Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Η Τζούλια Γκανάσου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Σπούδασε Πληροφορική στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και Ευρωπαϊκό Πολιτισμό στο Ε.Α.Π.. Βιοπορίζεται από την Πληροφορική.

Έχει εκδώσει έξι έργα πεζογραφίας. Το τρίτο βιβλίο της, Ως το τέλος, ήταν υποψήφιο για το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2014 και το Βραβείο Νέου Λογοτέχνη 2013 του περιοδικού Κλεψύδρα. Η νουβέλα, Γονυπετείς (Γ’ έκδοση), απέσπασε το βραβείο Μεσόγειος 2018 από το Πανεπιστήμιο του Έξιτερ και το Βραβείο Διηγήματος στα βραβεία βιβλίου Public 2018. Το βιβλίο, Γόνιμες Μέρες (Β’ έκδοση), ήταν υποψήφιο για το βραβείο Ιστορίες Εγκλεισμού 2021 του περιοδικού World Literature Today και το Βραβείο Μυθιστορήματος στα βραβεία βιβλίου Public 2022. Το μυθιστόρημα «Δευτέρα παρουσία» κυκλοφόρησε τον Ιούνιο 2024 από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.

Διηγήματα και κείμενά της δημοσιεύονται σε εφημερίδες και ιστότοπους πολιτισμού και έχουν συμπεριληφθεί σε εκδόσεις και λογοτεχνικά φεστιβάλ στην Ελλάδα, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία (Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ Dasein, Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών Αθήνας, Φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών Γλασκώβης, Φεστιβάλ Βιβλίου Νίκαιας Γαλλία, Fringe Festival Εδιμβούργο κ.α).

Στο Bookia μας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο «Δευτέρα παρουσία».

Ο όρος «δευτέρα παρουσία» συνήθως παραπέμπει στο μέλλον. Η αλήθεια είναι ότι βιβλίο σας, στο οποίο η υπόθεση δε διαδραματίζεται σε σαφή τόπο και χρόνο, παραπέμπει σε ένα δυστοπικό αόριστο μέλλον, όπου το κράτος θα διατηρεί μία κάποια παντοδυναμία. Είναι πράγματι έτσι; Για ποιον λόγο επιλέξατε τον τίτλο αυτόν;

Ο τίτλος δεν έχει καμία σχέση με το βιβλικό περιεχόμενο στο οποίο παραπέμπει, αν και μας κλείνει το μάτι. Είναι αλληγορικός, μεταφορικός, υπαρξιακός. Αναφέρεται στις στιγμές που οι άνθρωποι ξεκινούν από την αρχή, έχουν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή μετά από κάποια δύσκολη συγκυρία, μετά από μια μεταμορφωτική εμπειρία, μετά από έναν αγώνα επιβίωσης. Το βιβλίο δεν αναφέρεται σε ένα δυστοπικό, αόριστο μέλλον αλλά σε ένα εφιαλτικό παρόν. Είναι εμπνευσμένο από πραγματικά γεγονότα που διαδραματίζονται τα τέσσερα τελευταία χρόνια και δυστυχώς, εξακολουθούν να συμβαίνουν και αυτή τη στιγμή. Στη «Δευτέρα παρουσία», η μυθοπλασία συνομιλεί διαρκώς με τα ντοκουμέντα τα οποία παρατίθενται υπό μορφή υποσημειώσεων. Πρόκειται για την ιστορία μιας έφηβης η οποία διαπιστώνει ότι η γιαγιά της έχει παραλύσει, την παίρνει στην πλάτη και προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια βομβαρδιζόμενη χώρα. Η Όλγα πάνω στην Άννα, η Άννα κάτω από την Όλγα, οι δυο γυναίκες σαν ένα σώμα αγωνίζονται να φτάσουν στα σύνορα, στην πολυπόθητη ειρήνη, διεκδικούν μια «δευτέρα παρουσία» στη ζωή.  

