Γράφει: Δημήτρης Σακισλίδης

Ο Φώτης Δούσος σπούδασε θεατρολογία στη Θεσσαλονίκη και είναι υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κρήτης με κύριο ερευνητικό ενδιαφέρον την ανάπτυξη της πλοκής στο νεοελληνικό μυθιστόρημα. Ασχολείται με τη σκηνοθεσία, το γράψιμο και τη διδακτική της δημιουργικής γραφής. Έχει γράψει βιβλία και παιδιά και για ενήλικες, δοκίμια, μελέτες, θεατρικά έργα και σενάρια.

Σήμερα θα μας μιλήσει για το τελευταίο του βιβλίο την Τέλεση.

Ένας νεαρός ηθοποιός πραγματοποιεί το όνειρο της ζωής του όταν καταφέρνει να προσληφθεί σε μια πολύ σημαντική παραγωγή. Όμως τα πράγματα ζορίζουν, γιατί πρέπει να παίξει φορώντας θεατρική μάσκα και του είναι αδύνατον να "βγάλει" τον ρόλο.

Σε κατάσταση κρίσης αποφασίζει να κολλήσει τη μάσκα πάνω στο πρόσωπό του με ισχυρές κόλλες, πιστεύοντας ότι σε κάνα δυο μέρες οι κόλλες θα ξεθυμάνουν. Ωστόσο, η μάσκα δεν πέφτει…

Ένα ψυχολογικό θρίλερ για τις δυνάμεις της δημιουργίας και της καταστροφής που κρύβουμε μέσα μας.

Ο Άρης Τόσκας φτάνει στα όρια της ψυχικής και σωματικής του αντοχής. Είναι αυτή η αυτοκαταστροφική πορεία απαραίτητη για τη μεγάλη τέχνη ή είναι μια αυταπάτη που έχουμε καλλιεργήσει;

Όχι, δε θεωρώ ότι είναι απαραίτητη. Θα τη χαρακτήριζα όμως μάλλον αναπόφευκτη. Η ζωή είναι συνυφασμένη με μεγάλες ή μικρές ήττες, ματαιώσεις, απογοητεύσεις, πικρίες. Ο καθένας θα πάρει το μερίδιό του. Δε χρειάζεται να το επιδιώκει ο καλλιτέχνης μπαίνοντας από μόνος του σε αυτοκαταστροφική τροχιά! Θα συμβεί έτσι κι αλλιώς. Μην καλείς την καταστροφή για να έρθει. Το κάνει μόνη της. Είτε είσαι καλλιτέχνης είτε όχι. Οπότε ας το πάρουμε πιο χαλαρά.

Η μάσκα φαίνεται να αποκτά σχεδόν υπερφυσικές ιδιότητες. Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς τη λειτουργία της στην ιστορία; Είναι απλώς ένα εργαλείο ή κάτι βαθύτερο;

Η μάσκα έχει ούτως ή άλλως συμβολικές προεκτάσεις και αυτό αξιοποιείται στην ιστορία. Με την εμφάνισή της έρχεται στο προσκήνιο μια πυκνή δέσμη συνδηλώσεων. Η ίδια η μάσκα έχει διττή σημασία. Για το θέατρο είναι ένα εργαλείο, ένα χρηστικό αντικείμενο, αλλά είναι συγχρόνως και ένα πράγμα αρχετυπικής αξίας, κάτι που κουβαλάει αρχέγονη ενέργεια και επηρεάζει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο όποιον τη φοράει.

Στο τέλος, ο Άρης είναι νικητής ή ηττημένος; Μήπως δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός μεταξύ των δύο;

Είναι μάλλον και τα δύο. Ηττημένος γιατί δεν πέτυχε αυτό που ήθελε. Νικητής γιατί κατάφερε αυτό που πραγματικά είχε ανάγκη. Στη μυθοπλασία το θέλω και η ανάγκη του ήρωα δεν ταυτίζονται πάντα. Ίσα ίσα κάποιες φορές αποκλίνουν. Άλλοτε το ένα αναιρεί το άλλο. Πρόκειται για αφηγηματικό παιχνίδι που ανοίγει ένα οδυνηρό σχίσμα μέσα στον χαρακτήρα και ωθεί την πλοκή προς διάφορες ενδιαφέρουσες κατευθύνσεις.

