Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Το φωτορεπορτάζ.

Μια συγκινητική εκδήλωση τιμής για την συνολική προσφορά του Μανώλη Κορρέ στην αρχαιολογία μα και στα έργα αναστήλωσης της Ακρόπολης έγινε το απόγευμα της Δευτέρας 10^ης Ιουλίου, στο μουσείο Μαρμαροτεχνίας, στον Πύργο της Τήνου.

Το Μουσείο, μέλος του Δικτύου Μουσείων της Τράπεζας Πειραιώς, στολίδι στην γενέτειρα μεγάλων μαρμαρογλυπτών και καλλιτεχνών που η φήμη τους έχει περάσει τα σύνορα της χώρας φιλοξενεί ανεκτίμητο ιστορικό θησαυρό. Ο επισκέπτης μπορεί να δει σε video wall  την ιστορία εξόρυξης του μαρμάρου από τα τηνιακά λατομεία, την επεξεργασία του από την γη μέχρι τα εργαστήρια των μαρμαράδων, τα εργαλεία που χρησιμοποιούν και έργα τέχνης προσφορά των μαρμαρογλυπτών της περιοχής.

Σ’ αυτό το Μουσείο λοιπόν, το Πνευματικό και Πολιτιστικό Κέντρο «Γιαννούλης Χαλεπάς» επέλεξε μπροστά σε πάρα πολλούς επισκέπτες να τιμήσει τον Μανόλη Κορρέ. Ακαδημαϊκό, Άνθρωπο, Επιστήμονα που ότι άλλο και να γράψω είναι λίγα, όπως είπε αργότερα και η Μαρία Βιδάλη Εκ μέρους του Μουσείου, καλωσόρισε τον Μανόλη Κορρέ, ο Γιάννης Μιχαήλ ο οποίος είπε ότι ο τιμώμενος βοήθησε πάρα πολύ στο στήσιμο του Μουσείου. Ήταν ο άνθρωπος που με τις συμβουλές του, έχουμε σήμερα αυτό το μουσείο-στολίδι.

Ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου, Μανώλης Σώχος, καλωσορίζοντας τον στην Τήνο είπε μεταξύ άλλων: «Στην Ακρόπολη ήμουν όλη μέρα, πάνω στις σκαλωσιές. Όταν ήμουν μόνος, μετακινούσα μεγάλους λίθους, έβγαζα χόρτα, δούλευα σκληρά σωματικά. Κρύο και ζέστη, νύχτες με χιόνι, να δουλεύω με λάμπες, αυτά τα θυμάμαι σαν ένα υπέροχο όνειρο. Είχε μια μαχητικότητα όλο αυτό. Νοιώθει κανείς, ότι έζησε μετά από κάτι τέτοιο".Λόγια του Μανόλη Κορρέ, ομότιμου καθηγητή στο Ε.Μ.Π., τακτικού μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, μέλους της επιτροπής Συντήρησης των μνημείων της Ακρόπολης, του ανθρώπου και επιστήμονα, που έχει συνδέσει το όνομά του, περισσότερο, από κάθε άλλο μνημείο, με την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα, καθώς, για 16 χρόνια ( 1983-1999 ), ήταν υπεύθυνος των αναστηλωτικών εργασιών του εμβληματικού μνημείου και είχε υπό την επίβλεψή του, δεκάδες Τηνίων μαρμαρογλυπτών, απόφοιτων του Σχολείου Καλών Τεχνών Πανόρμου. Αξιότιμε κ. καθηγητά, ακούραστε εργάτη της τέχνης Μανόλη Κορρέ, καλώς ήλθατε στον τόπο, που ανέδειξε τους άριστους της σμίλης και του χρωστήρα, που ανέδειξε εκατοντάδες μαρμαρογλύπτες, που κάποιοι εξ αυτών ανέβηκαν στα σκαλοπάτια της λόγιας τέχνης και στρατιές μαστόρων του μάρμαρου που " έντυσαν " την Ελλάδα, τη Μικρασία, τα Βαλκάνια, την Αίγυπτο, τον κόσμο όλο! Στην Έξω Μεριά της Τήνου που δημιούργησε ισχυρή και με θεμέλια παράδοση στην τέχνη του μάρμαρου, από τον 17ο αιώνα και μετά και πέτυχε TO 2015 η ΤΗΝΙΑΚΗ ΜΑΡΜΑΡΟΤΕΧΝΙΑ να ενταχθεί στους καταλόγους της άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας, της UNESCO. Μια δίκαιη αναγνώριση, που εμείς οι επιγενόμενοι Τήνιοι, πρέπει, αδιαλείπτως να διατηρούμε και διαδίδουμε. Αξιότιμε κ. Κορρέ, το έργο σας στις αναστηλώσεις αρχαίων μνημείων, στις μελέτες αποκατάστασης αρχαίων ναών, Βυζαντινών και Νεώτερων μνημείων, είναι γιγάντιο. Η ολοκληρωτική σας αφοσίωση και αυταπάρνηση για τη δουλειά σας, υπήρξε παροιμιώδης. Όσες αναγνωρίσεις του έργου σας, όσα μετάλλια και βραβεύσεις να τύχετε, τις αξίζετε! Το Π.Κ.Π.Γ.Χ. του Δήμου Τήνου, ο Δήμαρχος Τήνου, Σίμος Ορφανός, η Έξω Μεριά, ο Πύργος, η Τήνος όλη είμαστε περήφανοι και ευτυχείς, που σήμερα είσθε κοντά μας και θα μας μυήσετε σε θέματα Λιθοτεχνίας».

