Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Το 4ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ στον Ευρυβιάδη Σοφό
για το μυθιστόρημα ΑΒΕΒΑΙΗ ΔΟΞΑ του Καταλανού Ζοάν Σάλες (Eκδόσεις Άγρα).

Ιδιαίτερα συγκινημένος παρέλαβε το βραβείο καλύτερης μετάφρασης που απονέμει κάθε χρόνο το ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΛΛΗΝΟ-ΙΒΗΡΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΛΕΑ, ο μεταφραστής Ευρυβιάδης Σοφός κατά την επίσημη τελετή έναρξης του Φεστιβάλ Λογοτεχνία Εν Αθήναις που έγινε την Τρίτη 18/06 το απόγευμα στο Αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης.

Ο Ευρυβιάδης Σοφός βραβεύτηκε από το Φεστιβάλ ΛΕΑ για τη μετάφραση από τα καταλανικά του βιβλίου Αβέβαιη δόξα του ισπανού συγγραφέα Joan Sales που κυκλοφόρησε από τις Eκδόσεις Άγρα το 2023.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της επιτροπής:

Η Αβέβαιη δόξα του Ζοάν Σάλες έχει χαρακτηριστεί ως το καλύτερο «ρωσικό» μυθιστόρημα που γράφτηκε ποτέ στα καταλανικά. Πρόκειται για το μεγαλύτερο –σε σημασία αλλά και όγκο– ισπανόφωνο μυθιστόρημα για τον Ισπανικό Εμφύλιο καθώς και για το πρώτο καταλανικό μυθιστόρημα (1956) που πραγματεύεται το ίδιο θέμα από την πλευρά των ηττημένων: ένα ανάγνωσμα πολυφωνικό, πολυδαίδαλο και σαγηνευτικό στο οποίο συντίθεται ο επικός καμβάς της κλασικής αφήγησης με την εσωτερική εστίαση του σύγχρονου μυθιστορήματος.

Ποια είναι όμως αυτή η αβέβαιη δόξα; Είναι η δόξα που αναζητούμε συνειδητά ή ασυνείδητα όσο είμαστε νέοι. Μια δόξα που δεν ορίζεται εύκολα και την αναζητούμε παντού, κυρίως στον έρωτα, αλλά και στον πόλεμο αν τύχει να διασταυρωθούμε μαζί του. Γι’ αυτήν μιλά ο συγγραφέας, συνδυάζοντας αριστοτεχνικά τρεις μορφές σε μία ιστορία: ημερολόγιο, επιστολικό μυθιστόρημα και αυτοβιογραφική αφήγηση, με άξονα τέσσερις κεντρικούς χαρακτήρες που βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη δίνη του πολέμου, στην καλύτερη ηλικία τους.

Ο μεταφραστής αντιμετωπίζει πολύ επιτυχημένα τις φιλοσοφικές διαστάσεις του έργου, το συνεχές διαλεκτικό παιχνίδι και το άκρως απαιτητικό συγγραφικό ύφος, σε μια έκδοση αντάξια της θεμελιώδους σημασίας του έργου.

Η επιτροπή συνεχάρη, κατά πρώτο λόγο, τον Ευρυβιάδη Σοφό, τον οποίο και κάλεσε να συμμετάσχει ως πρόεδρος στην Κριτική Επιτροπή για το επόμενο Βραβείο ΛΕΑ Λογοτεχνικής Μετάφρασης, αλλά και τους μεταφραστές και τις μεταφράστριες της βραχείας λίστας, όπως και τους επιμελητές και τις επιμελήτριες, καθώς και τους εκδότες και τις εκδότριές τους.

Φέτος υποβλήθηκαν στο Φεστιβάλ ΛΕΑ προς κρίση 35 βιβλία.

