Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Από το Τμήμα Γραμμάτων, Βιβλίου & Ψηφιακού Περιεχομένου της Διεύθυνσης Εφαρμογής Πολιτιστικής Πολιτικής της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού ανακοινώνονται τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2015, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2014, στα οποία κατέληξε η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης από τις βραχείες λίστες των υποψήφιων προς βράβευση έργων, μετά από επανειλημμένες συνεδρίες και μακρές συζητήσεις.
Παράλληλα, όπως επιτάσσει η νέα νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας (Ν. 3905/2010), δίνεται στη δημοσιότητα το σκεπτικό βράβευσης της αρμόδιας Επιτροπής για κάθε κατηγορία.

Το Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας σε Ελληνική γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Παναγιώτη Πούλο για τη μετάφραση του έργου Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο. VI Η Αλμπερτίν αγνοούμενη του Μαρσέλ Προυστ, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας.       

Το Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Ηλία Γεωργούλα για τη μετάφραση του έργου Τα Μικρά Φυσικά του Αριστοτέλη, εκδόσεις Νήσος.

Το Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Λογοτεχνίας σε Ξένη Γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Maurizio de Rosa για τη μετάφραση του έργου La sorella segreta της Fotini Zalikoglu, εκδόσεις Edizioni e/o. 

Οι  βραχείες λίστες υποψήφιων προς βράβευση (για έργα εκδοθέντα το έτος 2014), από τις οποίες επελέγησαν οι ανωτέρω βραβευθέντες είναι οι ακόλουθες:

ΒΡΑΧΕΙΕΣ ΛΙΣΤΕΣ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ 2014)

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

1. Ιστορίες του Καντέρμπερυ, Τζέφρυ Τσώσερ, μτφ. Δημοσθένης Κορδοπάτης, εκδόσεις Μελάνι
2. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο. VI Η Αλμπερτίν αγνοούμενη, Μαρσέλ Προύστ, μτφ. Παναγιώτης Πούλος, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας
3. Τα χίλια φθινόπωρα του Γιάκομπ Ντε Ζουτ, Ντέιβιντ Μίτσελ, μτφ. Μαρία Ξυλούρη, εκδόσεις Τόπος
4. Οι κιβδηλοποιοί-Το ημερολόγιο των κιβδηλοποιών, Αντρέ Ζίντ, μτφ. Ανδρέας Παππάς, εκδόσεις Πόλις Ε.Π.Ε.
5. Φθινόπωρο στο Πεκίνο, Boris Vian, μτφ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Νεφέλη
6. Πέτρινες ρίμες, Dante Alighieri, μτφ. Γιώργος Κοροπούλης, εκδόσεις Άγρα
7. Το ατλαζένιο γοβάκι, Paul Claudel, μτφ. Στρατής Πασχάλης, εκδόσεις Άγρα

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

1. Ελένη Ευριπίδη, μτφ. Δημήτρης Δημητριάδης, εκδόσεις Νεφέλη
2. Χαρμίδης Πλάτωνα, μτφ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, εκδόσεις Εκκρεμές
3. Τα Μικρά Φυσικά Αριστοτέλη, μτφ. Ηλίας Γεωργούλας, εκδόσεις Νήσος

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ

1. The blind man with the lamp, Tasos Leivaditis, μτφ. N. N. Τρακάκης, εκδόσεις Denise Harvey
2. La sorella segreta, Fotini Zalikoglu, μτφ. Maurizio de Rosa, εκδόσεις Edizioni e/o
3. Vers où, Stavros Zaphiriou, μτφ. Janine Kaminski, εκδόσεις Harmattan

Υπενθυμίζεται ότι η σύνθεση της αρμόδιας επιτροπής έχει ως εξής:

Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης:

1. Ερασμία Λουϊζα Σταυροπούλου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πρόεδρος
2. Ευαγγελία Σακελλίου, Καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας & Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών & Πρόεδρος του τμήματος, Αντιπρόεδρος
3. Δημήτρης Κυρτάτας, Καθηγητής της Ύστερης Αρχαιότητας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Μέλος
4. Κωνσταντίνος Γιαβής, Επίκουρος Καθηγητής Γενικής & Συγκριτικής Γραμματολογίας του Τμήματος Φιλολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μέλος
5. Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μέλος
6. Γεράσιμος Ζώρας, Πρόεδρος του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος
7. Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, Ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μέλος
8. Μαργαρίτα Σωτηρίου, Λέκτορας του Τμήματος Φιλολογίας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος

9. Ελένη (Λίλα) Κονομάρα, Μεταφράστρια, Μέλος.

ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Α. ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΞΕΝΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Το βραβείο μετάφρασης έργου ξένης λογοτεχνίας σε ελληνική γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Παναγιώτη Πούλο για τη μετάφραση του έργου του Μαρσέλ Προυστ, «Η Αλμπερτίν αγνοούμενη» (έκτη ενότητα του μυθιστορήματος Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο). Το εκτενές αυτό μυθιστόρημα (σταδιακή έκδοση 1913-1927) συγκαταλέγεται στα κλασσικά κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και όχι μόνο επηρέασε νεότερους συγγραφείς, αλλά οι σύνθετες αφηγηματικές του τεχνικές αποτέλεσαν το αντικείμενο μελέτης θεωρητικών της λογοτεχνίας. Η παλαιότερη μετάφραση του Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο από τον Παύλο Ζάννα (πρωτοεκδόθηκε τις δεκαετίες 1970-1980) έμεινε ανολοκλήρωτη, συνεπώς η ενότητα «Η Αλμπερτίν αγνοούμενη» μεταφράζεται πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Σε αυτό το έργο ο συγγραφέας (χρησιμοποιώντας και αυτοβιογραφικά στοιχεία) εξερευνά τη διεργασία του έρωτα, της ζήλειας, της μνήμης και της λήθης, της κοινωνικής ιεραρχίας και των τεχνών, δίνοντας μια πανοραμική εικόνα της παρισινής ζωής και της γαλλικής επαρχίας στο τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Οι αναμνήσεις της παιδικής και νεανικής ηλικίας του πρωταγωνιστή ανασύρονται στην επιφάνεια μέσω συνειρμών, αναλύονται διεξοδικά και αντιπαρατιθένται με το παρόν του ίδιου ως μεσήλικα πλέον αφηγητή, με εξαιρετική αφηγηματική δύναμη.