Ποια ήταν η αφορμή για τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου; Μόνον ο πόλεμος στην Ουκρανία ή γενικότερα ο πόλεμος ήταν κάτι που πάντα σας απασχολούσε ως θέμα;

Με αναστατώνουν βαθιά και με εξοργίζουν οι βομβαρδισμοί κατοικημένων πόλεων σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Παρακολουθώντας την περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία και στη Λωρίδα της Γάζας, οι εικόνες με συγκλόνισαν. Αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για το πρώτο μέρος του βιβλίου όπου η εγγονή με τη γιαγιά στην πλάτη προσπαθούν να βρουν καταφύγιο στη βομβαρδιζόμενη πόλη όπου κατοικούσαν. Την ίδια περίοδο, έπεσαν στην αντίληψή μου βίντεο από το καταφύγιο μιας εταιρείας με παρένθετες μητέρες στο Κίεβο όπου συνεχίζεται η παραγωγή μωρών «κατά παραγγελία» καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Αυτό μου έγινε εμμονή. Έψαξα όλες τις πληροφορίες που υπήρχαν στο διαδίκτυο και έγραψα το δεύτερο μέρος του βιβλίου όπου η εγγονή με τη γιαγιά βρίσκονται «αιχμάλωτες» στο καταφύγιο με τις παρένθετες μανάδες. Δυστυχώς, ο πόλεμος είναι μείζον ζήτημα στις μέρες μας και ευχόμαστε όλοι συνέχεια να μην εξαπλωθεί και να μην πάρει διαστάσεις παγκόσμιας σύρραξης.

Πιστεύετε ότι οι γυναίκες υποφέρουν περισσότερο κατά τη διάρκεια ενός πολέμου και ας μην πηγαίνουν στο μέτωπο;

Πιστεύω ότι οι γυναίκες αποτελούν μια άλλη οπτική αφήγησης και προσέγγισης του πολέμου. Μελετώντας τη βιβλιογραφία σε σχέση με τα μυθιστορήματα που έχουν θέμα τον πόλεμο, διαπίστωσα ότι, ως επί το πλείστον, έχει χρησιμοποιηθεί η αντρική οπτική. Ως εκ τούτου, επέλεξα να πω μια αντιπολεμική ιστορία από άλλη σκοπιά: μέσα από το διττό σώμα της εγγονής με τη γιαγιά στην πλάτη, δηλαδή μέσα από ένα νέο ζωντανό πλάσμα της πανίδας του πολέμου.

Στο βιβλίο σας θίγεται το θέμα της παρένθετης μητρότητας και των κλινικών εξωσωματικής γονιμοποίησης. Πιστεύετε ότι τα κέντρα αυτά περισσότερο κάνουν εμπόριο ψυχών παρά βοηθούν, εν τέλει, εκείνους που δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδί;

Κάνοντας έρευνα, όπως ανέφερα και παραπάνω, ανακάλυψα μια εταιρεία η οποία εξακολουθεί να δραστηριοποιείται στη δημιουργία βρεφών «κατά παραγγελία» στο Κίεβο καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Σίγουρα, η διαδικασία της παρένθετης μητρότητας βοηθάει αφάνταστα να γεννηθούν μωρά από βιολογικούς γονείς οι οποίοι αντιμετωπίζουν προκλήσεις στο πεδίο της αναπαραγωγής. Όταν αυτό, όμως, γίνεται εν μέσω πολέμου όπου οι γυναίκες δεν έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν πού και πώς θα συμμετέχουν και μέχρι ποιο σημείο θα προσφέρουν κομμάτια από το σώμα τους, τότε η διαδικασία αποκτά νέες διαστάσεις. Έτσι, φαντάστηκα ένα καταφύγιο όπου γυναίκες θα κυοφορούσαν, θα θήλαζαν, θα έδιναν ωάρια, θα συμμετείχαν σε πειράματα με νέα φάρμακα και θεραπείες γονιμότητας, θα εξαναγκάζονταν, υπό μια έννοια, να «εργαστούν» για την εταιρεία προκειμένου να επιβιώσουν. Πάνω σε αυτό, στήθηκε όλο το δεύτερο μέρος του βιβλίου μιας και η Άννα με την Όλγα γίνονται μέρος αυτής της εκμετάλλευσης του ανθρώπινου σώματος. Σαφώς, το εν λόγω μυθιστόρημα είναι ανθρωπιστικό και δίνει χώρο στο κομμάτι της γέννας, της παρένθετης μητρότητας και της τεράστιας αξίας που έχει. Ωστόσο, το βιβλίο είναι και καταγγελτικό όσον αφορά στην εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου σώματος και της έμφυλης βίας. Οι ηρωίδες γίνονται «μάρτυρες» των δεινών του σύγχρονου κόσμου σε μια ακραία αλλά πραγματική συνθήκη: τη δημιουργία και αγοραπωλησία βρεφών «κατά παραγγελία» και γιατί όχι, «τέλειων» όντων.