Η κριτική επιτροπή για το 4ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ, με πρόεδρο τη νικήτρια του περσινού βραβείου, μεταφράστρια Χριστίνα Θεοδωροπούλου, και μέλη τη μεταφράστρια Λένα Φραγκοπούλου, βραβευμένη με το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Ινστιτούτου Θερβάντες του 2004 και τον δημοσιογράφο στο πολιτιστικό ρεπορτάζ Κώστα Μοστράτο, έχοντας αντιπαραβάλει τις μεταφράσεις με τα πρωτότυπα, με ιδιαίτερη ικανοποίηση διαπίστωσε τον υψηλό βαθμό ανταπόκρισης των έργων της βραχείας λίστας στα κριτήρια αξιολόγησης που είναι τα εξής:

• Η εμβάθυνση στη μοναδικότητα κάθε πρωτοτύπου από τον μεταφραστή ή τη μεταφράστρια λαμβάνοντας υπόψη συντακτικές παραμέτρους, τη λεξιλογική ακρίβεια και αυστηρότητα, τον γλωσσικό εκφραστικό πλούτο και το ύφος.
• Η επινοητικότητα, η δημιουργικότητα και η απαιτούμενη ακρίβεια και ευστοχία σε ζητήματα που αφορούν τον παραγόμενο στα ελληνικά λόγο.
• Ο βαθμός των ειδικών δυσκολιών καθώς και το «ειδικό βάρος» του κάθε έργου στη γλώσσα στην οποία εκφράζεται και στο πολιτιστικό πλαίσιο το οποίο αντανακλά.

Η βραχεία λίστα περιλαμβάνει με αλφαβητική σειρά τους παρακάτω φιναλίστ μεταφραστές και μεταφράστριες:

• Αγγελική Βασιλάκου για τη νουβέλα Ο άνεμος που σαρώνει της Αργεντινής Σέλβα Αλμάδα (εκδόσεις Κλειδάριθμος).
• Άννα Βερροιοπούλου για τη συλλογή διηγημάτων Μύχιες καταστροφές της Ουρουγουανής Κριστίνα Πέρι Ρόσι (εκδόσεις Καστανιώτη).
• Κώστας Βραχνός για τη συλλογή δοκιμίων Ποιητική και πολιτική της αφήγησης του Αργεντινού Χούλιο Κορτάσαρ (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
• Κρίτων Ηλιόπουλος για τη νουβέλα Νυχτωδία της Χιλής του Χιλιανού Ρομπέρτο Μπολάνιο (εκδόσεις Άγρα).
• Νάννα Παπανικολάου για το μυθιστόρημα Μοντεβιδέο του Ισπανού Ενρίκε Βίλα-Μάτας (εκδόσεις Ίκαρος).
• Ευρυβιάδης Σοφός για το μυθιστόρημα Αβέβαιη δόξα του Καταλανού Ζοάν Σάλες (εκδόσεις Άγρα).
• Τιτίνα Σπερελάκη για το μυθιστόρημα Τα πετροχελίδονα του Βάσκου Φερνάντο Αραμπούρου (Εκδόσεις Πατάκη).
• Αθηνά Ψυλλιά για τη νουβέλα Ένα ποτήρι οργή του Βραζιλιάνου, λιβανέζικης καταγωγής Ραντουάν Νασσάρ (Εκδόσεις Πατάκη).

Από αυτή τη βραχεία λίστα η κριτική επιτροπή, για την τελική απόφαση, στηρίχτηκε κατά κύριο λόγο στο 3ο από τα προαναφερθέντα κριτήρια, και σήμερα είχε την τιμή να απονείμει ομόφωνα το 4ο Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης ΛΕΑ για το 2023 στον Ευρυβιάδη Σοφό για το μυθιστόρημα Αβέβαιη δόξα του Καταλανού Ζοάν Σάλες (εκδόσεις Άγρα).

Το Φεστιβάλ ΛΕΑ είναι μια από τις πιο εξέχουσες λογοτεχνικές εκδηλώσεις της Αθήνας από το 2008 και το μοναδικό πολιτιστικό γεγονός στην Ελλάδα με θέμα την ιβηροαμερικανική λογοτεχνία. Από το 2012, διεξάγεται επίσης στα νησιά της Λευκάδας και της Κρήτης, ενώ από το 2022 λαμβάνει χώρα και στη Χαλκίδα.

