Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Το Λογοτεχνικό Δελτίο του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος αριθμεί αισίως σήμερα τα 30 τεύχη και αποτελεί, πλέον, το βασικότερο έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό που εκδίδεται ανά τρίμηνο στη χώρα μας. Ο Πρόεδρος του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος (λογοτέχνης και φιλόλογος) και εμπνευστής του όλου εγχειρήματος, Αντώνης Χαριστός, μας καταθέτει τα παρακάτω σχετικά με την ιστορία και με το πώς ξεκίνησε όλο αυτό:

«Το Λογοτεχνικό Δελτίο υπήρξε στην πρώτη του μορφή προέκταση της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης. Υπήρξε μορφή αναγκαιότητας ώστε σε ένα έντυπο να συνυπάρχουν πολλαπλά ρεύματα έκφρασης τόσο στην πεζογραφία, όσο και στην ποίηση, με επίκεντρο την υπερρεαλιστική γραφή. Το πρώτο έντυπο τυπώθηκε μόλις σε 50 αντίτυπα και διανεμήθηκε σε βιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης. Ήταν, επομένως, μία τοπικής εμβέλειας ενέργεια, με συγκεκριμένη στόχευση και ορίζοντα που δεν υπέρβαινε τα όρια της πόλης».

Κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα του Δελτίου. Πότε όμως άλλαξαν τα δεδομένα και το δελτίο να αναζητιέται από όλο και περισσότερους αναγνώστες με αποτέλεσμα να αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο ο αριθμός των αντιτύπων του δελτίου;

«Η στιγμή της μετάβασης από το 18^ο στο 19^ο τεύχος, η στιγμή της μετάβασης από την Υπερρεαλιστική Ομάδα Θεσσαλονίκης στον Φιλολογικό Όμιλο Ελλάδας, με τις δομικές αλλαγές που ακολούθησαν τις εσωτερικές διεργασίες, προκάλεσαν μία μαζική αλλαγή προσέγγισης των αναγνωστών. Μολονότι έως το 18^ο τεύχος από τα 50 πρώτα αντίτυπα αυξήσαμε την κυκλοφορία του εντύπου στα 500, από το 19^ο τεύχος η ζήτηση στο αναγνωστικό κοινό ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Από τα 500 αντίτυπα στο 18^ο τεύχος περάσαμε μεμιάς στα 1.200 στο 19^ο τεύχος, στα 1.500 στο 20^ο τεύχος, στα 1.800 στο 21^ο τεύχος, στα 2.000 στο 22^ο τεύχος έως ότου φτάσαμε πλέον στα 3.500 στο 30^ο τεύχος. Στο διάστημα αυτό πολλαπλασιάστηκαν τα σημεία δωρεάν διανομής σε βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες, ενώ εκτοξεύθηκε και το ποσοστό των συνδρομητών. Το Δελτίο διανέμεται πλέον δωρεάν σε 94 βιβλιοπωλεία, σε 24 δημόσιες βιβλιοθήκες, ενώ αποστέλλεται και σε 632 συνδρομητές εντός κι εκτός συνόρων.

Όλα άλλαξαν, επομένως, με την απόφαση μετασχηματισμού της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης σε Φιλολογικό Όμιλο Ελλάδας. Αλλάζουμε πρόσωπα, ταυτότητα, στόχους και σκοπούς, οργανωτική δομή και κατεύθυνση. Πλέον, δίνουμε αποκλειστικά έμφαση στη φιλολογική βάση της λογοτεχνίας, στην επιστημονική τεκμηρίωση αυτής και στην τεχνοτροπική μορφή ανάγνωσης της εξωτερικής πραγματικότητας. Το Λογοτεχνικό Δελτίο ως όργανο της Υπερρεαλιστικής Ομάδας Θεσσαλονίκης διατήρησε τον μηνιαίο χαρακτήρα του και τα δεδομένα που το συγκρότησαν έως το τεύχος 18. Από το 19^ο τεύχος έως το σημερινό 30^ο αποτελεί όργανο του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, σε τριμηνιαία βάση, με τη μορφή που οι απαιτήσεις λειτουργίας του επέβαλαν».

