Γράφει: Αγγελική-Ειρήνη Μήτση

Θεατρικά Βιβλία

Χιλιάδες τα θεατρικά που έχουν εκδοθεί. Εκδόσεις ΔΩΔΩΝΗ, εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, εκδόσεις ΥΨΙΛΟΝ, εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ, εκδόσεις ΗΡΙΔΑΝΟΣ, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ, εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ, εκδόσεις GUTENBERG, εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗ, και τόσες άλλες.

Το θεατρικό ΟΛΕΑΝΝΑ έχει εκδοθεί τον Φεβρουάριο του 2003 από εκδόσεις ΜΝΗΜΗ, σε μετάφραση Τρουλλινού Λίλας και το 2004 από εκδόσεις ΔΟΛΙΧΟΣ σε μετάφραση Δημήτρη Τάρλοου. Σε ποιους απευθύνονται τα θεατρικά βιβλία; Μόνο στους ηθοποιούς και σκηνοθέτες; Ίσως σε έναν καλό θεατή; Γιατί να θέλει κάποιος να διαβάσει ένα έργο πριν πάει να το δει; Μετά από κάποιες παραστάσεις είναι αλήθεια ότι υπάρχει κοινό που ανατρέχει στο θεατρικό κείμενο, για μια δεύτερη ανάγνωση του έργου. Οι ηθοποιοί κοινωνούν το έργο ζωντανά και δημιουργούν με τη βοήθεια του σκηνοθέτη μια ατμόσφαιρα διαφορετική σε κάθε παράσταση. Το κάθε θεατρικό κείμενο όμως έχει νοήματα που μπορούν να αναδυθούν σε δεύτερο ή τρίτο χρόνο, και υπάρχουν θεατές που -συνήθως ανατρέχοντας στο πρόγραμμα που συμπεριλαμβάνει τη παράσταση- οδηγούνται στην ανάγνωσή του.

H "Ολεάννα" γράφτηκε το 1992, και ανέβηκε ένα χρόνο αργότερα στο διεθνούς φήμης Royal Court Theatre σε σκηνοθεσία του βραβευμένου με Νομπέλ, Χάρολντ Πίντερ. Συνέπεσε χρονικά με μια δικαστική υπόθεση. Πρόκειται για τη μήνυση κατά του Clarence Thomas, υποψήφιου για το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α., που κατηγορήθηκε για σεξουαλική παρενόχληση καθηγήτριας πανεπιστημίου. Όπως ήταν αναμενόμενο το κείμενο δεν άρεσε καθόλου στο βορειοαμερικανικό φεμινιστικό λόμπι, το οποίο κατηγόρησε τον συγγραφέα για μισογυνισμό. To 1994 o ίδιος ο Μάμετ μετέφερε το έργο του και στον κινηματογράφο, σκηνοθετώντας το, με τον ομώνυμο τίτλο. Το όνομα του έργου δεν σχετίζεται με τα ονόματα των πρωταγωνιστών αλλά είναι δανεισμένο από ένα folk νορβηγικό τραγούδι που παρουσιάζει το όραμα του δημιουργού του για μια ουτοπική αμερικανική κοινωνία.

- Τι θέλατε να πείτε γράφοντας την "Ολεάννα";
- Τίποτα δεν ήθελα να πω. Το έργο ήθελα να γράψω. Ξέρω ότι για πολλούς ανθρώπους είναι πολύ δύσκολο να αποδεχτούν κάτι απλό: ότι ενώ φαίνεται ότι ένα έργο εμπεριέχει κάποιο μήνυμα, ο ίδιος ο συγγραφέας δεν είχε καμία πρόθεση να στείλει το μήνυμα αυτό. Εγώ το μόνο που θέλω είναι να γράψω μια ιστορία. Να παρακολουθήσω τις πράξεις προσώπων με μεγάλο θεατρικό ενδιαφέρον μέχρι τη λογική τους κατάληξη, για να δούμε πού αυτές οδηγούν.

(απόσπασμα από ζωντανή τηλεοπτική συνέντευξη του Ντ. Μάμετ στο Charlie Rose Show, από το βιβλίο "David Mamet in Conversation")

Η παράσταση

Ο Νικορέστης Χανιωτάκης επέλεξε το Δημήτρη Πετρόπουλο και τη Ντάνη Γιαννακοπούλου για να μας μεταφέρει στο ακαδημαϊκό περιβάλλον όπου η κατάχρηση εξουσίας από ελίτ ή από περιθωριακούς έχει γόνιμο έδαφος. Το έργο αναφέρεται στο εκπαιδευτικό σύστημα κατά επιλογήν. Είναι μία από τις ιδιοφυείς παραμέτρους του Μάμετ -θα μπορούσε να τοποθετηθεί σε οποιοδήποτε περιβάλλον όπου υπάρχουν συγκρούσεις εξουσίας, όμως το τοποθετεί στο περιβάλλον που τεκμαίρεται για αλληλεπίδραση παιδαγωγική, για επικοινωνία, για εμβαθύνσεις.