Η μετάφραση του Π. Πούλου διακρίνεται για την αρτιότητά της τόσο ως προς το ύφος όσο και ως προς τα νοήματα. Αποδίδει με επιτυχία τις ιδιαιτερότητες της γλωσσικής δομής του Προυστ, τον μακροπερίοδο λόγο, την πληθώρα παρεκβάσεων και νοηματικών συνδηλώσεων. Το επίμετρο, οι βιβλιογραφικές αναφορές και οι απόψεις του ίδιου του Προυστ σχετικά με τη λογοτεχνία, καθώς και οι σημειώσεις που παρατίθενται, συμβάλλουν αποτελεσματικά στην κατανόηση από τους Έλληνες αναγνώστες των ζητημάτων που απασχόλησαν τον συγγραφέα, καθώς και στην καλύτερη ένταξη του παρόντος τόμου στο σύνολο του έργο.  

Η αυξημένη δυσκολία του κειμένου και το άρτιο μεταφραστικό αποτέλεσμα, σε συνδυασμό με τη θέση του εν λόγω μυθιστορήματος στον παγκόσμιο λογοτεχνικό κανόνα, αιτιολογούν την απονομή του βραβείου.

Β. ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Το βραβείο απόδοσης έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα νέα ελληνικά απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Ηλία Ν. Γεωργούλα για τη μετάφραση του έργου Μικρά Φυσικά του Αριστοτέλη (Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου, εκδ. Νήσος). Η άρτια απόδοση στα νέα ελληνικά ενός πολύ απαιτητικού από πολλές απόψεις, αλλά όχι ιδιαιτέρως δημοφιλούς, έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας γίνεται με σεβασμό στο πρωτότυπο κείμενο. Εκτός από το αρχαίο κείμενο και την απόδοσή του, το βιβλίο περιλαμβάνει πλούσια εισαγωγή, σχόλια, περίληψη της επιχειρηματολογίας κάθε κεφαλαίου, βασική βιβλιογραφία, γλωσσάρι και ευρετήριο ονομάτων και αρχαίων χωρίων. Πρόκειται για έναν καλαίσθητο τόμο συνταγμένο σύμφωνα με τις απαιτήσεις της σύγχρονης επιστήμης, που απευθύνεται κυρίως στην επιστημονική κοινότητα αλλά και σε ένα ευρύτερο ενημερωμένο κοινό.

Γ. ΒΡΑΒΕΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ

Το βραβείο μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Maurizio De Rosa, για την ιταλική μετάφραση του μυθιστορήματος της Φωτεινής Τσαλίκογλου, 8 ώρες και 35 λεπτά (2013). Το μυθιστόρημα αναφέρεται στην ιστορία τριών γενεών μιας οικογένειας. Η πρώτη γενιά μετανάστευσε το 1940 στην Αμερική, ενώ τη σημερινή εποχή ο εγγονός επιστρέφει στην Ελλάδα για να βρει τις ρίζες του. Ο τίτλος του βιβλίου δηλώνει ακριβώς τη διάρκεια του αεροπορικού ταξιδιού προς τα πάτρια εδάφη. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, βυθισμένος σε υπαρξιακούς στοχασμούς, ο πρωταγωνιστής αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην παρελθοντική εικόνα της χώρας των προγόνων του, όπως αυτή διαμορφώθηκε μέσα από τις διηγήσεις των παππούδων του, και στη σημερινή τραγική κατάσταση, προϊόν της οικονομικής κρίσης.

Το μυθιστόρημα, με τα πολλαπλά επίπεδα αφήγησης και το απαιτητικό ύφος, όχι μόνον στα διαλογικά του μέρη αλλά και στα εκτενή χωρία με τον εσωτερικό μονόλογο του πρωταγωνιστή, κατορθώνει να το μεταφράσει αξιόπιστα στα ιταλικά ο Maurizio De Rosa, ο οποίος ασχολείται επιτυχώς με τα ελληνικά γράμματα και έχει επιλέξει να διαμένει για μεγάλα χρονικά διαστήματα στην Ελλάδα. Η εξοικείωσή του, εδώ και πολύ καιρό, με τη ζωή στην Ελλάδα τον εφοδίασε με τον απαραίτητο οπλισμό, ώστε να αποδώσει πιστά και τη μορφή και τα λεπτά νοήματα του πρωτοτύπου στα ιταλικά. Η μετάφραση κυκλοφορήθηκε από τις edizioni e/o, της Ρώμης, το 2014, με τίτλο «La sorella segreta», σε σειρά αφιερωμένη στην ξένη (όχι ιταλική) λογοτεχνία («Dal mondo – Grecia»).

Η συγκεκριμένη μετάφραση συμβάλλει στη γνωριμία του ξένου αναγνώστη με ένα ενδιαφέρον μυθιστόρημα, στο οποίο διαφαίνονται οι σύγχρονες τάσεις της λογοτεχνίας μας και αντικατοπτρίζεται η Ελλάδα του σήμερα.