Το πολιτιστικό αυτό γεγονός διοργανώνεται κάθε χρόνο από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Φεστιβάλ ΛΕΑ-Διαπολιτισμική Ανάπτυξη, το Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας, με τη συμμετοχή των Πρεσβειών της Αργεντινής, της Βραζιλίας, της Χιλής, της Κολομβίας, της Κούβας, της Ισπανίας, του Μεξικού, του Παναμά, του Περού, της Πορτογαλίας, της Ουρουγουάης και της Βενεζουέλας και του Επίτιμου Γενικού Προξενείου της Κολομβίας στην Αθήνα.

JOAN SALES
ΑΒΕΒΑΙΗ ΔΟΞΑ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΤΑΛΑΝΙΚΑ:
ΕΥΡΥΒΙΑΔΗΣ ΣΟΦΟΣ

Eκδόσεις Άγρα, Ιούνιος 2023
Αριθμός σελίδων : 720, Τιμή : 24,00 Ευρώ
ISBN: 978-960-505-517-2

Αυτό το πολυφωνικό λογοτεχνικό έργο, του οποίου οι χαρακτήρες ανταποκρίνονται στο κάλεσμα της περιπέτειας και των ιδανικών τους, εκτυλίσσεται στη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου, μέσα από την αλληλογραφία τους, μέσα από ημερολογιακές καταγραφές τους, μέσα από διαλόγους δουλεμένους στην εντέλεια και με υψηλή φιλοσοφική πρόζα. Παρακολουθούμε τον Λιουίς, νεαρό στρατιώτη στο μέτωπο των Δημοκρατικών· την αναρχική σύντροφό του Τρίνι που έχει μείνει στη Βαρκελώνη με το παιδί τους· τον Σολεράς, που γοητεύει όσους τον συναντούν· και τον Κρουέλς, νεαρό ιεροσπουδαστή, στον οποίο οι συμπολεμιστές του εμπιστεύονται τις εσωτερικές μάχες τους. Οι πρωταγωνιστές της Αβέβαιης δόξας –εθελοντές μαχητές ή μη, στο μέτωπο της Αραγώνας– ζουν μια κατάσταση που τους ξεπερνά και τους μεταμορφώνει σε πιόνια ενός παιχνιδιού που δεν γνωρίζουν. Οι δοκιμασίες, οι αμφιβολίες, οι ηρωισμοί, οι θυσίες τους ενσαρκώνουν «την αβέβαιη δόξα μιας απριλιάτικης μέρας», τη φράση του Σαίξπηρ που δίνει στο βιβλίο τον τίτλο του.

Ο Ζοάν Σάλες, πολεμιστής του Ισπανικού Εμφυλίου, αποστάζει τις εμπειρίες του σε μια διαχρονική ιστορία ματαιωμένου έρωτα, χαμένης νιότης και συντριβής των ψευδαισθήσεων.

Η Αβέβαιη δόξα είναι έργο πολυπρισματικό, υπαρξιακό, ένα σπάνιο μαργαριτάρι που έζησε πολλαπλές ζωές, υπέστη τις χειρουργικές περικοπές που του επέβαλε η λογοκρισία του Φράνκο, γνώρισε διάφορες εκδόσεις, και ως κείμενο το επεξεργαζόταν ο συγγραφέας του μέχρι το θάνατό του, το 1983.

Ένα συγκλονιστικό έπος, που έχει προκαλέσει συγκρίσεις με το έργο του Ντοστογέφσκι και του Σταντάλ.

«Οι αγγλόφωνοι αναγνώστες έχουν μάθει για τον αγώνα των Ισπανών Δημοκρατικών μέσα από τα μάτια του Όργουελ ή του Χέμινγκουεϋ. Ο Ζοάν Σάλες δημιούργησε ένα ξεχωριστό κωμικοτραγικό όραμα της ζωής στον εμφύλιο πόλεμο. Το μυθιστόρημά του μας υπενθυμίζει ότι πολλοί Καθολικοί πολέμησαν κατά του Φράνκο, υπέρ της Δημοκρατίας και υπέρ της Αυτόνομης Καταλανικής Κυβέρνησης, και ότι ελάχιστα πράγματα ήταν τόσο βέβαια όσο οι βεβαιότητες των ιδεολόγων».