Είναι μια δεκαετία στην Ελλάδα που έχουν αντιστραφεί οι ρόλοι του εκπαιδευτικού και του μαθητή. Γονείς δημιουργούν μια ψεύτικη αυτοπεποίθηση στα τέκνα τους, ότι έχουν το δικαίωμα να ασκούν κριτική στον Δάσκαλο, άνευ σεβασμού! Η ημιμάθεια είναι χειρότερη από την αμάθεια, ιδιαίτερα όταν περιβάλλεται από έπαρση. Η σημερινή Ελλάδα έχει και φωτεινές εξαιρέσεις βέβαια, και από τις δύο πλευρές, γονέων και εκπαιδευτικών. Η γλυκιά γεύση της εξουσίας όμως, πάντα οδηγεί σε παρεκκλίσεις ακόμα και ανθρώπους υπεράνω πάσης υποψίας!

Εξαιρετική η ερμηνεία του Δημήτρη Πετρόπουλου, αληθινή, δυνατή και συνεπής στο προφίλ ενός καθηγητή πανεπιστημίου. Καθαρός ο λόγος του, άνετη η εναλλαγή του από σύζυγος που μιλάει στο τηλέφωνο με την αγωνία της αγοράς ενός ακινήτου, στη συζήτηση με τη σπουδάστριά του που αγωνιά να κατανοήσει το μάθημά του.

Η Ντάνη Γιαννακοπούλου ερμηνεύει με άνεση την σπουδάστρια που αδυνατεί να ακολουθήσει το ακαδημαϊκό επίπεδο σπουδών. Αυτό που έλειψε ήταν η εκ διαμέτρου αντίθετη παρουσίασή της στο δεύτερο μέρος του έργου. Μια γυναίκα που κατηγορεί έναν άνδρα για σεξουαλική παρενόχληση, περιμέναμε να παρουσιάσει τη θηλυκή δυναμική πλευρά της, αναλαμβάνοντας το ηνία της εξουσίας.

Τα σκηνικά της Έλλης Λιδωρικιώτη επιβλητικά και οι φωτισμοί της Χριστίνας Θανάσουλα καίριοι για το συγκεκριμένο θεατρικό. Δόθηκε η διάσταση που μπορεί να πάρει η εξουσία από τη μία στιγμή στην άλλη.
Ο καθηγητής Τζων και η σπουδάστρια Κάρολ προσπαθούν να κάνουν μια συζήτηση για τη δυσκολία της δεύτερης να κατανοήσει το μάθημα του πρώτου. Αυτές οι βιαστικές συζητήσεις που εναλλάσσονται με τα τηλεφωνήματα του Τζων στην / από τη σύζυγό του, προκαλούν και τη μίξη των αντιδράσεών του και τον οδηγούν να φερθεί με μια οικειότητα που σε άλλη περίπτωση μπορεί να μην είχε απέναντι σε σπουδάστρια. Αυτό πυροδοτεί την Κάρολ να κάνει μια καταγγελία, ώστε να υποβιβάσει έστω και για λίγο τον καθηγητή της στα μάτια της, να αποδιώξει το πρόβλημα της ανικανότητάς της να έχει ένα επίπεδο αντίληψης των πραγμάτων, εφόσον έχει ξεκινήσει σπουδές σε Πανεπιστήμιο.

Τι είναι σεξουαλική παρενόχληση; Πόσο ένα άγγιγμα είναι κακόβουλο; Οι καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση παρελθοντικού ή παρόντος χρόνου ποια αλήθεια κρύβουν; Συγκρούσεις έντονες επί σκηνής, που οδηγούν σε ξέσπασμα Θυμού (εγωιστικού συναισθήματος) και όχι Οργής (συναισθήματος στη βάση του Δίκαιου) γιατί όλα είναι υποκειμενικά!

“Όποιον και να πιστέψετε, θα κάνετε λάθος”, είπε ο Μάμετ!

Παρακολουθήστε τη συζήτηση που είχα με τους συντελεστές του έργου!