Ως άνθρωπος του θεάτρου, θεωρείτε ότι η θεατρική πράξη απαιτεί πάντα μια μορφή «θυσίας» από τον ηθοποιό;

Κατά μία έννοια ναι, αλλά όχι όπως είπαμε παραπάνω με την έννοια της αυτοκαταστροφής. Η θεατρική πράξη απαιτεί τη θυσία του εαυτού. Ή καλύτερα του «παλιού εαυτού». Δημιουργεί μια συμβολική απολέπιση στον ηθοποιό. Τον αναγκάζει να πετάξει ό,τι έχει πεθάνει από πάνω του και να κρατήσει μόνο ό,τι είναι ζωντανό. Είναι μια θυσία αναζωογονητική με άλλα λόγια.

Το βιβλίο περιγράφει με ακρίβεια τη διαδικασία ανεβάσματος μιας παράστασης. Πιστεύετε ότι η θεατρική προετοιμασία μοιάζει με μια μορφή τελετουργίας, μια «τέλεση» με την κυριολεκτική σημασία της λέξης;

Ναι, είναι μια μορφή τελετουργίας ακόμα και σήμερα. Δεν έχει χάσει αυτό το στοιχείο, τη σύνδεσή της με το ιερό. Άλλωστε από εκεί έλκει την καταγωγή του το θέατρο εν γένει, από τις ιεροτελεστίες, τα αρχαία θρησκευτικά δρώμενα. Η προετοιμασία της παράστασης είναι, και πρέπει να είναι, μια μεταμορφωτική εμπειρία για τους συντελεστές και κυρίως για τους ηθοποιούς που παίρνουν τα μεγαλύτερα ρίσκα κατά τη διαδικασία. Είναι ένα ταξίδι που αλλάζει τον άνθρωπο, μια διαβατήριος τελετή που οδηγεί σε ένα άλλο συνειδησιακό επίπεδο. Τα αποτελέσματα αυτού του ταξιδιού, αυτής της βαθιάς εσωτερικής μετάλλαξης είναι που ερχόμαστε να δούμε στην έτοιμη πια παράσταση. Η ολοκληρία του ρόλου που καλείται να υπηρετήσει ο ηθοποιός προκύπτει από αυτή την πορεία εσωτερικής μεταβολής.

Το φινάλε αφήνει περιθώριο ερμηνειών. Σας ενδιαφέρει να καθοδηγήσετε τον αναγνώστη προς μια συγκεκριμένη ανάγνωση ή προτιμάτε να αφήσετε το νόημα ανοιχτό;

Το νόημα παραμένει ανοιχτό γιατί και το τέλος είναι ανοιχτό. Αν και προσωπικά δε μου αρέσουν τα ανοιχτά φινάλε, το συγκεκριμένο έργο δε σήκωνε κάτι άλλο. Πειραματίστηκα με διάφορους τρόπους κλεισίματος. Και κατέληξα στον συγκεκριμένο γιατί τίποτα από όσα δοκίμασα δε στεκόταν. Το κλειστό φινάλε φάνταζε ψεύτικο και προσχηματικό στην Τέλεση.

Η μάσκα στο βιβλίο μπορεί να ερμηνευτεί και ως ένας τρόπος απόκρυψης των ανασφαλειών μας. Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι φοράμε «μάσκες» και στην καθημερινότητά μας;

Σίγουρα. Και δεν είναι πάντα αρνητικό αυτό. Δεν έχει μόνο μια διάσταση υποκρισίας. Φοράμε μάσκες, παίζουμε ρόλους, υποδυόμαστε χαρακτήρες γιατί αυτός είναι ένας τρόπος να δώσουμε πρόσωπο, σχήμα και μορφή στο εσωτερικό μας χάος, σε ποιότητες που βρίσκονται μέσα μας σε απόλυτα ρευστή κατάσταση, σαν ένα μάγμα που θέλει να βγει στην επιφάνεια αλλά δεν ξέρει πώς.

Αν έπρεπε να περιγράψετε Την Τέλεση με τρεις λέξεις, ποιες θα ήταν αυτές;

Μίμηση πράξεως τελείας.