Βιβλίο Το αγόρι με τη ριγέ πιτζάμα
Συγγραφέας Boyne John
Κατηγορία Ιστορικό/Πολιτικό μυθιστόρημα
Εκδότης Κέδρος
Συντάκτης-ρια Έλλη Δέδε

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Βαθμολογία: 10/10

Το 2006 ο ΤΖΟΝ ΜΠΟΥΝ ήρθε να σαλπίσει το μήνυμα της συναδέλφωσης των λαών με το έργο του ΤΟ ΑΓΟΡΙ ΜΕ ΤΗ ΡΙΓΕ ΠΙΤΖΑΜΑ, μια συγκλονιστική αλληγορία που εγγράφεται με χρυσά γράμματα στο πάνθεον της αντιπολεμικής λογοτεχνίας.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο 8χρονος Μπρούνο γεμίζει θλίψη ,όταν η οικογένεια του μετακομίζει από το Βερολίνο στο πληκτικό «Ούστ-βιτς» ,όπου παίρνει μετάθεση ο στρατιωτικός πατέρας του ως διοικητής του νέου στρατοπέδου.

Στο νέο σπιτικό, με τον αέρα γεμάτο «ανεξήγητο καπνό», ο Μπρούνο νιώθει μόνος, καθώς αποξενώνεται από τους γονείς του, που διαρκώς καυγαδίζουν και από την έφηβη αδελφή του, που φαντασιώνεται τον τέλειο Άρειο πρίγκιπα στο πρόσωπο ενός υπασπιστή SS.Miα άσκοπη περιπλάνησή του στο παρακείμενο δασύλλιο θα φέρει τον Μπρούνο μπροστά από ένα συρματόπλεγμα και το πιο απρόσμενο θέαμα της ζωής του. Ένα αποκαμωμένο αγόρι να τον κοιτά ,ντυμένο με μια «ριγέ -στολή -σαν -πιτζάμα», τον Σμούελ που θα πληροφορήσει τον Μπρούνο πως είναι Εβραίος...Ο Μπρούνο, έχοντας δει την κακομεταχείριση των Εβραίων υπηρετών στο σπίτι του, θα επιδιώξει φιλία με το παράξενο αγόρι κρυφά απ’ όλους και σύντομα οι μικρές αποδράσεις του για τη συνάντηση πίσω από το συρματόπλεγμα θα νοηματοδοτήσουν την καθημερινότητά του. Όταν ,από το φόβο της αποκάλυψης του μυστικού του ο Μπρούνο γίνεται αιτία να τιμωρηθεί ο μικρός Σμουελ, θα κάνει τα πάντα να τον ξαναβρεί και να μείνει δίπλα του ως το τέλος όσο οδυνηρό κι αν είναι...

ΣΧΟΛΙΟ

Μια ιστορία γλυκόπικρη σαν παιδικό αφήγημα-επιφέρει αβίαστη τη συγκίνηση..Η σύλληψη ευφυής στη σαφήνεια της, μεγαλειώδης στην απλότητά της και τόσο βαθυστόχαστη στη λιτότητα της, χρησιμοποιεί το πλέον ισχυρό αρχέτυπο του ρατσιστικού μίσους- τον Άρειο και τον Εβραίο- για να καταρρίψει μέσα από αυτό την ιδέα του πολέμου και του φυλετισμού.

Αυτό όμως δε γίνεται μέσα από μια ιστορία ενηλίκων ,αντιθέτως το έργο αναζητεί τους πρωταγωνιστές του δράματος σε δύο παιδικά πρόσωπα κι εδώ έγκειται η πρωτοτυπία και το ειδικό βάρος του μικρού αυτού βιβλίου, που θα είναι λάθος να θεωρήσουμε ότι απευθύνεται στα παιδιά και μόνο.-κι ας το έχει εντάξει ο οίκος στα Παιδικά. Είναι κυριολεξία η ίσως χιουμοριστικής διάθεσης ένδειξη 13-113 ετών:

Πρόκειται για ένα βιβλίο που μας αφορά όλους κι ας μας μιλά ένα παιδί ή μάλλον… ακριβώς επειδή μας μιλάει ένα παιδί!

Πουθενά δεν απογυμνώνεται η ματαιοδοξία που διατρέχει συχνά τον κόσμο των ενηλίκων όσο στα αθώα παιδικά μάτια… Κανένα κατηγορώ δεν είναι δριμύτερο για τον παραλογισμό του ανθρώπινου μίσους όσο το απορημένο βλέμμα ενός παιδιού που υποφέρει από αυτό-είτε διώκεται ως άμεσος στόχος του είτε χρίζεται φορέας του...

