Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Η Εύα M. Μαθιουδάκη γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στην Αθήνα και στο Αμβούργο. Εργάζεται στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Τον Δεκέμβριο του 2014 κυκλοφόρησε η πρώτη της νουβέλα Αυτός ο ένας, ο Αρίστος, και το 2017 η συλλογή διηγημάτων Μικρά πείσματα και το 2019 το μυθιστόρημα Ο φταίχτης, που συνέγραψε με τον Κωστή Σχιζάκη (εκδόσεις Καστανιώτη). Το 2021 κυκλοφόρησε επίσης από τις εκδόσεις Καστανιώτη το μυθιστόρημά της Μέρες της Κηφισιάς. Άρθρα της για την ελληνική χλωρίδα δημοσιεύονται κατά καιρούς σε ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα.

Στο Bookia μας μίλησε για το νέο της βιβλίο με τίτλο Σώμα ερωτικό, το οποίο αφηγείται με μυθιστορηματικό τρόπο τη ζωή της μεταφράστριας Στέλλας Βουρδουμπά.

Ο λόγος για τον οποίο αποφασίσατε να αναπαραστήσετε μυθιστορηματικά τη ζωή της μεταφράστριας Στέλλας Βουρδουμπά ήταν το γεγονός ότι ήταν οικογενειακή γνωστή σας;

Η γνωριμία μου με τη Στέλλα Βουρδουμπά συνέβαλε στην επιλογή μου χωρίς όμως να αποτελεί τον κύριο λόγο. Με αφορμή τη μορφή και την προσφορά της Στέλλας Βουρδουμπά στα γράμματα, θέλησα να τιμήσω έναν κόσμο πνευματικό για τον οποίον η ενασχόληση με τη λογοτεχνία και ευρύτερα με την τέχνη ήταν, παρά τις δύσκολες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, αυτό που λέμε σήμερα το ψωμοτύρι του.

Θεωρείτε ότι το βιβλίο σας είναι περισσότερο μυθοπλασία ή βιογραφία; Τι από τα δύο υπερτερεί;

Πρόκειται για μυθοπλασία. Η νουβέλα αυτή δεν έχει την πρόθεση να αποτελέσει τη βιογραφία της Στέλλας Βουρδουμπά. Τα αποσπάσματα από το μεταφραστικό της έργο όπως και η αναφορά σε αλλά υπαρκτά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν για να στηρίξουν τη μυθοπλασία και να αναβιώσουν την εποχή. Εξάλλου εκ των πραγμάτων ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία είναι διαθέσιμα για τη Στέλλα Βουρδουμπά. Τα λίγα που γνωρίζω αναφέρονται στο επίμετρο του βιβλίου.

Η μετάφραση, σε γενικές γραμμές, είναι ένα έργο παραγνωρισμένο σήμερα, το οποίο, θεωρώ, ότι δε λαμβάνει την αναγνώριση που του αξίζει με βάση τη δυσκολία του, αφού απαιτεί πολύ περισσότερα πράγματα από πλευράς του μεταφραστή εκτός από εξαιρετική γνώση των γλωσσών. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Κι αν ναι, γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό;

Μέχρι και το πρόσφατο παρελθόν η συνεισφορά των μεταφραστών δεν είχε προφανώς την αρμόζουσα αναγνώριση. Τα τελευταία χρόνια όμως το έργο τους έχει αναδειχθεί σημαντικά και μάλιστα έχουμε την τύχη να απολαμβάνουμε εξαιρετικές επαναμεταφράσεις κλασσικών βιβλίων και σύγχρονων λογοτεχνικών κειμένων.

Αν και δεν είμαι ειδικός, αντιλαμβάνομαι ότι ο μεταφραστής οφείλει να ισορροπήσει μεταξύ ενός μάλλον μη ικανοποιητικά αμειβόμενου επαγγέλματος και μιας εργασίας που απαιτεί αφοσίωση και σεβασμό όχι μόνο ως προς την απόδοση της γλώσσας αλλά και του ύφους του ξένου συγγραφέα.

Υποψιάζομαι ότι χωρίς το μεράκι της ανάγνωσης και της γραφής δύσκολα μπορεί να αποδοθεί ένα απαιτητικό κείμενο.

