Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

PEN INTERNATIONAL
Ουκρανία: Έτος εγκλημάτων πολέμου αλλά και αποφασιστικότητας

Φωτό PEN AMERICA: The Chernihiv Regional Youth Library, damaged by a bombing on March 11, 2022. Credit: Celestino Arce / Alamy Stock Photo

24 Φεβρουαρίου: Σήμερα συμπληρώνεται ένας χρόνος από τότε που η Ρωσική Ομοσπονδία εξαπέλυσε στρατιωτική εισβολή πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, 7.199 άμαχοι έχουν σκοτωθεί και 11.756 τραυματίστηκαν, αν και οι πραγματικοί αριθμοί είναι πιθανότατα πολύ υψηλότεροι. Πολλοί δηλώνονται ακόμη ως αγνοούμενοι. Πάνω από 14 εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Πάνω από 2,8 εκατομμύρια Ουκρανοί βρίσκονται στη Ρωσική Ομοσπονδία και τη Λευκορωσία∙ οι περισσότεροι εκτοπίστηκαν βίαια.

Σε αυτήν την τραγική επέτειο, το PEN International καλεί για άλλη μια φορά τις ρωσικές αρχές να τερματίσουν αμέσως και άνευ όρων τον καταστροφικό τους πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας. Οι συνοπτικές εκτελέσεις, οι εξαναγκαστικές εξαφανίσεις, τα βασανιστήρια, οι αναγκαστικές απελάσεις ισοδυναμούν με εγκλήματα πολέμου. Η σκόπιμη στοχοποίηση κατοικημένων περιοχών και σταθμών παραγωγής ενέργειας έχει εκθέσει εκατομμύρια Ουκρανούς σε ακραίες κακουχίες, καθώς αναγκάζονται να υπομείνουν συνθήκες παγετού και δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ζωτικές υπηρεσίες. Οι πυρηνικές απειλές είναι απαράδεκτες. Η απόδοση ευθυνών για εγκλήματα πολέμου είναι ζωτικής σημασίας. Όλοι οι υπεύθυνοι πρέπει να προσαχθούν στη δικαιοσύνη, δήλωσε ο Germán Rojas, Επικεφαλής της Επιτροπής Συγγραφέων για την Ειρήνη του PEN International.

Καθώς ο πόλεμος του Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας μαίνεται, νέα στοιχεία για φρικαλεότητες που διέπραξαν οι ρωσικές δυνάμεις έρχονται στο φως. Η σεξουαλική βία χρησιμοποιείται ως όπλο πολέμου, κυρίως εναντίον των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των κοριτσιών και των ηλικιωμένων γυναικών. Μέλη της οικογένειας αυτών έχουν κατά καιρούς αναγκαστεί να γίνουν μάρτυρες των εγκλημάτων. Οι επιζώντες πρέπει να έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη και να προστατεύονται από επανατραυματισμούς ή οποιαδήποτε είδους μορφή βίας, δήλωσε η Zoë Rodriguez, Επικεφαλής της Επιτροπής Γυναικών Συγγραφέων του PEN International.

Συγγραφείς και δημοσιογράφοι στοχοποιήθηκαν, απήχθηκαν, δέχτηκαν επιθέσεις και σκοτώθηκαν

Τουλάχιστον 13 Ουκρανοί και ξένοι δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης σκοτώθηκαν από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 ενώ εκτελούσαν τα επαγγελματικά τους καθήκοντα. Στις 28 Νοεμβρίου 2022, η ανάλυση DNA επιβεβαίωσε ότι το πτώμα που βρέθηκε στον τάφο N.319 στο δάσος του Izium, στην Ανατολική Ουκρανία, ήταν του Ουκρανού συγγραφέα Volodymyr Vakulenko. Η είδηση ότι είχε απαχθεί για πρώτη φορά δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο, αλλά οι πληροφορίες για τη μοίρα του έγιναν γνωστές μόνο αφού ο ουκρανικός στρατός ανακατέλαβε το Izium από τις ρωσικές δυνάμεις.

Στα εδάφη που ελέγχεται από ρωσικές δυνάμεις και συνδεδεμένες με αυτές ένοπλες ομάδες, πολίτες-δημοσιογράφοι και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνεχίζουν να κρατούνται πίσω από τα κάγκελα για λόγους πολιτικά υποκινούμενους. Ο δημοσιογράφος και ακτιβιστής των Τατάρων της Κριμαίας Server Mustafayev κρατείται στη Ρωσική Ομοσπονδία, κατά κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Το PEN International καταδικάζει απερίφραστα τις απειλές κατά της ζωής και της ασφάλειας των συγγραφέων και των δημοσιογράφων που προκύπτουν από την εισβολή της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ουκρανία και κάνει έκκληση να προσαχθούν στη δικαιοσύνη οι υπεύθυνοι. Οι ρωσικές αρχές πρέπει να απελευθερώσουν αμέσως και άνευ όρων όλους όσοι κρατούνται αποκλειστικά για την ειρηνική έκφραση των απόψεών τους. Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να αυξήσει την υποστήριξη για να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα των μέσων ενημέρωσης στην Ουκρανία και να κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για να επιτραπεί στους Ουκρανούς δημοσιογράφους και στα μέσα ενημέρωσης που εξορίστηκαν να συνεχίσουν το έργο τους, δήλωσε η Ma Thida, Επικεφαλής της Επιτροπής Συγγραφέων στη Φυλακή του  PEN International.

Εγκλήματα κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς

Μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία σε όλη την Ουκρανία έχουν δεχθεί συνεχείς επιθέσεις. Οι ρωσικές δυνάμεις καταστρέφουν σκόπιμα ιστορικούς χώρους και λεηλατούν και διακινούν λαθραία πολιτιστικά αγαθά, εγκλήματα που οι ουκρανικές αρχές έχουν περιγράψει ως επίθεση κατά της ίδιας της ταυτότητάς τους. Μέχρι την 1η Φεβρουαρίου 2023, η UNESCO είχε επαληθεύσει ζημιές σε 238 πολιτιστικούς χώρους. Στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας, επιβάλλονται «ρωσικά πρότυπα» στα τοπικά σχολεία, με τη σταδιακή κατάργηση της διδασκαλίας της ουκρανικής γλώσσας, ιστορίας και λογοτεχνίας. To PEN International ανησυχεί για το μέγεθος της καταστροφής και της λεηλασίας της ανεκτίμητης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας από τις ρωσικές δυνάμεις και στέκεται στο πλευρό των πολλών καλλιτεχνών και πολιτιστικών παραγόντων που συνεχίζουν το έργο τους παρά τις αντιξοότητες. Καθώς οι ουκρανικές αρχές εργάζονται ακούραστα για την προστασία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, η διεθνής κοινότητα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην υποστήριξη της Ουκρανίας για την καταγραφή τέτοιων επιθέσεων. Ο πολιτισμός πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο των προσπαθειών ανοικοδόμησης και ανάκαμψης, δήλωσε o Urtzi Urrutikoetxea, Επικεφαλής της Επιτροπής Μετάφρασης και Γλωσσικών Δικαιωμάτων του PEN International.

H Ουκρανική αποφασιστικότητα

Παρά τις πιο δύσκολες συνθήκες,  το PEN Ukraine συνεχίζει το πρωτοποριακό του έργο: #DialoguesOnWar, Words and Bullets, Here-and-Now: Stories of Journalists at War, #SolidarityWords και μια σειρά από εκθέσεις φωτογραφίας,  που μεταξύ άλλων, όλα έχουν στόχο στην αποτύπωση των εμπειριών του πολέμου και στην αντιμετώπιση της ρωσικής παραπληροφόρησης. Ο πολιτισμός δεν έρχεται όταν «όλα τα άλλα ζητήματα έχουν λυθεί». Δεν έρχεται όταν παρέχεται ασφάλεια και όταν η άνεση είναι εγγυημένη.

Ο πολιτισμός είναι μια υπαρξιακή απάντηση στη βαθύτερη εμπειρία μας ως ανθρώπινα όντα, συχνά όταν ακροβατούμε μεταξύ ζωής και θανάτου. Ο πόλεμος είναι τραγικός και  ο πολιτισμός είναι συχνά μια από τις σπάνιες ευκαιρίες που έχουμε για να ξεπεράσουμε την υπαρξιακή σιωπή που προκαλεί ο πόλεμος. Ο ουκρανικός πολιτισμός σήμερα αγωνίζεται ενάντια στον εχθρό, όπως και ολόκληρη η κοινωνία, αλλά πιστεύω ότι αυτός ο αγώνας θα οδηγήσει όχι μόνο στη νίκη της Ουκρανίας και του ελεύθερου κόσμου, αλλά και στη νίκη της ζωής ενάντια στο θάνατο. Ο πολιτισμός δεν μπορεί να μας απαλλάξει από τον πόνο – αλλά μπορεί να βοηθήσει τα ανθρώπινα όντα να είναι νικητές στους αγώνες τους, δήλωσε ο Volodymyr Yermolenko, Πρόεδρος του PEN Ουκρανίας.

Σήμερα, δηλώνουμε ξανά την υποστήριξή μας στους φίλους μας στο PEN Ουκρανίας και σε όλους όσοι επλήγησαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το μήνυμά μας προς τη διεθνή κοινότητα είναι σαφές. Τα κράτη πρέπει να υποστηρίξουν όλες τις προσπάθειες για να διασφαλίσουν τη λογοδοσία για παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που διαπράττονται στην Ουκρανία και να εργαστούν συλλογικά για την αποκατάσταση, αποζημίωση και επανόρθωση για παραβιάσεις του παρελθόντος και την πρόληψη περαιτέρω παραβιάσεων, δήλωσε ο Burhan Sonmez, Πρόεδρος του PEN International.