Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Τη Δήμητρα Δεσύπρη τη γνώρισα φέτος στο δέκατο διεθνές λογοτεχνικό φεστιβάλ στην Τήνο. Ένα αξιόλογο φεστιβάλ που το εμπνεύστηκε ο Τηνιακός ποιητής, εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού (δ)έκατα, αλλά και δημοσιογράφος Ντίνος Σιώτης και έχει αγκαλιαστεί από το ντόπιο και ξένο αναγνωστικό κοινό. Εκτός από τους γνωστούς Έλληνες και ξένους συγγραφείς που προσκαλεί, το φεστιβάλ αφιερώνει την πρώτη του ημέρα στους Τηνιακούς συγγραφείς, αλλά και το περιοδικό (δ)εκατα που διανθίζουν κείμενα γνωστών και νέων συγγραφέων που έχουν το μεράκι της συγγραφής. Έτσι ήρθα σε επαφή με τη συγγραφέα και γνώρισα το πρώτο της βιβλίο διηγημάτων, «Η βεγγέρα και άλλες ιστορίες», από τις εκδόσεις Αστάρτη.

Κυρία Δεσύπρη ευχαριστώ για τον χρόνο σας. Είστε φιλόλογος αλλά και συγγραφέας αυτού του όμορφου βιβλίου διηγημάτων που μας ταξιδεύει στο νησί, στην Αθήνα αλλά και σε άλλους τόπους. Από πότε μπολιάστηκε μέσα σας ο σπόρος της συγγραφής κι αν η φιλολογία βοήθησε ώστε να ξετυλίξετε τις μνήμες σας στο χαρτί.

Από μικρή ηλικία, στο Δημοτικό Σχολείο, θαύμαζα τους συγγραφείς-μου άρεσε πολύ το διάβασμα, επειδή δεν είχαμε τότε πολλά βιβλία-διάβαζα τα σχολικά βιβλία της αδελφής μου.

Δεν τολμούσα να σκεφτώ πως θα γράψω βιβλίο, είχα απέραντο θαυμασμό για τους λογοτέχνες. Όταν έφυγα από τη Μέση Εκπαίδευση με σύνταξη, αποφάσισα να συγκεντρώσω όσα έγραφα καθώς και σημειώσεις-αναμνήσεις. Με την παρακίνηση φίλων απευθύνθηκα σε εκδότες. Έτσι βγήκε η “βεγγέρα”. Ασφαλώς η Φιλολογία συνέβαλε στο να θελήσω να γράψω.

Τα διηγήματά σας βασίζονται ολοκληρωτικά στη μνήμη. Η μνήμη για σας είναι η συνέχεια και νιώθετε πως αυτές οι ιστορίες πρέπει να καταγραφούν ώστε να μείνουν καταγραμμένα για την επόμενη γενιά;

Η μνήμη, ως γνωστόν, διασώζει την ιστορία των ανθρώπων και των τόπων. Έτσι και εμένα με “τροφοδότησε” ώστε να γράψω τις ιστορίες μου που βασίζονται και στις αναμνήσεις, μου, ώστε να χαρούν και να θυμηθούν οι μεγαλύτεροι και να μάθουν οι νεώτεροι για τον τόπο μας.

Η Τηνιακή παράδοση πρέπει να συνεχιστεί σε μια εποχή που οι γρήγορες πληροφορίες, το διαδίκτυο παίρνουν τα ηνία και χαλαρώνουν συνέχεια οι δεσμοί με το παρελθόν;

Όχι μόνο η τηνιακή, αλλά όλη η παράδοσή μας πρέπει να συνεχιστεί έτσι ώστε να επιτελέσει τον σκοπό της, δηλαδή να “παραδοθεί” (στους νεώτερους), όπως το λέει η λέξη. Αλλιώς, χάνεται αν δεν καταγραφεί. Τα ομηρικά έπη διασώθηκαν επειδή -ευτυχώς -καταγράφηκαν, ενώ για αιώνες κυκλοφορούσαν προφορικά. Τώρα γίνεται αναγκαία η διάσωση της παράδοσής μας, αφού η ηλεκτρονική εποχή εκτοπίζει τη γραπτή παράδοση.