Σχετικά με την ποικίλη, πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα θεματική του Δελτίου, ο Χαριστός έχει να μας πει τα ακόλουθα. Να σημειώσουμε εδώ ότι δεν συγγράφουν σε αυτό μονάχα μέλη του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, αλλά λογοτέχνες από όλη τη χώρα.

«Το Λογοτεχνικό Δελτίο διακρίνεται στις κατηγορίες της πεζογραφίας, της ποίησης, του δοκιμίου, της μετάφρασης και των κριτικών αναφορών. Η ύλη του αξιολογείται από Συντακτική Επιτροπή η οποία επωμίζεται την ευθύνη έγκρισης και δημοσίευσης, αλλά και απόρριψης των κειμένων που στέλνονται στο περιοδικό. Είναι ενδεικτικό πως στα 30 τεύχη έχουν δημοσιευτεί 238 κείμενα πεζογραφίας, 623 ποιήματα, 108 θεωρητικά δοκίμια, 82 μεταφράσεις, 155 κριτικές αναφορές για έργα λογοτεχνίας, 4 θεατρικά έργα, ενώ από όσους μας έστειλαν για πρώτη φορά έργο τους προς δημοσίευση 7 πρόσωπα δημοσίευσαν αργότερα την πρώτη τους ποιητική συλλογή, 6 αντίστοιχα έργα πεζογραφίας, ενώ 2 δημοσίευσαν θεατρικά κείμενα.

Η Συντακτική Επιτροπή εφαρμόζει απαρέγκλιτα τους αξιολογικούς κανόνες που υιοθετήθηκαν εξ αρχής από τον Φιλολογικό Όμιλο. Χαρακτηριστικά 595 κείμενα πεζογραφίας απορρίφθησαν, καθώς και 928 ποιήματα, 324 κριτικές αναφορές, 12 μεταφράσεις. Προσπαθούμε διατηρώντας τον δωρεάν χαρακτήρα του εντύπου, να κρατήσουμε σε υψηλό επίπεδο την ποιότητά του. Πιστεύουμε πως βάσει της ανταπόκρισης του αναγνωστικού κοινού και των σχολίων που λαμβάνουμε μαζικά, τα έχουμε καταφέρει περίφημα. Είναι όμως μία διαδικασία από τεύχος σε τεύχος εξαιρετικά επίπονη.

Μαζί με τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής (Κώστας Λίχνος, Πασχάλης Κατσίκας, Μαρία Μπουρμά, Αντώνης Ε. Χαριστός), υπάρχουν μέλη (Ελένη Σακκά, Αχιλλέας Αναγνώστου) που φροντίζουν για τη διανομή του στους συνδρομητές και σε βιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης, ενώ ο εκδότης Ιωάννης Τσαχουρίδης, ο οποίος αναλαμβάνει το οικονομικό φορτίο του περιοδικού από την πρώτη στιγμή, επιμένοντας στον δωρεάν χαρακτήρα του, αναλαμβάνει παράλληλα τον εφοδιασμό όλων των βιβλιοπωλείων και των βιβλιοθηκών ανά την επικράτεια. Τέλος, μαζί με τον Κώστα Λίχνο «οργώνουμε» την Αθήνα, πολύ περισσότερο ο ίδιος, που αφιερώνει ώρες επί ωρών και μέρες επί ημερών προκειμένου να φτάσει κάθε τεύχος στα σημεία δωρεάν διανομής του στην Αττική».