Αυτό συμβαίνει διότι τα παιδιά κατανοούν με την καρδιά εκείνα που αγνοεί το μυαλό τους. Συμβαίνει διότι τα παιδιά οικούν στον «Απωλεσθέντα Παράδεισο» που τόσο φθονούμε και θέλουμε μανιωδώς να καταστρέψουμε αντί να χτίσουμε από την αρχή… Αγνά ως Πρωτόπλαστοι τα παιδιά γνωρίζουν ενστικτωδώς την πραγματική ευτυχία στα απλά, στις πραγματικές ανάγκες της ανθρώπινης ύπαρξης όπως έρχεται γυμνή στον κόσμο ,πριν ενδυθεί τον πολιτισμό.

Δεν ξεγελιούνται οι παιδικές ψυχές!(«Πώς να κρυφτείς απ’τα Παιδιά ; Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα…» αναφωνεί ο Σαββόπουλος). Και κατέχουν το αυτονόητο. Ότι η χαρά υπάρχει μόνο στην αγάπη που εναγωνίως αποζητούν πρώτιστα από τους γονείς και έπειτα από τον κοινωνικό περίγυρο-σχολείο, συνομηλίκους, γνωστούς.

Όλα τα μεγαλεπήβολα άλλοθι των ενηλίκων μπροστά στο φόβο της αγάπης ξεμπροστιάζονται μπροστά στα παιδικά μάτια. Η έμφαση στην παιδικότητα επιτείνει την τραγικότητα

Μιλώντας για το ΑΓΟΡΙ ΜΕ ΤΗ ΡΙΓΕ ΠΙΤΖΑΜΑ και τα παιδιά-πρωταγωνιστές που αναδεικνύουν τη φρίκη του Ολοκαυτώματος αποστομωτικά, δεν μπορώ εδώ να μη μνημονεύσω το σπαρακτικό αριστούργημα της ΛΙΛΙΚΑΣ ΝΑΚΟΥ «Η Κόλαση των Παίδων», όπου ο Λιμός του 41-42 και τα δεινά της Κατοχής δίδονται επίσης μέσα από τα μαρτύρια των παιδιών. Ακόμη κι αν εκεί η γλώσσα είναι σαφώς πιο φορτισμένη η αλήθεια παραμένει ντροπιαστικά διαχρονική: Τα παιδιά ανυποψίαστα φέρουν πάντα την τραγικότητα του Αμνού.

Έτσι και στο ΑΓΟΡΙ ΜΕ ΤΗ ΡΙΓΕ ΠΙΤΖΑΜΑ ο ρατσισμός και ο κανιβαλισμός του πολέμου καταγγέλλονται, χωρίς πολύπλοκες φιλοσοφικές προεκτάσεις κι όμως τόσο στοχευμένα ! Η φρίκη προβάλλει χωρίς ούτε μια ωμή περιγραφή, χωρίς ούτε μια σκηνή βίας. Προκύπτει μέσα από την αντίθεση προς τα καθημερινά στιγμιότυπα μιας αγορίστικης φιλίας, πασπαλισμένης με λίγη σοκολάτα, με καλοφτιαγμένα αεροπλανάκια αντί για βομβαρδιστικά, με επιτραπέζια αντί για επιτελικούς χάρτες, με γέλια συνωμοτικά έναντι τυπικών χειραψιών. Η ομορφιά καταδεικνύει το παράλογο του άλλου δρόμου σε μια ηρακλείτεια λογική ανάδειξης των εννοιών μέσα από τα αντίθετά τους. Παρόμοια λογική διατρέχει την ταινία του Τσουκράι η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ, όπου το αντιπολεμικό μήνυμα προκύπτει από την άδεια ενός απλού στρατιώτη να επιστρέψει για λίγο στην ειρηνική ζωή ώστε να επισκευάσει τη στέγη του σπιτιού του.Ο έρωτας κι η προσωρινή επιστροφή στην ειρηνική καθημερινότητα καθιστούν τον πόλεμο ακόμη πιο παράλογο…

Πίσω στο βιβλίο μας. Η ανάδειξη της παιδικής οπτικής είναι ο λόγος που η γλώσσα είναι λιτή-σα λόγος παιδιού. Έτσι, έχουμε πολλές αναφορές υπαινικτικές και δοσμένες μ’ έναν αφελή επιτονισμό-στοιχείο του οποίου συνιστούν οι παραφράσεις(Φύρης, Ουστβιτς) κι η υφέρπουσα ειρωνεία προς τους μεγαλοσχήμονες μέσα από την αμείλικτη παιδική κριτική.