Για ποιον λόγο επιλέξατε ως πρωταγωνιστές του βιβλίου σας μία γιαγιά με την εγγονή της και όχι, ας πούμε, έναν γονιό με το παιδί του, ή οτιδήποτε άλλο; Ήταν τυχαία η επιλογή των προσώπων ή σκόπιμη;

Επέλεξα μια δεκαφτάχρονη έφηβη που συμβολίζει το νέο, την ορμή, την αλλαγή και η οποία χρειάζεται, τιμά, διασώζει και συνεργάζεται με την εβδομηνταπεντάχρονη γιαγιά της η οποία συμβολίζει την εμπειρία, τη γνώση, την κληρονομιά του παρελθόντος. Σε όλο το βιβλίο, οι δύο γυναίκες συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν σαν ένα νέο ζωντανό σώμα. Αυτό το «διττό σώμα» συμβολίζει τη σημασία της ενεργούς σύμπραξης και διάδρασης του παλαιού με το νέο, του ατομικού με το συλλογικό με όραμα έναν καλύτερο κόσμο. Έχει βαθιά ανθρωπιστικό, αντιρατσιστικό και επαναστατικό χαρακτήρα. Το διττό σώμα της εγγονής με τη γιαγιά στην πλάτη, το διττό σώμα των γυναικών που κουβαλάνε ή θηλάζουν βρέφη σαν να είναι ενσωματωμένα επάνω τους, το διττό σώμα των εραστών όταν σμίγουν, το διττό σώμα της νεκρής που γίνεται «φορείο» για την ετοιμόγεννη, της ζωής και του θανάτου που συνυπάρχουν, της «πατρίδας» που αφήνουμε πίσω και της «πατρίδας» που ελπίζουμε ότι θα χτίσουμε, το διττό σώμα που δεν αποδέχεται την ήττα, ελπίζει και παλεύει για μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή, για μια «Δευτέρα παρουσία» είναι το πιο δυνατό σύμβολο του έργου.

Θεωρείτε βέβαιο ότι στο μέλλον θα έχουμε παντού στη γη απολυταρχικά καθεστώτα; Κι αν ναι, γιατί;

Το βιβλίο δε σκιαγραφεί ένα απολυταρχικό καθεστώς, αλλά ένα καθεστώς πολέμου. Ο πόλεμος είναι το απόλυτο απολυταρχικό καθεστώς! Σε αυτό το πλαίσιο, δε θεωρώ ότι στο κοντινό μέλλον, θα έχουμε παντού φασιστικά, στρατοκρατικά καθεστώτα γιατί πιστεύω στον αγώνα των ανθρώπων για τη διασφάλιση της ειρήνης, της ανθρωπιάς, της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης. Με δεδομένη την ιστορική γνώση περί των καταστροφικών συνεπειών μιας παγκόσμιας σύρραξης, θέλω να πιστεύω ότι τα κράτη και κυρίως, οι άνθρωποι θα ενώνουν πάντα τις δυνάμεις τους ώστε να αποφεύγονται οι πόλεμοι και η απολυταρχία σε τοπικό και διεθνές επίπεδο.

Σας ευχαριστώ θερμά!