Ποιους σκοπούς, όμως, αποσκοπεί και εξυπηρετεί η έκδοση ενός τέτοιου Δελτίου στον τόπο μας; Ποιοι από αυτούς έχουν ήδη επιτευχθεί και τι μένει ακόμη να γίνει;

«Στόχος του περιοδικού στην έκδοσή του υπό τον Φιλολογικό Όμιλο Ελλάδας είναι η προώθηση της λεγόμενης «λογοτεχνίας τής ευθύνης». Η τελευταία συμπυκνώνει τον στόχο που θέσαμε από το 19^ο τεύχος, και δεν είναι άλλος από την παρέμβαση στον δημόσιο χώρο με ένα έντυπο που μολονότι υπηρετεί τη λογοτεχνία στο σύνολό του, αυτή δεν προσλαμβάνεται ως έκφραση, αλλά ως εργαλείο κριτικής αναφοράς τής κοινωνικής πραγματικότητας, ως μία ενέργεια που εμβαθύνει στις αιτίες των πράξεων και αναδεικνύει τις μορφές που οι πράξεις προσδίδουν στη συλλογική οπτική θέασης των πραγμάτων.

Είναι επομένως ένα έντυπο με ταυτότητα, ένα έντυπο το οποίο επενδύει στη συντεταγμένη «ανάγνωση» της εξωτερικής πραγματικότητας. Αυτή η πρόσληψη του εντύπου είναι δεδομένη για τα μέλη του Φιλολογικού Ομίλου, η προσέγγιση με όρους στρατευμένης παρουσίας και δημοσίευσης. Σταδιακά διαπιστώσαμε πως τα κείμενα που μας στέλνονταν από εξωτερικούς συνεργάτες ήταν συνειδητά επεξεργασμένα, προσεγμένα τόσο στη γλώσσα, όσο και στη θεματική, κείμενα με βαρύτητα στον δημόσιο λόγο, έργα με διακριτά γνωρίσματα και χαρακτήρα, γεγονός που μας χαροποιεί. Πλέον, υπερβαίνουμε την αντίληψη που διαμορφώθηκε από τη βιομηχανία του βιβλίου τις τελευταίες δύο δεκαετίες, που ήθελε το βιβλίο ως μέσο «χαλάρωσης» του μέσου αναγνώστη και ως «χόμπι» για τους δημιουργούς, με αποτέλεσμα το περιεχόμενο που δημοσιευόταν μαζικά να είναι αδύναμο από κάθε άποψη. Τώρα διαμορφώνονται οι συνθήκες για την άρνηση αυτής της κατάστασης και χαιρόμαστε που είμαι μέρος αυτής της άρνησης και κυρίως αυτοί που αντι-προτείνουν μία νέα θέση για το βιβλίο και τα περιοδικά λογοτεχνίας».

Το Δελτίο είναι, φυσικά, άμεσο προϊόν του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, ο οποίος πρεσβεύει τη διάδοση του Δομημένου Ρεαλισμού ως Λογοτεχνικού Ρεύματος. Επομένως, το ίδιο το Δελτίο είναι άμεσα συνυφασμένο με την τεχνοτροπία του Δομημένου Ρεαλισμού.

«Ο Φιλολογικός Όμιλος Ελλάδας αποτελεί συλλογικότητα με επίκεντρο τη λογοτεχνία. Αυτή είναι η μία όψη του εγχειρήματος· η συγκέντρωση δηλαδή στην πλειοψηφία τους φιλολόγων και πνευματικών δημιουργών γύρω από ένα έντυπο, το Λογοτεχνικό Δελτίο. Επομένως, συλλογικότητα και περιοδικό είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Η δεύτερη και πιο ουσιαστική όψη αυτού είναι η τεχνοτροπία του δομημένου ρεαλισμού. Είναι η τεχνοτροπία γύρω από την οποία συγκροτείται μία σχολή λογοτεχνίας, με θέση και άποψη για τη λογοτεχνία γενικότερα, τη θεωρία αυτής και την εφαρμογή της σε πεζογραφία και ποίηση ειδικότερα.

