτισμός του σύγχρονου ανθρώπου έτοιμος να ξεπεράσει την βεντέτα, το «οδόντας αντί οδόντος» και να επιτρέψει στη δικαιοσύνη – με τους όρους μιας ουσιαστικής δημοκρατίας, να κάνει αυτό που πρέπει; Και τελικά πόσο η σωρευμένη οργή του θύματος που μετατρέπεται σε θύτη, δεν κατατρώει και τις δικές του σάρκες;

«Σκέψου αν αυτό ήταν το πρώτο σημάδι για το ότι η βία δεν γίνεται να χρησιμοποιείται δίχως ν' αφήνει πίσω της ίχνη, και ότι αργά ή γρήγορα εκρήγνυται και ξεσπάει αμόκ. Σχεδόν όλοι οι βετεράνοι που Βιετνάμ είναι σκληροί χρήστες ναρκωτικών, οι άντρες που έριξαν τις ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία κατέληξαν λίγο πολύ τρελοί, και από τη βία στη Γιουγκοσλαβία αρχίζουμε μόλις τώρα να βλέπουμε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Οι βίαιοι άντρες – και επίσης, σίγουρα, οι βίαιες γυναίκες – καταβροχθίζονται στο τέλος από τις ίδιες τις βίαιες πράξεις του. Η ιστορία έκανε πάντα λόγο για δήμιους που τρελαίνονταν. Καταβροχθίζονταν από μέσα».

Αυτό θα συμβεί και στο βιβλίο. Εν μέρει οι «Ερινύες» εκδικούνται αλλά η εκδίκηση, σε κάθε επεισόδιό της, τρώει και ένα κομμάτι από τις δικές τους σάρκες. Τις ήδη ματωμένες. Και θα χάσουν την ευκαιρία να «εξευμενιστούν». Θα επιλέξουν να παραμείνουν δήμιοι. Ίσως γιατί είναι τεράστια η σώρευση του πόνου για να αφήνει περιθώρια για τέτοιες μεταμορφώσεις. Όμως η αλληγορία κάνει το ίδιο ερώτημα και για την Ευρώπη, για την σύγχρονη κοινωνία. Τι επιλέγει τελικά; Τις Ερινύες; Την τυφλή εκδίκηση και βία; Ή….

Ο ένας από τους ήρωες του Arne Dahl επιχειρεί μια απάντηση.

«Ένα πράγμα ήταν ξεκάθαρο: οι Ερινύες δεν θα γίνονταν ποτέ Ευμενίδες. Δεν θα επέτρεπαν ποτέ στον εαυτό τους να εξουδετερωθούν από την σύγχρονη κοινωνία που ήταν ελαφρών βαρών. Τέτοιος ήταν ο δυτικός τρόπος ζωής: ελαφρός στα βάρη, ελαφρός στο ζην, ελαφρός στο χώνεμα και ελαφρός στο σεξ. Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι. Μια αμερικανικού τύπου «λάιτ» ζωή. Με χημικά γλυκαντικά που σκοτώνουν πολύ γρηγορότερα από την πραγματική ζάχαρη»
(σελ, 470)

Ο Arne Dahl φτιάχνει, αναμφισβήτητα μια εξαιρετικά δεμένη ιστορία. Η δράση δεν σταματά ποτέ, ακόμη και όταν φαίνεται ότι οι ήρωες της Ομάδας Άλφα οδηγούνται σε αλλεπάλληλα αδιέξοδα. Η ίδια η έρευνα γίνεται δράση και αυτό διατηρεί το ενδιαφέρον αμείωτο. Οι ήρωες ξεκάθαροι, δεμένοι, εγκλωβισμένοι μέσα στις συμβατικότητες της ζωής αλλά και στα μικρά ή μεγαλύτερα αδιέξοδα, δεν μοιάζουν ωστόσο ρετουσαρισμένοι ή αφύσικοι. Αντίθετα, είναι απολύτως ανθρώπινοι, στις καλές και καλές τους στιγμές. Οι ανατροπές συνεχείς, η «οδός της αληθείας» σπαρμένη με ίχνη που δεν σβήστηκαν ποτέ από τον ευρωπαϊκό δρόμο και μάλλον παραμένουν πιο έντονα από ποτέ. Ένα απολαυστικό βιβλίο, πολυεπίπεδο που κάνει πολλά κόκκαλα να τρίζουν και ακόμη περισσότερα να πονάνε από το βάρος της αλήθειας που κουβαλάει και την οποία αναγνωρίζουμε όλοι μας.