Γράφει: Αλέξανδρος Δαμουλιάνος

Κατ' αρχάς, προτού μπούμε στον πυρήνα του θέματος και βγούμε απ' αυτό με κάποιο συμπέρασμα, θα ήθελα να αποπειραθούμε να προσδιορίσουμε το καλό Βιβλίο. Επικίνδυνο, βέβαια, πράγμα οι [προσδι]ορισμοί. Εμπεριέχουν υποκειμενικότητα –λογικό, εφόσον οι άνθρωποι είμαστε γεμάτοι υποκειμενισμούς- και συχνά συγκρούονται μεταξύ τους. Αλλά επειδή πιστεύω περισσότερο στη σύνθεση παρά στη σύγκρουση, ίσως ένα πάζλ από [προσδι]ορισμούς αποτελεί την πιο άρτια και αντικειμενική εικόνα, αλλά και ουσία, για το κάθε τι. Ως εκ τούτου, λοιπόν, το καλό βιβλίο έχει δύο προϋποθέσεις: Να συγκινεί, με κάθε τρόπο και κάθε είδους σκηνή που θα περιγράφει. Αυτό από την πλευρά του αναγνώστη. Τώρα ο έτερος πόλος –ο συγγραφέας- πρέπει απλώς να ανοίγει τις φλέβες του και να γράφει με το αίμα του μέχρι αυτό να στερέψει –εννοείται μεταφορικά. Πράγμα σχεδόν αυτονόητο. Μία ιστορία αν δεν έχει γραφτεί με «αίμα» στερείται συναισθηματικής εμπειρίας και οι χαραχτήρες της είναι μαραμένα και πεσμένα, στον δρόμο, φύλλα φθινοπωρινού δέντρου· άψυχοι, άνευροι και χωρίς στιβαρή παρουσία στο κείμενο. Πάνε, δηλαδή, όχι εκεί που θέλει ο συγγραφέας και η πλοκή, αλλά ως το σημείο που μπορούν και αντέχουν. Άρα, «αίμα» από τον συγγραφέα και συγκίνηση από τον αναγνώστη αναμειγνύονται στο κοινό τους ψυχισμό –στο βιβλίο- και δίνουν ένα λογοτεχνικό αποτέλεσμα που σίγουρα είναι μια ζωντανή και ακριβής ακτινογραφία της κοινωνίας μας.

Πάμε τώρα στο κέντρο του ζητήματος, και πιστεύω πως όλα όσα προαναφέρθηκαν θα μας φανούν χρήσιμα παρακάτω. Ήταν θέμα χρόνου να αναλάβει η Σκανδιναβική σύγχρονη αστυνομική λογοτεχνία τα ηνία της Ευρώπης –τουλάχιστον- στο συγκεκριμένο είδος. Μετά την καθίζηση, ή και πτώση, του Γαλλικού, neo-polar, αστυνομικού μυθιστορήματος και των όσων πρέσβευε –διαφθορά της αστυνομίας και κοινωνικές αιτίες που οδηγούν έναν άνθρωπο να εναντιωθεί στη φύση του, δηλαδή στο να εγκληματήσει- και η Δύση παρέμενε ακέφαλη στο λογοτεχνικό αυτό κομμάτι και επιβαλλόταν πλέον το μαχαίρι να μπει πιο βαθιά στο κόκαλο. Οι Σκανδιναβοί συγγραφείς αστυνομικού πήραν τις βασικές αρχές των Γάλλων «προκατόχων» τους –διότι στη λογοτεχνία απαιτείται μια στοιχειώδης συνέχεια - και δημιούργησαν τη φρεσκότερη και πιο φιλοσοφημένη εκδοχή του εν λόγω είδους ως τώρα.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματά τους; Μα φυσικά τα τοπία τους που και να μην έχεις ροπή προς τον φόνο, σου την προκαλούν. Η Σκανδιναβική γοητευτική σκοτεινή φύση –που μπορεί κανείς αν θέλει να την αισθανθεί και να τη δει και στο άστυ- είναι ένας τέλειος καμβάς, τον οποίον οι συγγραφείς χρησιμοποιούν για να ζωγραφίσουν μικρές –ίσως και κάποιες φορές σουρεαλιστικές- εικόνες. Που όμως μαζί συνθέτουν κάθε λογική, στα πλαίσια της ψυχικής διαταραχής, συμπεριφορά του ανθρώπου υπό οποιοδήποτε ψυχολογικό καθεστώς. Επομένως, φύση και δολοφόνος είναι ένα. Η μεν πρώτη γίνεται το αρτιότερο σκηνικό μιας δολοφονίας –νύχτα με πανσέληνο, χειμώνας άγριος με χιονιά, άνεμοι να λυσσομανούν- και ο δε δεύτερος διαπράττει τον φόνο με απόλυτη φυσικότητα. Υπάρχει τόσο έντονο το στοιχείο της φύσης σε κάποιες σκηνές δολοφονίας, που εγώ προσωπικά τη θεωρώ εξίσου ένοχη με τον φονιά. Έχουν καταφέρει να εκμεταλλευτούν τόσο φυσικά τα γεωγραφικά τους στοιχεία που κάθε βιβλίο τους θα μπορούσαμε να πούμε πως λειτουργεί και ως τουριστική διαφήμιση.

Τα μυθιστορήματά τους είναι μια εξαιρετική ανθρωπογεωγραφία και κοινωνιογραφία. Σκανδιναβικά αστυνομικά βιβλία είναι συνάμα και εγχειρίδια ψυχιατρικής, με πιο λογοτεχνική ματιά και γραφή. Θα αγαπήσουμε τον δολοφόνο ενδεχομένως και θα αδιαφορήσουμε –στην καλύτερη περίπτωση- για τον χαμό κάποιων θυμάτων του. Κι όλα αυτά γιατί αφού έχουν ενσωματώσει μέσα τους τη μελέτη που έχουν κάνει σε φύση, άνθρωπο, κοινωνία, λογική, τρέλα και κυρίως στο πώς να χορεύουν με το μυαλό του αναγνώστη ένα λογοτεχνικό ταγκό αδρεναλίνης και παραπλάνησης, απλώς ανοίγουν μια φλέβα τους και γράφουν με το αίμα τους.