Ο συγγραφέας

Ο Ντέιβιντ Άλαν Μάμετ, όπως είναι ολόκληρο το όνομά του, γεννήθηκε στο Σικάγο του Ιλινόις στις 30 Νοεμβρίου του 1947 όντας ο μοναδικός γιος του Bernard και της Leonore Mamet οι οποίοι είχαν και μία νεότερη κόρη.

Ο πατέρας του Μάμετ ήταν δικηγόρος εργατικού δικαίου και αγαπούσε τόσο τη συζήτηση με επιχειρήματα όσο και το να διδάσκει τα παιδιά του πώς να παρακολουθούν μια συζήτηση, να κάνουν ερωτήσεις πάνω σε διάφορα θέματα και να εκφράζονται με όσο το δυνατόν πιο ακριβή τρόπο. Ο νεαρός Μάμετ είχε περάσει πολλά απογεύματα στο γραφείο του πατέρα του κάνοντας τηλεφωνήματα και δακτυλογραφώντας γράμματα στη γραφομηχανή.

Τα υψηλά πρότυπα των γονιών του ωστόσο σε συνδυασμό με το διαζύγιό τους όταν εκείνος ήταν μόλις έντεκα ετών είχαν σαν αποτέλεσμα τα παιδικά του χρόνια να μην αποτελούν την πιο ευτυχισμένη περίοδο της ζωής του. Υπήρξε ιδιαίτερα κοντά με την αδερφή του αλλά στα δεκαπέντε του ξεκινώντας να εργάζεται στο Hull House Theatre κατάφερε να ανακαλύψει τον προσωπικό του προορισμό. Λίγο αργότερα θα ξεκινούσε να σπουδάζει φιλολογία και θέατρο στο Goddard College στο Βερμόντ από όπου και αποφοίτησε το 1969 ενώ έπαιζε στο Neighborhood Playhouse School of Theater της Νέας Υόρκης.

Το 1971 ο Μάμετ ξεκίνησε να διδάσκει θέατρο στο Goddard και έγραψε πλήθος θεατρικών έργων. Το πρώτο του έργο που θα τραβήξει την προσοχή, «The Duck Variations» το 1972, εμφανίζει χαρακτηριστικά τα οποία βρίσκονται σε πολλές επόμενες δουλειές του όπως το σταθερό περιβάλλον, οι λίγοι χαρακτήρες, η απλή πλοκή και ο διάλογος που καταγράφει την καθημερινή ομιλία. Το έργο του «Sexual Perversity in Chicago» το 1974, το οποίο μεταφέρθηκε αργότερα στον κινηματογράφο με τον τίτλο «About Last Night», εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ αντρών και γυναικών, ενώ το «American Buffalo» του 1975 με το οποίο ο Μάμετ έλαβε το New York Drama Critics Circle Award λαμβάνει χώρα σε ένα παλιατζίδικο όπου τρεις άντρες προσπαθούν να κλέψουν ένα πολύτιμο νόμισμα. Άλλα έργα του από εκείνη την περίοδο περιλαμβάνουν τα έργα: A Life in the Theatre, The Woods, Reunion, Dark Pony και The Sanctity of Marriage.

Το έργο Glengarry Glen Ross το οποίο αποτελεί το πιο αξιόλογο έργο του, είναι η ιστορία τεσσάρων κτηματομεσιτών της Φλόριντα που προσπαθούν να αναδειχθούν σε καλύτερο πωλητή ο καθένας εξαπατώντας στην προσπάθειά τους αυτή ανυποψίαστους πελάτες. Το έργο βραβεύτηκε τόσο με το New York Drama Critics Circle Award όσο και με Βραβείο Πούλιτζερ. Ακολουθούν τα έργα Edmond το 1982, Prairie du chien και The Shawl το 1985 και το Speed-the-Plot το 1988 όπου η Madonna έκανε και την πρώτη της εμφάνιση στο Broadway.

Η ενασχόληση ωστόσο του Μάμετ με τη συγγραφή δεν περιορίστηκε μόνο σε βιβλία και θεατρικά έργα. Έγραψε και αρκετά σενάρια για τον κινηματογράφο. Ποιος δεν γνωρίζει το «Ο Ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δύο φορές» του 1981 το οποίο αποτέλεσε μια πολύ επιτυχημένη προσπάθεια για να ακολουθήσει το The Verdict το 1982 βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Barry Reed το οποίο και προτάθηκε για Βραβείο Όσκαρ, ενώ το 1987 προχώρησε ένα βήμα παρακάτω σκηνοθετώντας το σενάριο που έγραψε για την ταινία House of Games.

Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980, ο Μάμετ δημοσίευσε δύο συλλογές δοκιμίων, το Writing in Restaurants και το Some Freaks. Και τα δύο δοκίμια περιείχαν απόψεις του συγγραφέα για ποικίλα θέματα, όπως η φιλία, η θρησκεία, η πολιτική, η ηθική, η κοινωνία και φυσικά το θέατρο. Μάλιστα ο Μάμετ δίδαξε ένα διάστημα στη Δραματική Σχολή του Πανεπιστημίου του Yale και του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, ενώ συχνά δίνει διαλέξεις σε μαθήματα της Atlantic Theater Company της οποίας αποτέλεσε και ιδρυτικό μέλος.

Τα τελευταία χρόνια ο Μάμετ συνεχίζει και σκηνοθετεί ενώ παράλληλα γράφει θεατρικά έργα, δοκίμια και σενάρια. Στις τελευταίες του κινηματογραφικές δουλειές περιλαμβάνονται τα έργα Oleanna, The Winslow Boy, State and Main, Heist, Catastrophe και Redbelt, ενώ το 1999 έγραψε το βιβλίο δοκιμίων Jafsie and John Henry και το 2001 κυκλοφόρησε τη νουβέλα του Wilson: A Consideration of the Sources.

Το 2004 ξαναέγραψε την κλασική ιστορία του Φάουστ με τίτλο Faustus για το θέατρο και τον Μάιο του 2010 βγήκε η νουβέλα The Trials of Roderock Spode, ενώ τον Ιούνιο του 2011 κυκλοφόρησε το βιβλίο The Secret Knowledge: On the Dismantling of American Culture. Στον κινηματογράφο το 2010 σκηνοθέτησε τη ταινία «Come Back to Sorrento» και το 2013 σκηνοθέτησε για τη τηλεόραση την ταινία «Phil Spector». Στο θέατρο το 2012 ανέβασε το έργο «The Anarchist», ενώ το 2015 το έργο «China Doll».

Ταυτότητα παράστασης “ΟΛΕΑΝΝΑ”

Ντέιβιντ Μάμετ: «Το ότι ένας σκηνοθέτης είναι καλός στο να κινεί ανθρώπους γύρω από έναν καναπέ ή ότι ένας συγγραφέας είναι δεξιοτέχνης στους πνευματώδεις διαξιφισμούς δεν τους δίνει το δικαίωμα να χρησιμοποιούν το χρόνο του κοινού για να κάνουν κήρυγμα. Στην πραγματικότητα ένα σωστό κοινό που πληρώνει εισιτήριο δεν θα ανεχτεί (και ούτε πρέπει να το κάνει) τέτοιες ανοησίες και θα στείλει τον επίδοξο καθοδηγητή να κάνει άλλη δουλειά. Εκτός αν είναι επιχορηγούμενος»…

Ντέιβιντ Μάμετ: «Εκείνος λέει, ότι ήταν απλώς ένα μάθημα. Εκείνη, σεξουαλική παρενόχληση. Όποιον και να πιστέψετε, θα κάνετε λάθος»…

Συντελεστές

Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Νικορέστης Χανιωτάκης
Σκηνικά- Κοστούμια: Έλλη Λιδωρικιώτη
Επιμέλεια Κίνησης: Νατάσα Παπαμιχαήλ
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Βοηθός σκηνοθέτη: Έμμα Μαυρέλη
Φωτογραφία-Video: Νίκος Βούλγαρης
Ερμηνεύουν: Δημήτρης Πετρόπουλος, Ντάνη Γιαννακοπούλου

Πληροφορίες

ΟΛΕΑΝΝΑ του Ντέιβιντ Μάμετ
Μέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή στις 21:30, Σάββατο και Κυριακή στις 20:00
Διάρκεια: 85 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Θέατρο OLVIO
Τιμές εισιτηρίων: Ταμείο: 12€ κανονικό, 9€ μειωμένο (για φοιτητές, ανέργους, ΑΜΕΑ)
Προπώληση: από 8€
Θέατρο OLVIO - Ιερά Οδός 67 & Φαλαισίας 7, Βοτανικός, τηλ.: 210 34 14 118
Ώρες κράτησης εισιτηρίων: 17:00- 21:00
Επικοινωνία: www.olviotheater.gr, olvio.info@gmail.com και στο Facebook: OLVIO.theater