Στην συνέχεια πήρε τον λόγο η αρχιτέκτονας Μαρία Βιδάλη, μέλος της ομάδας του Μανόλη Κορρέ, η οποία διάβασε το βιογραφικό του και μίλησε για την εμπειρία και την συνεργασία της μαζί του.

Ακολούθησε ο χειμαρρώδης Ακαδημαϊκός ο οποίος όση ώρα κι αν μιλούσε ακόμη, το κοινό έμεινε σιωπηλό και αφοσιωμένο  στον λόγο του με μεγάλη ευλάβεια. Μίλησε για τους κίονες σε όλο το διάβα της ιστορίας, από τις χώρες της Αφρικής, της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης και έριξε το βάρος στους κίονες της Ακρόπολης. Ανέπτυξε ζητήματα απόκτησης, μεταφοράς και επεξεργασίας του λίθου στο διάβα της ιστορίας...

«Στην Ακρόπολη, ήμουν όλη μέρα πάνω στις σκαλωσιές. Όταν ήμουν μόνος, μετακινούσα μεγάλους λίθους, έβγαζα χόρτα, δούλευα σκληρά σωματικά. Κρύο και ζέστη, νύχτες με χιόνι να δουλεύω με λάμπες, αυτά τα θυμάμαι σαν ένα υπέροχο όνειρο. Είχε μια μαχητικότητα όλο αυτό. Νιώθει κανείς ότι έζησε μετά από κάτι τέτοιο. Δεν υπάρχει ευθεία σχέση ανάμεσα στην ευχαρίστηση, τον ενθουσιασμό για μια ανακάλυψη και στο μέγεθός της, την αξία της. Πολλές φορές αισθάνθηκα ανακούφιση και ενθουσιασμό επειδή βρήκα απλώς μια μικρή πέτρα, τίποτα δηλαδή. Και από την άλλη, πέρασε, χωρίς να με αγγίξει πολύ, μια διαπίστωση που είχε πολύ μεγάλη αξία και σημασία για την αρχαιολογία. Έχει σχέση με το πόσο έντονη είναι η επιθυμία να βρεις κάτι, με το να ψάχνεις κάτι διακαώς.. Είναι καταπληκτικό να το ζήσει κανείς μια φορά κι ας είναι δέκα και δώδεκα ώρες σκυφτός και πεσμένος, με τα γόνατα κολλημένα στο στήθος. Είναι πάντα η ίδια ευχαρίστηση. Ο Παρθενώνας είναι το τέλειο, το γιγάντιο, το Μολύκρειο είναι το πολύ ταπεινό. Η χωρητικότητα της ψυχής είναι ορισμένη. Μπορεί να φτάσει κανείς στο εκατό, αν καταφέρει σε μια ημέρα να φτάσει σε αυτό που επιθυμεί πάρα πολύ. Αυτό είναι, τέλειωσε, γέμισε. Είτε πρόκειται για τα επιστύλια του Παρθενώνα, είτε για τα μαρμάρινα θραύσματα από ένα άγαλμα, είτε για τα κομμάτια ενός κεραμιδιού, το ίδιο κάνει. Άλλο το μέγεθος της ανακάλυψης και άλλο η ικανοποίηση.   