– PETER BUSH, ο Άγγλος μεταφραστής του βιβλίου

«Υπέροχο ανάγνωσμα· οι ζωντανές εικόνες του φυσικού κόσμου και της καθημερινής ζωής, που δίνουν στη μυθοπλασία πραγματική υπόσταση, διανθίζονται με αιχμηρές συζητήσεις, σπαρταριστές φιλοσοφικές ατάκες και πινελιές –συνήθως σκοτεινού– χιούμορ. Η Αβέβαιη δόξα είναι ένα μεγαλειώδες μυθιστόρημα που εκφράζει την απογοήτευση μιας γενιάς που πολέμησε έναν δίκαιο πόλεμο κατά του φασισμού, αλλά έχασε τον ιδεαλισμό και τη νιότη της».

– MICHAEL EAUDE, Literary Review 

«Ένα στανταλιανό έπος ... Σπουδαίο ανθρώπινο μυθιστόρημα». 

– JONATHAN GIBBS, Independent

«Ο Ζοάν Σάλες βασίστηκε στην εμπειρία του ως μαχητή στον Ισπανικό Εμφύλιο πόλεμο όταν άρχισε να γράφει το βιβλίο Αβέβαιη δόξα το 1948 στη Βαρκελώνη, έπειτα από εννέα χρόνια εξορίας στην Αιτή, στη Δομινικανή Δημοκρατία και στο Μεξικό. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1956 με το nihil obstat του Αρχιεπισκόπου της Βαρκελώνης. Αυτό συνέβη αφού η λογοκρισία του Φράνκο είχε επιβάλει πλήρη απαγόρευση της έκδοσης, με την αιτιολογία ότι «εκφράζει αιρετικές ιδέες, συχνά με αηδιαστική, άσεμνη γλώσσα». Ο Σάλες συνέχισε να αναπτύσσει το μυθιστόρημα, και το οριστικό κείμενο –ένα πολύ μεγαλύτερο και πιο σύνθετο μυθιστόρημα– αποτέλεσε την τέταρτη έκδοση που κυκλοφόρησε το 1971».

– PETER BUSH, ο Άγγλος μεταφραστής του βιβλίου

«Ένα διαχρονικό κλασικό βιβλίο για τις χαμένες ψευδαισθήσεις, τα χαμένα ιδανικά, τη χαμένη νιότη».   

– Economist, Books of the Year

«Το Catch-22 με στοιχεία από τον κωμικό συγχρονισμό του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ. Ένα αριστούργημα που θα σαγηνεύσει με το πάθος, το χιούμορ και τις πολύ ανθρώπινες εκρήξεις θυμού του». 

– EILEEN BATTERSBY, Irish Times

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ο Ζοάν Σάλες (1912-1983) ήταν Καταλανός συγγραφέας, μεταφραστής και εκδότης. Πήρε πτυχίο Νομικής το 1932 και συμμετείχε σε τοπικές αναρχικές και κομμουνιστικές ομάδες. Στον Ισπανικό Εμφύλιο πολέμησε στο μέτωπο της Μαδρίτης και της Αραγώνας. Διέφυγε στη Γαλλία το 1939, στη συνέχεια στο Μεξικό το 1942 και επέστρεψε στην Καταλωνία το 1948, όπου άρχισε να εργάζεται ως εκδότης. Η Αβέβαιη δόξα, η κρίσιμη μαρτυρία-διαθήκη του, εκδόθηκε το 1956, αν και ο συνδυασμός της φρανκικής λογοκρισίας με την τάση του Σάλες για συνεχείς αναθεωρήσεις είχε ως αποτέλεσμα η οριστική έκδοση του μυθιστορήματος να πραγματοποιηθεί πολλά χρόνια αργότερα.