Χρησιμοποιείτε τηνιακούς ιδιωματισμούς στα διηγήματά σας. Έτσι γίνονται πιο άμεσα και υπάρχει η σύνδεση με την Τηνιακή παράδοση, τη γλώσσα και την ιστορία του νησιού. Πώς βλέπετε την τύχη του νησιού αν χαθούν όλα αυτά; Πώς βλέπετε το μέλλον του νησιού που άρχισε να απειλείται από τον υπερτουρισμό;

Η γλώσσα μας και οι ιδιωματισμοί της είναι πλούτος. Οφείλουμε γι' αυτό να τον διαφυλάξουμε ως “θησαυρό”. Από μικρή είχα αγάπη για τις τηνιακές ιδιωματικές λέξεις, έκανα συλλογή. Τις κατέγραφα και τις παρουσίαζα στις παρέες μου στο καράβι π.χ. Από Τήνο προς Αθήνα. Γελούσαμε πολύ, ήταν το παιχνίδι μας.(δεν υπήρχαν τότε τα κινητά τηλέφωνα...)Και όχι μόνο τα τηνιακά, αλλά και τα ηπειρώτικα ιδιώματα μάζευα και κατέγραφα, όσο φοιτούσα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Ανησυχώ βεβαίως για την εξέλιξη του νησιού μας, προαισθάνομαι κινδύνους αλλοίωσης του κυκλαδικού τοπίου και της πολιτιστικής ζωής.

Θα συνδεθώ γι αυτό με ανθρώπους που έχουν ίδιες ανησυχίες και ευαισθησία για να αντιμετωπίσουμε αυτούς τους κινδύνους από κοινού. Μια τέτοια εκδήλωση έγινε το καλοκαίρι στην Καλλονή Τήνου με πρωτοβουλία πνευματικών ανθρώπων όπως ο Ντίνος Σιώτης, ο Αλέκος Φλωράκης, ο Παντελής Απέργης και άλλοι που “σήμαναν τους κώδωνες” για το μέλλον του νησιού μας.

Εκτός από τα διηγήματα έχετε δοκιμάσει κι άλλο είδος γραπτού λόγου που ίσως διαβάσουμε από εσάς στο μέλλον;

Ναι, αγαπώ πολύ τη στιχουργική όπως και το τραγούδι και γράφω στίχους. Κάποιοι έχουν μελοποιηθεί και σκοπεύω να κάνω κάτι με αυτά.

Μέσα στα χιλιάδες βιβλία που εκδίδονται ετήσια, πώς αποφασίζει ένας νέος συγγραφέας να εκδώσει και να προσθέσει το λιθαράκι του; Με δισταγμό ή με τόλμη κι ότι γίνει;

Όπως προανέφερα είχα μεγάλους δισταγμούς να εκδώσω αυτό και πέρασαν πολλά χρόνια. Το έκανα ύστερα από παρακίνηση φίλων συγγραφέων και είπα “ό,τι γίνει”. Πήρα βέβαια μεγάλη χαρά ακούγοντας από φίλους και γνωστούς επαινετικά, θερμά λόγια.

Ήσασταν φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση που σημαίνει ότι μιλούσατε με τους έφηβους. Μπορούν να δημιουργηθούν νέα κύτταρα μέσα από τα σχολεία; Μπορεί το δημόσιο σχολείο να μπολιάσει τη νέα γενιά με το σαράκι της συγγραφής;

Βεβαίως και μπορεί το Δημόσιο Σχολείο να γίνει εφαλτήριο για τους νέους που θ' αγαπήσουν το διάβασμα. Και αν το ανακαλύψουν, όσο είναι μαθητές, το ταλέντο τους στη γραφή τόσο το καλύτερο.

Πιστεύετε ως φιλόλογος ότι μέσα από τη λογοτεχνία, μπορούν τα παιδιά να αγαπήσουν την ιστορία μας; Να γίνεται δηλαδή παράλληλα το μάθημα της ιστορίας με προτάσεις λογοτεχνικών έργων που την αφορούν;

Ναι, είναι ωραίο να γίνεται η διδασκαλία συνδυαστικά με τις άλλες τέχνες. Για παράδειγμα, η Ιστορία μέσω θεάτρου. Προσωπικά εγώ στο Γυμνάσιο, στο μάθημα της Ιστορίας, πρότεινα στους μαθητές να παρουσιάζουν το μάθημα θεατρικά.. Για παράδειγμα, στο κεφάλαιο ανακαλύψεις Νέων χωρών έπαιζαν τους ρόλους των ναυτών στις καραβέλλες των θαλασσοπόρων και διασκέδαζαν όταν, βλέποντας στεριά, ”ανακάλυπταν” νέες χώρες και χόρευαν από χαρά. Έτσι οι μαθητές μάθαιναν την Ιστορία βιωματικά.