Αυτός είναι και ο λόγος για το χιούμορ που διατρέχει την αφήγηση.Γι αυτό δεν εκλείπει στιγμή η απορία και η διάθεση του παιχνιδιού. Άλλωστε το παιχνίδι κατά τον Πλάτωνα και τη σύγχρονη παιδαγωγική είναι ο τρόπος του παιδιού να προσεγγίσει τη γνώση του κόσμου μας.

Την τεχνική παρουσίασης του Αποτρόπαιου μέσα από τα μάτια ενός παιδιού τη συναντάμε τόσο ηχηρά και σ ένα άλλο-διαφορετικής υφής διεθνές έργο, το ΔΩΜΑΤΙΟ της Ντόναχιου, όπου ο 5χρονος γιος δίνει την προσωπική του οπτική για την παράλογη αιχμαλωσία εκείνου κ της μητέρας του στα χέρια ενός παρανοϊκού. Αν και εδώ πρόκειται για θρίλερ έχουμε τον κοινό παρανομαστή. Η δολοφονική παράνοια των ενηλίκων λαβώνει πρόωρα τον κόσμο των παιδιών.

Το βιβλίο του BΟYNE παραπέμπει ευθέως στη συγκλονιστική ρήση του αφοπλιστικού Ρομπέρτο Μπενίνι.

«Μόνο τα παιδιά και οι κλόουν μπορούν πραγματικά να μας μιλήσουν για το θάνατο…» Άλλωστε κι ο ίδιος «έτσι» μας μίλησε για το θάνατο μέσα από την ταινία η Ζωή Είναι Ωραία. Σαν ένας κλόουν που μας χάρισε με ένα κλείσιμο ματιού τη μακιγιαρισμένη σοφία του, σαν ένα παιδί, που κατέχει όσα μυστήρια δεν άγγιξαν ποτέ οι γνωστικοί. Με ένα κελαρυστό γέλιο που έγινε λυγμός, με ένα θάνατο που πολύ αγάπησε τη ζωή.Σαν τους δυο μικρούς μας ήρωες. Ένα συρματόπλεγμα, λοιπόν, που ενώ στον Καμπανέλλη το βλέπουμε να χωρίζει το Αιώνιο Ζεύγος –το Άρρεν από το Θήλυ ,στον ΜΠΟΙΝ δεν καταφέρνει να χωρίσει:

Ένα ηλεκτροφόρο συρματόπλεγμα όπου αναρριχάται σαν κισσός η φιλία για να ευωδιάσει το μύρο της αγάπης, πάνω από την αποφορά του θανάτου. Ένα σύνορο που γίνεται γέφυρα, σαν το συγκλονιστικό Ποτάμι του Σαμαράκη, όπου στις αντικριστές όχθες ανταμώνουν δύο στρατιώτες την ώρα του λουτρού τους και γυμνοί από τις στολές και τα εθνόσημά τους, επιστρέφουν στην Αθωότητα των παιδιών που αποζητούν απλά σύντροφο στο παιχνίδι…

Το λιτό έργο του ΤΖΟΝ ΜΠΟΙΝ που αγαπήθηκε και μεταφράστηκε σε πολλές χώρες είναι ένα βιβλίο που χαράσσεται ανεξίτηλα μέσα στην ψυχή και δεν παύει να τριγυρνάει στο νου κάθε ευσυνείδητου πολίτη Διττός εν τέλει ο προβληματισμός διττή η ευθύνη. Να μην ξεχάσουμε.Και να μην επιτρέψουμε να ξανασυμβεί. Το χρωστάμε στα παιδιά μας να διαψεύσουμε την δικαίως ειρωνική και υπαινικτικά, αλλά σαφέστατα απαισιόδοξη κατακλείδα του συγγραφέα!

Η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου μας επιφύλασσε δυο συγκλονιστικές ερμηνείες από τα παιδάκια που κρατούν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ,ωστόσο δεν κατάφερε να γίνει το αριστουργηματικό σημείο αναφοράς που κατά τη γνώμη μου συνιστά το βιβλίο του BOYNE.