Γράφει: ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΗΚΟΥΛΗΣ

Ο Λεωνίδας Γεωργιάδης, πρωτότοκος γιος του εκδότη Αθανασίου Γεωργιάδη και της Παρασκευής Βλασσοπούλου, αριστούχος απόφοιτος της Μαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών και μεταπτυχιακός υπότροφος έως το 1993 στο ίδιο τμήμα, μετά την απώλεια των γονέων του ανέλαβε τη διεύθυνση του εκδοτικού οίκου «Γεωργιάδης - Βιβλιοθήκη των Ελλήνων» μαζί με τους αδελφούς του Άδωνι και Αλέξανδρο. Από το 2013 διδάσκει φιλοσοφία στην πρότυπη σχολή «Ελληνική Αγωγή». Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων. Τα περί φιλοσοφίας έργα του αποτελούν καρπό συστηματικής μελέτης της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και τριών δεκαετιών συμμετοχής σε σεμινάρια και διαλέξεις εσωτερικής ψυχολογίας.

Να ξεκινήσω τη συνέντευξή μας, κ. Γεωργιάδη, με μια ερώτηση που μου δημιουργήθηκε μόλις έπιασα στα χέρια μου το βιβλίο σας: Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε να επιλέξετε ως τίτλο τη γνωστή Δελφική προτροπή «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ»;

Η σειρά βιβλίων μου με τον τίτλο «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» μελετά τις 10 σημαντικότερες φιλοσοφικές θεωρίες της αρχαίας Ελλάδας, προσαρμοσμένες στην σύγχρονη αντίληψη, με σκοπό να γίνει η φιλοσοφία εύκολη και κατανοητή στον καθένα, αλλά και να μπορεί ο σημερινός άνθρωπος να αντλήσει από αυτήν απαντήσεις στα καθημερινά ερωτήματα της ζωής του. Εάν θελήσουμε να συνοψίσουμε αυτές τις 10 θεωρίες σε μία φράση, αυτή θα ήταν δίχως άλλο το «Γνώθι σαυτόν», αφού όλοι συμφωνούν ότι η φιλοσοφία ξεκινά με την εσωτερική ενδοσκόπηση.

Αναμφίβολα, βασικό χαρακτηριστικό της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας είναι ότι παραμένει επίκαιρη μέχρι σήμερα, αποτελώντας μια καθ’ όλα πρακτική φιλοσοφία που δύναται να προσφέρει λύσεις σε καθημερινά προβλήματα και αδιέξοδα της σύγχρονης πραγματικότητας. Τι είναι αυτό που πιστεύετε ότι την καθιστά επίκαιρη μέχρι και σήμερα;

Αυτό που καθιστά την αρχαία ελληνική φιλοσοφία επίκαιρη μέχρι και σήμερα είναι η άμεση πρακτική εφαρμογή των ιδεών της στην καθημερινή ζωή. Η διαύγεια των συλλογισμών, η ενδελεχής αναζήτηση της αλήθειας και η επικέντρωση σε πανανθρώπινες αξίες, όπως η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η αυτογνωσία και η αρετή, συνεχίζουν να εμπνέουν και να οδηγούν στη βελτίωση των σχέσεών μας με τον εαυτό μας και τους άλλους. Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία κατέχεται από ένα πρακτικό πνεύμα και κύριος σκοπός όλων των φιλοσόφων είναι να διδάξουν τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει ευτυχισμένος.

Οι θεματικές ενότητες του βιβλίου σας επικεντρώνονται και αναλύουν -όσο βεβαίως αυτό είναι δυνατό σε ένα και μόνο βιβλίο- βασικούς «άξονες» της φιλοσοφικής σκέψης κυρίως του Πλάτωνα, του του Σωκράτη και, τέλος, του Πυθαγόρα. Τι σας έκανε να επιλέξετε τους συγκεκριμένους φιλοσόφους;

Πολλοί με ρωτούν «από πού να αρχίσει κάποιος να μελετά την ελληνική φιλοσοφία;» Η απάντηση βρίσκεται στις σελίδες αυτού του βιβλίου, όπου παρουσιάζεται με απλότητα και απολύτως κατανοητό τρόπο η ουσία των διδασκαλιών που διαμόρφωσαν την ανθρώπινη σκέψη. Και φυσικά ο Πυθαγόρας, ο Σωκράτης και ο Πλάτων είναι οι φιλόσοφοι τους οποίους αξίζει να ξεκινήσει να διαβάζει κάποιος. Το επόμενο έτος θα κυκλοφορήσει ο δεύτερος τόμος της σειράς, ο οποίος θα περιλαμβάνει τις βασικές θεωρίες του Αριστοτέλη, του Επικούρου και του Δημοκρίτου.