Επομένως, εάν κάποιος/α θέλει να ασχοληθεί με τον Φιλολογικό Όμιλο και το Λογοτεχνικό Δελτίο, υποχρεούται στην πράξη να ασχοληθεί και με την τεχνοτροπία και μαζί με αυτή να εμβαθύνει στον κόσμο της θεωρίας της λογοτεχνίας, των ρευμάτων του ρεαλισμού και του νατουραλισμού, στα έργα προσωπικοτήτων που υπηρέτησαν τα συγκεκριμένα ρεύματα έκφρασης. Κάθε νέο μέλος καλείται να ανταπεξέλθει όχι σε θέματα υποκειμενικής έκφρασης, άνευ κανόνων και αξιολογικών κριτηρίων, αλλά, αντίθετα, πρέπει να υποβάλει εαυτόν στη διαδικασία της αυτοαξιολόγησης τόσο σε ζητήματα θεωρίας, όσο και σε ζητήματα πράξης και μάλιστα όχι άμεσα με όρους λογοτεχνίας, αλλά πρώτα και κύρια με όρους ιστορίας, κοινωνιολογίας, ψυχανάλυσης, πολιτικής οικονομίας, φιλοσοφίας, φιλολογίας προκειμένου να καταλήξει η μελέτη του στη μορφική ανάλυση και ερμηνεία του δομημένου ρεαλισμού».

Η παρούσα αναφορά, επομένως, για το Λογοτεχνικό Δελτίο δεν θα μπορούσε να κλείσει προτού ο Χαριστός κάνει και μία σύντομη αναφορά στον Δομημένο Ρεαλισμό, ως απαραίτητη επεξήγηση για όσους αναγνώστες δεν γνωρίζουν τι ακριβώς είναι αυτός.

«Ο δομημένος ρεαλισμός αποτελεί την ακραία εκδοχή τού νατουραλισμού. Θεωρούμε πως τόσο οι ρεαλιστές, όσο και οι νατουραλιστές, μολονότι θεωρητικά, αλλά και πρακτικά, στα έργα τους, επιχείρησαν να εμβαθύνουν στις αιτίες που προκαλούν τις καταστάσεις του περιβάλλοντος κόσμου, ωστόσο, δεν κατάφεραν παρά να μείνουν μόνο στην επιφάνεια των πραγμάτων. Δεν υπήρξαν τολμηροί στις έρευνες και τις αναζητήσεις τους, ενώ και η έννοια της αντικειμενικότητας κατέληγε σε μία υποκειμενική ερμηνεία της ατομικότητας, δίχως τις συλλογικές ορίζουσες που είναι αναγκαίες στα πλαίσια της αντικειμενικότητας.

Εμείς ξεκινάμε από τους νατουραλιστές, ωστόσο, υποστηρίζουμε ότι κάθε πτυχή του δημόσιου και του ιδιωτικού βίου των ανθρώπων δεν συντελείται αυθαίρετα, αλλά υπάγεται σε σειρά αιτιακών σχέσεων. Η λογοτεχνία οφείλει στα πλαίσια αυτά να είναι στρατευμένη και να έχεις ως ταυτότητα την κριτική ανάλυση και ανάδειξη των πολλαπλών επιπέδων από τα οποία συγκροτείται μία πράξη. Για τον λόγο αυτόν οι συγγραφείς στον δομημένο ρεαλισμό μετατρέπονται πρώτα σε επιστήμονες-ερευνητές. Ένα ιστορικό γεγονός, είτε στην ιστορική του διάσταση, είτε στην κοινωνική του βάση, το εξετάζουν και το μελετούν πρώτα με όρους φιλοσοφικής, φιλολογικής, ιστορικής, οικονομικής, πολιτικής κ.λπ. οπτικής, συγκροτώντας ένα σώμα αιτιακών σχέσεων που διέπουν την πράξη αυτή καθαυτή. Η λογοτεχνική μορφή έρχεται στο τέλος και αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα συμπεράσματα αποκτούν υπόσταση αναπλάθοντας τον χρόνο και τον χώρο με όρους πια υποκειμενικής αντικειμενικοποίησης των αιτιών που βγαίνουν στο φως της αλήθειας, μέσα από την ενδελεχή έρευνα».