Δούλεψα πολύ με τους αρχαιολόγους. Αν δεν ήμουν αρχιτέκτων, θα ήθελα να είμαι αρχαιολόγος. Πολλές ανακαλύψεις είναι χρήσιμες στην αρχαιολογία. Εισάγουν νέες απόψεις, μια νέα πτυχή. Τις βλέπω ως συμπλήρωση, ως προσθήκη. Έστω και αν καμιά φορά ανατρέπεται κάτι, αναθεωρείται. Αυτό είναι συνήθως κάτι που με λυπεί. Θα προτιμούσα να συμπλήρωνα, να επιβεβαίωνα αυτά που έχουν γίνει από άλλους. Διότι είναι πιο ωραίο να χτίζεις, παρά να γκρεμίζεις. Δεν μου είναι και το πιο ευχάριστο πράγμα. Είναι έργα ανθρώπων στους οποίους εγώ έχω βασιστεί, τους θαυμάζουμε . Περισσότερο τους αρχαίους μαρμαράδες, επειδή ίχνη τους απομένουν επάνω στα έργα. Βλέπεις τον “γραφικό χαρακτήρα” του τεχνίτη από τον τρόπο με τον οποίο πέρασε τα εργαλεία στο υλικό του. Κάποια δακτυλικά αποτυπώματα αναγκαστικά σε παραπέμπουν σε έναν άνθρωπο και ανακαλύπτεις και μια στιγμή της διαδικασίας παραγωγής. Απτό ορατό ίχνος των αρχαίων, προϊόν χειροτεχνίας, και όχι μόνον ιστορική λεκτική μαρτυρία. Αντιθέτως, από το πέρασμα του Περικλή δεν βλέπεις ένα τόσο συγκεκριμένο υλικό ίχνος».

Ήταν ο πρώτος που ανέβηκε στο μνημείο μετά τον σεισμό του 1999, για να διαπιστώσει ποιες ακριβώς ήταν οι ζημιές που είχαν προκληθεί. Έχει την ικανότητα να διαισθάνεται μέσα από τον αδιαμόρφωτο κόσμο της πέτρας το αρχιτεκτονικό ή το γλυπτικό σχέδιο και δεν εργάστηκε μόνο στα μνημεία της Ακρόπολης, της Αττικής και της Νάξου, που είναι οι πιο γνωστές δουλειές του, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα – οπουδήποτε ένιωσε πως ήταν αναγκαία η βοήθειά του.

Συμμετείχε σε αναστηλωτικά προγράμματα από το Αιτωλικό μέχρι τον Έβρο και παράλληλα υπήρξε παραδειγματικός δάσκαλος: ένας δάσκαλος που απολαμβάνει μέχρι και σήμερα να μεταδίδει τις γνώσεις του. Η εκδήλωση έγινε σε κλίμα έντονης συγκίνησης αφού παρευρίσκονταν όλος ο κόσμος του μαρμάρου και της τέχνης αλλά και παλιοί συνεργάτες του από τις αναστηλωτικές εργασίες του Παρθενώνα.  Μην ξεχνούμε ότι στον Πύργο λειτουργεί εδώ και δεκαετίες σχολή Καλών Τεχνών από την οποία ο πρώτος άριστος περνά χωρίς εξετάσεις στο Πολυτεχνείο, στην Σχολή Καλών Τεχνών ενώ οι τρεις επόμενοι άριστοι  προσλαμβάνονται στα έργα αναστήλωσης του Παρθενώνα. Και σχεδόν όλοι κατάγονται από το χειροποίητο νησί όπως έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης.