Διαβάζοντας κάποιος το βιβλίο σας διαπιστώνει πως δεν πρόκειται για ένα ακόμη βιβλίο που παρουσιάζει γνωστούς αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, αλλά περνά σε κάτι που, προσωπικά, το θεωρώ ακόμη πιο σημαντικό: προτείνει «βήματα» διαχείρισης καθημερινών καταστάσεων και προβλημάτων, αλλά και ασκήσεις. Πώς οδηγηθήκατε σε αυτήν την έμπνευση; Έχετε ίσως κάποια απτά δείγματα από άτομα που επιχείρησαν να υλοποιήσουν τις μεθόδους που προτείνετε;

Για να πετύχει ο σύγχρονος άνθρωπος τους στόχους του χρειάζεται να κάνει σημαντικές εσωτερικές αλλαγές, να ολοκληρώσει έναν «εσωτερικό μετασχηματισμό» θα λέγαμε σήμερα. Αυτό επιτυγχάνεται με μια σειρά απλών ασκήσεων και πρακτικών που βασίζονται στην διδασκαλία των Ελλήνων φιλοσόφων, οι οποίοι αποδεικνύονται σήμερα πιο χρήσιμοι από ποτέ. Οι πρακτικές αυτές χρησιμοποιούνται καθημερινά από εκατοντάδες άτομα που παρακολουθούν τα μαθήματά μας στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ εδώ και μία εικοσαετία, με πολύ μεγάλη επιτυχία. Πολλοί μαθητές μου μεταφέρουν ότι οι φίλοι τους επανειλημμένως τους λένε πόσο έχουν αλλάξει και πόσο διαφορετικοί φαίνονται.

Κάποιοι υποστηρίζουν πως η σημερινή φιλοσοφική σκέψη στέκεται απόμακρα από τον καθημερινό άνθρωπο που αδυνατεί να την αντιληφθεί. Απευθύνεται σε έναν κλειστό κύκλο επαϊόντων, χωρίς ωστόσο να αγγίζει ουσιαστικά τον σύγχρονο άνθρωπο. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή ή όχι;

Κατά τον Σωκράτη, γνώση που δεν έχει πρακτική εφαρμογή στην καθημερινότητα είναι ανούσια. Αυτή η έμφαση της ελληνικής φιλοσοφίας στα θεμελιώδη ερωτήματα ζωής, όπως και η προσήλωση στη λογική κριτική και στον διάλογο, εγγυάται ότι η αρχαία φιλοσοφία θα παραμένει ένα πολύτιμο εργαλείο σκέψης και αυτοβελτίωσης για κάθε σύγχρονο άνθρωπο, όλων των τάξεων και βαθμίδων. Το συγκεκριμένο βιβλίο δεν είναι μια ακαδημαϊκού τύπου μελέτη, αλλά ένα εγχειρίδιο ζωής. Απευθύνεται σε όποιον ενδιαφέρεται να πετύχει σημαντικές αλλαγές και να πάρει τον έλεγχο της ζωής του στα χέρια του.

Οι ανθρωπιστικές επιστήμες, δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, λόγω αναμφίβολα και της αλματώδους τεχνολογικής ανάπτυξης, γνωρίζουν υποχώρηση. Θεωρείτε το φαινόμενο αυτό μόνιμο, δηλαδή μπορούμε να μιλήσουμε για μια οριστική επικράτηση της τεχνολογίας έναντι των ανθρωπιστικών επιστημών, ή θεωρείτε πως αυτές κάποια στιγμή θα επανακάμψουν, όταν ίσως ο άνθρωπος αντιληφθεί τα αδιέξοδα του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού;

