Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Το απόγευμα της 13^ης Νοεμβρίου, η ΑΜΚΕ «Φίλοι Μουσείου Πόλης Κατερίνης» διοργάνωσε στο Πνευματικό Κέντρο της πόλης, παρουσίαση βιβλίου της Πολυξένης Βελένη, «Το ζαρκάδι του Ολύμπου», από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Για όσους δε γνωρίζουν, «Οι Φίλοι του Μουσείου», είναι μια κίνηση Πολιτών, από αυτές που ξεκινάνε «από τα κάτω» δηλαδή από τους απλούς πολίτες κι όχι από δημόσιους και ιδιωτικούς θεσμούς. Κύριος σκοπός της ΑΜΚΕ «Φίλοι του Μουσείου Πόλης Κατερίνης» είναι η προώθηση της πρότασης για την ίδρυση Μουσείου Πόλης στην Κατερίνη. Ενός μουσείου για την ιστορία και τον Πολιτισμό που έχουν αναπτύξει οι άνθρωποι που έζησαν, ζουν και θα ζήσουν στον πραγματικό ή τον συμβολικό χώρο της πόλης. Ένα μουσείο που θ’ ασχολείται με τους θεσμούς και τις συλλογικότητες που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της φαντασιακής κοινότητας ανθρώπων διαφορετικής καταγωγής και κοινωνικής ένταξης.

Πόσα γνωρίζουν οι νεότεροι πολίτες για την ιστορία της Κατερίνης στα χρόνια της Κατοχής; Για την Εθνική Αντίσταση που στο βουνό του Ολύμπου τράνεψε, αφού η Πιερία είναι ο λαιμός της χώρας και ο Όλυμπος καθώς είναι δύσβατος, οι Γερμανοί δε θα μπορούσαν να πολεμήσουν; Μέσα σ’ αυτό το υπέροχο βιβλίο, η Πολυξένη Βελένη αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο για την Τόχοβα (σημερινό Τρίλοφο), για την πόλη της Κατερίνης (για πρώτη φορά περνά η πόλη στη μυθιστοριογραφία) και για τη συνοικία των Ευαγγελικών, όπου υπάρχον πολλά βιωματικά στοιχεία της. Ο Γιάννης Ποικιλλίδης, εκπρόσωπος της ΑΜΚΕ, καλωσόρισε το αναγνωστικό κοινό, διάβασε το βιογραφικό της συγγραφέως και έδωσε τον λόγο στον ποιητή, φιλόλογο και ερευνητή της Πιερίας, Αντώνη Κάλφα να συνομιλήσει με τη συγγραφέα, με μορφή συνέντευξης, που άρεσε πολύ το αναγνωστικό κοινό, αφού η παρουσίαση έγινε ευχάριστη και διαδραστική.

Μέσα από τις 409 σελίδες του, ο Αντώνης Κάλφας «τσίμπησε» κάποια καίρια σημεία από το βιβλίο όπως για τη Συνθήκη της Λωζάννης, για τους ήρωες του βιβλίου, για την Εθνική Αντίσταση, την καθημερινότητα των ηρώων, αλλά και για την Κατερίνη, για την οποία κρατά σημαντικό μέρος του βιβλίου και η συγγραφέας άνοιξε τη βεντάλια των προσωπικών της αναμνήσεων, της βιβλιογραφίας όπου διαχειρίστηκε ως πηγές για τη συγγραφή του και μας οδήγησε στα σκοτεινά και τα φωτεινά μονοπάτια της ιστορίας. Εξέφρασε το παράπονό της ότι για αυτόν τον πληθυσμό των 600.000 ανθρώπων που μετακινήθηκαν από περιοχές της Ανατολικής Θράκης δεν έχουν ασχοληθεί ούτε η ιστορία, ούτε η λογοτεχνία. Και το θεώρησε, τρόπον τινά, προσωπικό «χρέος» να γράψει γι αυτόν τον λαό που τράβηξε πολλά δεινά από την ανταλλαγή πληθυσμών, αφού και η ίδια κατάγεται από τη Ραιδεστό. Μέσα από την οπτική της ματιά, μας ξετύλιξε το κουβάρι της Ιστορίας που ίσως κάποιοι δε γνωρίζουν άρα θα μάθουν αλλά και όσοι γνωρίζουν, θα ξαναθυμηθούν και θ’ απολαύσουν το ταξίδι όπως το έζησε η οικογένεια που πρωταγωνιστεί και έζησε μέσα στη δίνη των γεγονότων του 20ου αιώνα. Ραιδεστός, Θεσσαλονίκη, Όλυμπος, Κατερίνη, Ραιδεστός-Θεσσαλονίκη και Θεσσαλονίκη-Νέα Υόρκη.