Συγχαρητήρια στο Πολιτιστικό Κέντρο και ιδιαίτερα στους Γιώργο Βίδο και Γιάννη Αλεξόπουλο που διοργάνωσαν αυτή την τιμητική εκδήλωση.

Βιογραφικό σημείωμα

Ο Μανόλης Κορρές γεννήθηκε στην Αθήνα το 1948. Είναι Δρ. Μηχανικός του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με Ph.D. honoris causa από το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Συμμετείχε στα Έργα της Ακροπόλεως (1975, 1983-1999), στην Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (2000-2005), στα έργα του Διονυσιακού Θεάτρου (1981-1982), στη μελέτη και αποκατάσταση δύο αρχαίων ναών στη Νάξο (Πανεπιστήμιον Αθηνών- TU Munchen, 1976 κ.ε), του Κάστρου του Πυθίου (στον Έβρο, 1974 κ.ε.) του ναού του Απόλλωνος στη Μητρόπολη παρά την Καρδίτσα (1999 κ.ε.). Έχει μελετήσει: ρωμαϊκά μνημεία στη Θεσσαλονίκη, βυζαντινά και νεώτερα μνημεία στη Μάνη, το ναό της Παναγίας Γοργοεπηκόου, τη Στοά του Ευμένους, το Μνημείο του Φιλοπάππου, τις κοιλαδογέφυρες του ρωμαϊκού υδραγωγείου και το ναό του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, αρχαία και χριστιανικά μνημεία στην Αμοργό, ιωνικά κιονόκρανα γενικώς (στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου, 1976-1977), τα μεγάλα ναόσχημα ταφικά μνημεία της Ετρουσκικής Νεκροπόλεως της Norchia (με τον M. Kreeb, 1990), το Μαυσωλείου του Θευδέριχου στη Ραβέννα, διάφορες μηχανικές κατασκευές κ.α.Έχει λάβει υποτροφίες (Υπ. Παιδείας, DAAD, DAI, Princeton University, Fulbright, Alexander von Hambolt) και τιμητικές διακρίσεις (Χάλκινο Μετάλλιο Ακαδημίας Αθηνών, Αργυρούν Μετάλλιο Academie d’ Architecture, Paris, Ταξιάρχης Τάγματος του Φοίνικος), είναι μέλος επιστημονικών εταιριών, έχει διδάξει σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, έχει συγγράψει 8 βιβλία και 80 επιστημονικά άρθρα και έχει επίσης δώσει διαλέξεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Σχέδιά του έχουν εκτεθεί σε 9 ατομικές και 7 ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Συμμετείχε στα έργα της Ακρόπολης (1975, 1983-1999), στην Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (2000-2005), στα έργα του Διονυσιακού Θεάτρου, στη μελέτη αποκατάστασης δύο αρχαίων ναών στη Νάξο, του Κάστρου του Πυθίου, του ναού του Απόλλωνα στη Μητρόπολη.

Έχει μελετήσει ρωμαϊκά μνημεία στη Θεσσαλονίκη, Βυζαντινά και νεότερα στη Μάνη, το ναό της Παναγίας Γοργοεπηκόου, τη Στοά του Ευμένους, το Μνημείο του Φιλοπάππου, το ναό του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα και άλλα πολλά αρχαία, βυζαντινά και νεότερα μνημεία.

Φωτογραφίες: Γιάννης Αλεξόπουλος, Αγάπη Μαντζιώρη