Πρόκειται για ένα μεγάλο λάθος της σύγχρονης εποχής, διότι η γνώση δεν μπορεί να διαχωρίζεται σε ανθρωπιστική και μη ανθρωπιστική. Οι ρίζες της γνώσης βρίσκονται στην αρχαία Ελλάδα. Για παράδειγμα, το σύγχρονο software βασίζεται στη λογική του Αριστοτέλη. Εάν «ξεκόψουμε» από τις πνευματικές μας ρίζες, θα καταστραφούμε, γιατί θα καταλήξουμε να πράττουμε χωρίς να κατανοούμε. Θεωρώ όμως ότι αυτό το φαινόμενο σύντομα θα αντιστραφεί : Η ανάπτυξη της ΤΝ θα δημιουργήσει την ανάγκη να γνωρίσουμε καλύτερα τις δυνατότητες τις ελληνικής φιλοσοφίας, οι οποίες είναι άπειρες. Μέσω της τεχνολογίας θα μπορούμε να κατανοούμε καλύτερα και πιο οργανωμένα τα αρχαία κείμενα, κάτι που θα εξελίξει δυνατότητες που προς το παρόν μένουν αναξιοποίητες. Για παράδειγμα, μπορούμε να δημιουργήσουμε ψηφιακούς «βοηθούς» που να μας οδηγούν στο πώς να επιτυγχάνουμε πράγματα ευκολότερα και να ελέγχουν την πορεία μας. Αυτοί οι βοηθοί θα χρειαστούν την αρχαία ελληνική γνώση για να κατασκευαστούν.

Η αρχαία ελληνική διανόηση, σε όλες τις εκφάνσεις της, είναι πραγματικά αξεπέραστη. Παρ’ όλα αυτά, θεωρώ πως, σε αντίθεση με το εξωτερικό, στην Ελλάδα, παρά τις επαναλαμβανόμενες ρήσεις περί ανωτερότητας του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, δεν έχουμε ουσιαστικά κατανοήσει το μέγεθός του. Συμφωνείτε και, αν ναι, ποια είναι η εξήγηση που δίνετε;

Δυστυχώς, το σύγχρονο σύστημα παιδείας είναι ξεπερασμένο, δηλαδή δεν ανταποκρίνεται στις βαθύτερες πνευματικές ανάγκες του σημερινού ανθρώπου. Στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ τα παιδιά διασκεδάζουν μαθαίνοντας αρχαία ελληνικά. Και εκεί καταλαβαίνεις το μεγαλείο μιας διδασκαλίας: όταν μαθαίνεις ευχάριστα, μαθαίνεις καλύτερα. Το πρώτο που θα κατανοήσει ο αναγνώστης του βιβλίου «ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ» είναι το πόσο εύκολη και απολαυστική είναι η φιλοσοφία. Πόσο αλλάζει τη ζωή σου προς το καλύτερο, πόσο σε βοηθά να αποφεύγεις τη σύγχυση και να πετυχαίνεις τους στόχους σου.

Θεωρείτε πως ίσως τα τμήματα των ελληνικών φιλοσοφικών σχολών θα μπορούσαν να διαδραματίσουν έναν πιο ενεργό ρόλο στην ανάδειξη της αρχαίας ελληνικής σκέψης -και δη της φιλοσοφικής- με την οργάνωση μεταπτυχιακών προγραμμάτων ή την ανάθεση διδακτορικών διατριβών που θα μπορούσαν να προβάλουν την αρχαία ελληνική φιλοσοφία ως εργαλείο στην αντιμετώπιση σύγχρονων προβλημάτων;

Το να γράψεις μια θαυμάσια διατριβή για την ευτυχία, αλλά εσύ να ζεις δυστυχισμένος δεν έχει κάποιο νόημα στη σημερινή εποχή, για τον λόγο ότι μια τέτοια διατριβή μπορεί πλέον να τη γράψει ένα πρόγραμμα. Έφθασε η ώρα να γράφουμε κείμενα εμπνευσμένα και ουσιώδη, που θα εξελίξουν τον εγκέφαλό μας με στόχο την πλήρη αξιοποίησή του. Και αυτό θα συμβεί όταν μάθουμε να σκεπτόμαστε όπως ο Σωκράτης, με απορία και επαφή με το θείο. Ο φιλόσοφος της νέας εποχής θα εκμεταλλεύεται τον νου του σε πολύ μεγάλο βαθμό, ώστε να κατανοεί αυτά που του συμβαίνουν και όχι να αναπαράγει μηχανικά απόψεις άλλων. Θα ζει και θα βιώνει τη γνώση με προσωπικό και αληθινό τρόπο.