«Τη γνώση δε διαλέξαμε μέσα απ’ την περιπέτεια, δεν ήταν πεθυμιά μας να εγκαταλείψουμε τα χώματά μας, τ’ άγια, τα δικά μας και να βρεθούμε σε πόλεις (α)πόλεις, σε γαίες ξένες, μακρινές, κι ανοίκειες, ικέτες πάναγνοι, με τα χέρια υψωμένα στο κενό.», γράφει σε εισαγωγικό ποιητικό της απόσπασμα η συγγραφέας.

Για να θυμηθούμε σύντομα την ιστορία του βιβλίου, η οικογένεια του Κωνσταντή Αβραάμ και της Φιλομήλας Καλλιγά η οποία έγκαιρα έφυγε από τη Ραιδεστό, ατμοπλοϊκώς για Θεσσαλονίκη, παίρνοντας μαζί της την κινητή περιουσία της, χωρίς να υπακούσει τους όρους της συνθήκης. Μας διηγείται τη μεγάλη πυρκαγιά στη συνοικία Κάμπελ, για το ΟΧΙ του Μεταξά, τον τριπλό ρόλο του, ως φίλος των ξένων, για τον Μέρτεν και τον Κόρετς, για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα τρένα του θανάτου, για τον καπετάν Βλαχάβα, για τον Άρη Βελουχιώτη.

Το μυθιστόρημα μας μιλά ακόμη, για το αντάρτικο στα Πιέρια, για τους Τριεψιλίτες στη Θεσσαλονίκη και το κακό που σκόρπισαν, για τα μαρτυρικά χωριά, για τον Εθνικό Διχασμό, για την αιώνια κόντρα Βορειοελλαδιτών και Παλιοελλαδιτών. Ο Κωνσταντής είναι πατριαρχικός, αφέντης όλων. Ένας άνθρωπος που θέλει να τα έχει καλά με όλους, ιδιαίτερα με τους κατακτητές, που δεν επιθυμεί φασαρίες, κρατώντας όμως την ιδεολογία του. Η γυναίκα του η Φιλομήλα, υποταγμένη στις εντολές του, αφοσιώνεται στο μεγάλωμα των τριών γιων της, παίρνοντας πάνω της όλες τις ευθύνες. Πολύ δυνατά τα μηνύματα που βγαίνουν από τη στάση της μέσα στην οικογένεια. Β’ παγκόσμιος πόλεμος, το αλβανικό μέτωπο, η γερμανική κατοχή, ο εμφύλιος, η Εθνική Αντίσταση, η δικτατορία.

Η συγγραφέας διάβασε αποσπάσματα για την Κατερίνη, ένα χωριό τότε, με φτώχεια φανερή παντού, με τα ίχνη του εμφυλίου ακόμη ορατά από τις υλικές καταστροφές και την οικονομική ανέχεια, και ιδιαίτερα στη συνοικία των Ευαγγελικών, μια νεόκτιστη μεταπολεμικά συνοικία, στη βορειοδυτική πλευρά της πόλης, όπου είχαν καταλήξει μεγάλο κομμάτι Ευαγγελικών της Μικράς Ασίας. Όμως το βιβλίο είναι, πρωτίστως λογοτεχνικό, υπάρχει μυθοπλασία, υπάρχει λόγος που ρέει. Είναι ένα ζωντανό βιβλίο που ενώ θα μαθαίνουμε την ιστορία που δε διδαχτήκαμε, απολαμβάνουμε τις λέξεις που έχει κεντήσει για να γραφεί και να μας συγκινήσει. Κάποιες φορές και να μας θυμώσει ώστε να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη. Οι τοποθετήσεις των αναγνωστών, ιδιαίτερα των ιστορικών και συγγραφέων Βλάση Αγτζίδη και Νίκου Σαλπιστή άναψαν το φιτίλι για περισσότερη και ουσιαστική κουβέντα. Στο τέλος η συγγραφέας υπέγραψε τα αντίτυπα και φωτογραφήθηκε με το αναγνωστικό κοινό.