Διήγημα, μυθιστόρημα, νουβέλα, ποίημα. Ποιο είδος θεωρείτε εσείς πιο δύσκολο στη συγγραφή;

Η ποίηση για μένα είναι η αδιαμφισβήτητη μορφή τέχνης, η έκφραση του ωραίου όπως έγραψε ο Μπόρχες και σίγουρα το δυσκολότερο. Από εκεί και πέρα το σημαντικό είναι να φτάνουμε στην ψυχή του αναγνώστη μας με όποιον τρόπο…ακόμη και με μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.  Η τέχνη όπως και η γραφή δε θα πρέπει κατά την άποψη μου να μπαίνουν σε στεγανά.

Πάρτε για παράδειγμα τις «Γραφούλες» (instagram), μια ομάδα έξι ποιητριών που επισκέπτεται συνοικίες της Αθήνας γράφοντας πάνω σε ελαφρές γραφομηχανές και μοιράζοντας επιτόπου στους περαστικούς μικρά ποιητικά σπαράγματα… μόνο αγάπη και σεβασμό τρέφω για τέτοιες προσπάθειες.  

Η ζωή της ηρωίδας σας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πολυτάραχη. Πείτε μας δύο λόγια για την πλοκή του βιβλίου.

Η ηρωίδα μου Στέλλα Καρατζά είναι μια γυναίκα δυναμική με έντονη προσωπικότητα και πάθος για ζωή.

Μια γυναίκα με δύσκολη παιδική ηλικία, μια παιδική ηλικία που παρά το χρυσό της περιτύλιγμα, την άφησε τραυματισμένη προδιαγράφοντας ουσιαστικά και την ενήλικη ζωή της.

Ζωή που παρουσιάζεται στο βιβλίο μέσω τριών αφηγήσεων με στοιχεία που δίνονται από την ίδια και τους φίλους της αποσπασματικά, σαν παλιές φωτογραφίες, στιγμιότυπα από πολλές ζωές που μπλέκονται και διαμορφώνουν τη μοίρα της.

Από τα Χανιά των αρχών του περασμένου αιώνα, στο Παρίσι του μεσοπολέμου και από εκεί στην οδό Μεθώνης στην Αθήνα, στη Μυρτιά Αιτωλοκαρνανίας και στη Θήβα τα χρόνια του πολέμου και πάλι πίσω στην Αθήνα για αναζήτηση βιοπορισμού μέσω των μεταφράσεων τα μεταπολεμικά χρόνια.

Η αφήγηση ολοκληρώνεται στα βαθιά γεράματα της ηρωίδας στις αρχές της Μεταπολίτευσης.

Εντύπωση κάνει το γεγονός ότι η Στέλλα είχε μεταφράσει ρωσικά έργα όχι απευθείας από τη ρωσική γλώσσα, αλλά μέσω τη γαλλικής. Πώς το κρίνετε εσείς αυτό; Θα γινόταν, πιστεύετε σήμερα;

Αυτή ήταν μια συνήθης πρακτική παλαιότερα που συνεχίζει σε πιο περιορισμένο βαθμό μέχρι και σήμερα. Για παράδειγμα, πολλά βιβλία που έχουν γραφτεί στα ιαπωνικά αποδίδονται στα ελληνικά μέσω των αγγλικών τους μεταφράσεων.

Στην προκειμένη περίπτωση δε γνωρίζω αν η μεταφράστρια που ενέπνευσε τη νουβέλα μου, Στέλλα Βουρδουμπά, γνώριζε ρωσικά ή όχι. Πιθανότατα όχι.  

Την εποχή εκείνη λόγω και των πολιτικών συνθηκών τα βιβλία κυκλοφορούσαν αλλά και αποσύρονταν με μεγάλη συχνότητα, οπότε ακόμη και μια κακή μετάφραση από τρίτη γλώσσα ήταν καλύτερη από το τίποτα.

Η ύπαρξη ακόμη κι ενός βιβλίου Ρώσου για παράδειγμα συγγραφέα στη βιβλιοθήκη σου την περίοδο της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών θα μπορούσε να σε οδηγήσει σε περιπέτειες.

Στις μέρες μας έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στην ποιότητα των μεταφράσεων κυρίως γιατί οι συνθήκες έχουν αλλάξει προς το καλύτερο, όσο και γιατί οι σύγχρονοι μεταφραστές έχουν πρόσβαση, σε πηγές που οι παλαιότεροι δε θα μπορούσαν ούτε να φανταστούν. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα οι μεταφραστές έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν και με τον ίδιο τον συγγραφέα, εφόσον βρίσκεται βέβαια εν ζωή, για να λύσουν τυχόν απορίες τους.

Σας ευχαριστώ θερμά!