Διδάσκετε φιλοσοφία στην «Ελληνική Αγωγή», μια σχολή που εδώ και χρόνια, μέσω διαφόρων πρωτότυπων μεθόδων, επιχειρεί να αναδείξει τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τα νάματά του. Ποια είναι η ανταπόκριση όλων όσοι σας παρακολουθούν;

Υπάρχει μεγάλος ενθουσιασμός, διότι εδώ ξεφεύγουμε από τη στείρα μετάδοση πληροφοριών και μεταδίδουμε τη γνώση έτσι ώστε να «μιλά» στην ψυχή των μαθητών. Έτσι η μάθηση γίνεται αυτοβελτίωση και η διδασκαλία παιχνίδι. Καθώς οι μαθητές βιώνουν αυτόν τον «εσωτερικό μετασχηματισμό», αντιλαμβάνονται ότι πια μπορούν να πετύχουν περισσότερα, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αυτοπεποίθησή τους και να έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Δεν είναι τυχαίο ότι η σχολή λειτουργεί συνεχώς τα τελευταία 30 χρόνια με τους μαθητές συνεχώς να αυξάνονται. Σας προσκαλώ να έρθετε να παρακολουθήσετε ένα μάθημα φιλοσοφίας κάθε Τετάρτη ή Πέμπτη απόγευμα για να βιώσετε οι ίδιοι αυτόν τον ενθουσιασμό.

Κλείνοντας, θα ήθελα να σας ρωτήσω και το εξής: Η περίοδος της Ελληνικής Αρχαιότητας ανέδειξε φιλοσοφικές σχολές και ρεύματα μοναδικά ίσως στην Ιστορία της ανθρωπότητας, αν εξαιρέσουμε -τουλάχιστον για την Ευρώπη- την περίοδο του Διαφωτισμού που και αυτός, τουλάχιστον σε έναν βαθμό, στηρίχθηκε σε αυτήν. Μπορείτε να δώσετε κάποια εξήγηση γι’ αυτήν την «άνθιση» του πνεύματος που παρατηρήθηκε στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο;

Πολύ σημαντική ερώτηση. Είναι αλήθεια ότι στην Αθήνα δραστηριοποιούνταν η Ακαδημία του Πλάτωνα, η Ρητορική Σχολή του Ισοκράτη, το Λύκειον του Αριστοτέλους, ο Κήπος του Επικούρου, η Στοά των Στωικών φιλοσόφων αλλά και πολλές άλλες φιλοσοφικές σχολές μικρότερης εμβέλειας. Δηλαδή σε μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα αναπτύχθηκε περίπου το 70% της ανθρώπινης φιλοσοφίας. Οι λόγοι για αυτό το πνευματικό θαύμα πιστεύω ότι ήταν δύο: α) η ελληνική γλώσσα, και β) η ελεύθερη σκέψη. Οι Έλληνες ήταν ελεύθεροι πολίτες, αντίθετα από τους άλλους λαούς του κόσμου που ζούσαν σε δεσποτικά καθεστώτα κατά πλειοψηφία. Το ελεύθερο πνεύμα τους αποτυπώθηκε στη γλώσσα τους, η οποία μπορούσε να εκφράσει με ακρίβεια σημαντικότερες και βαθύτερες έννοιες και να αξιοποιεί καλύτερα τον εγκέφαλό τους, με αποτέλεσμα να κατακτήσουν υψηλές πνευματικές κορυφές.

Σας ευχαριστώ πολύ για την ενδιαφέρουσα συνέντευξη και σας εύχομαι το βιβλίο σας να βρει τη θέση που του αξίζει στα χέρια των Ελλήνων αναγνωστών και αναγνωστριών.

Κι εγώ θέλω να σας ευχαριστήσω που μου δώσατε τη δυνατότητα να συζητήσουμε τόσο σημαντικά θέματα. Εύχομαι καλή πορεία στο έργο σας.