Ποιοι συγγραφείς σας ενέπνευσαν ώστε να αρχίσετε να γράφετε και να σκεφτείτε πώς θέλετε να γράφετε σαν αυτόν;

Αγάπησα πολλούς συγγραφείς Έλληνες και ξένους. Από τους αρχαίους κλασικούς και τραγικούς ως τους σύγχρονους. Ιδιαίτερα τους Καζαντζάκη, Βενέζη, Μυριβήλη, Λιλή Ζωγράφου, ποιητές όπως Ρίτσο, Ελύτη, και τωρινούς μας που γνωρίζω και προσωπικά και είναι ο Τηλέμαχος Μουδατσάκις, η Έλενα Μαρούτσου και νεώτεροι όπως ο Χρήστος Οικονόμου.

Η Τήνος, το χωριό σας ο Φαλατάδος, έμπνευση σε πολλά διηγήματά σας, έχει ακόμη πολλές ιστορίες που μπορούν να εκδοθούν; Πιστεύω πως το πηγάδι των μύθων και των ανθρώπινων ιστοριών δε στερεύει. Εσείς πως το νιώθετε;

Ασφαλώς, υπάρχουν πολλά βιώματα, αναμνήσεις λύπες και χαρές που “μου ζητούν” να βγουν στο φως. Σκέφτομαι να γράψω κι άλλες ιστορίες.

Υπάρχουν ιστορίες όπως η θεία Φεβρωνία -που πρωτοάκουσα στο φεστιβάλ-, οι Άγιοι με φουστάνια, η βεγγέρα, αλλά και πολλά ακόμη, που ενώ έχουν λίγη λύπη, εσείς τα δίνετε με τόσο ωραίο τρόπο που προκαλούν γέλιο. Ως αναγνώστρια, μου προκάλεσαν γέλιο αλλά και προβληματισμό. Τι θέλατε να ξορκίσετε; Τον θάνατο, τη μοναξιά ή τον πόνο;

Η Γραφή, ως γνωστόν, δρα θεραπευτικά. Σ εμένα ιδιαίτερα. Παίρνω τη χαρά της δημιουργίας, δε νιώθω μοναξιά, έχοντας συντροφιά τους ήρωές μου και μια αίσθηση “αθανασίας” αφού “τα γραπτά μένουν”...

Ελασσόνα, η Κύθνος, η Αθήνα, ο Εύξεινος Πόντος, είναι τόποι που παρεμβάλλουν μέσα στη βεγγέρα. Πώς χώρεσαν;

Οι ιστορίες μου είναι αυτοτελείς και τόσο οι ήρωες, όσο και ο τόπος όπου λαβαίνουν χώρα, είναι κάθε τόσο διαφορετικός. Ο τόπος κάθε φορά είναι “το σκηνικό” μου για να εξελιχτεί η δράση των ηρώων. Και κάθε τόπος μού είναι ιδιαίτερα αγαπητός, σημαίνει για μένα κάτι.

Στα διηγήματά σας αποτυπώνετε σκέψεις, συναισθήματα, γράφετε λέξεις που βγαίνουν στην επιφάνεια από τα βιώματα σας ή τον γενέθλιο τόπο. Τα τελευταία χρόνια η τεχνητή νοημοσύνη εισβάλλει απειλητικά και στη λογοτεχνία; Μπορούν να ανταμώσουν κάπου αυτά οι δυο ή είστε τελείως αντίθετη με το πάντρεμα που αρκετοί συγγραφείς χρησιμοποιούν στον παγκόσμιο εκδοτικό χώρο.

Θέλω να είμαι αισιόδοξη για το μέλλον σε σχέση με την τεχνολογία. Ίσως, αποδειχτεί χρήσιμη και βοηθητική για την Τέχνη. Ας είμαστε ψύχραιμοι και ας τη δούμε ως φίλη και όχι “εχθρό” Έτσι θα ζούμε καλύτερα…

Πότε θα περιμένουμε τα επόμενα διηγήματά σας; Μήπως στο επόμενο λογοτεχνικό φεστιβάλ;

Θα θεωρήσω την ερώτησή σας ως πρόταση, ως θετική ενέργεια και ευχή που θα με τροφοδοτήσει με θάρρος και αισιοδοξία για το επόμενο βήμα μου στη Γραφή.

Ευχαριστώ πολύ κυρία Δεσύπρη για τον χρόνο σας και εύχομαι «Η βεγγέρα και άλλες ιστορίες» να διαβαστεί από το αναγνωστικό κοινό αλλά να δει γρήγορα το φως η νέα συλλογή διηγημάτων.

Κι εγώ σας Ευχαριστώ πολύ για την τιμή που μου κάνατε Κυρία Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη.