Γράφει: Δημήτρης Σακισλίδης

Ο Δημήτρης Στατήρης γεννήθηκε στη Λάρισα το 1985. Σπούδασε μηχανολογία. Διηγήματά του έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες, και έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά. Έχει εκδώσει τις συλλογές διηγημάτων «ο σολίστ και άλλα πεζά», Θράκα 2016, «ξένοι στην κόψη», Σμίλη 2018, «προτομές», Σμίλη 2020 και τη νουβέλα «Εκεί που η όραση περισσεύει», Θράκα 2022.

Σήμερα μας μίλησε για τη νέα του νουβέλα με τίτλο «Σκάλωμα».

Ένας ιδιωτικός υπάλληλος κερδίζει εκατομμύρια σε ένα τυχερό παιχνίδι. Θα αναβάλει την εξαργύρωσή τους, για λίγες μέρες, καθώς το απρόοπτο γεγονός τον συγκλονίζει και αποφασίζει να μην βιαστεί. Όσο οι μέρες περνάνε οι σκέψεις στο μυαλό του πολλαπλασιάζονται, ενώ, παράλληλα, ο πόθος του για την όμορφη μπαλαρίνα, τη Μάρα, φουντώνει και θέλει να την διεκδικήσει με άλλο «αέρα» πλέον. Όμως, δεν είχε υπολογίσει τον Σάκη, τον γοητευτικό συνεργάτη του στη δουλειά, και η κατάσταση περιπλέκεται. Η σύγκρουσή τους μοιάζει αναπόφευκτη, την ίδια στιγμή που τα χρονικά περιθώρια για την εξαργύρωση των χρημάτων λιγοστεύουν. Μήπως υπάρχει κάποιος βαθύτερος λόγος που δεν αφήνει τον πρωταγωνιστή να απολαύσει μια ήρεμη και άνετη ζωή; Τα πράγματα παίρνουν μια απρόσμενη τροπή, η οποία θα εξελιχθεί σε μια περιπέτεια που δεν φανταζόταν κανείς. Φέρνουν τα χρήματα την εξιλέωση ή όχι;

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο σου βιβλίο με τίτλο «Σκάλωμα». Πες μας λίγα λόγια για την υπόθεση και το κεντρικό μήνυμα που μεταδίδεται;

Το «Σκάλωμα» μιλάει για έναν φτωχό και άσχημο ιδιωτικό υπάλληλο που κερδίζει εκατομμύρια σε ένα τυχερό παιχνίδι ο οποίος, όμως, αναβάλλει από μέρα σε μέρα την εξαργύρωση τους γιατί το «είναι» του επαναστατεί με όρους απρόβλεπτους. Ο πρωταγωνιστής προσπαθεί να μιλήσει σε μια κοπέλα που του αρέσει πολύ αλλά όταν βλέπει τον συνάδελφό του στη δουλειά να κάνει σχέση μαζί της δεν μπορεί να το χωνέψει. Τα δυο αυτά γεγονότα ανατρέπουν την καθημερινότητά του με εκρηκτικά αποτελέσματα. Θεωρώ ότι η ιστορία μου είναι ικανή να προβληματίσει τον αναγνώστη πάνω σε θέματα αποδοχής καταπιεσμένων ανθρώπων, εργαλειοποίησης των χρημάτων από τους ανθρώπους και το αντίθετο, αντιμετώπισης των μεγάλων αλλαγών στη ζωή μας κ.α. Ίσως η καθεμιά ή ο καθένας να σκεφτεί κάτι διαφορετικό μετά την ανάγνωση του. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, μπορεί και να μιλάει για την επανάσταση του πνεύματος απέναντι στη σημερινή, υλιστική προσέγγιση του κόσμου.

Ο κεντρικός ήρωας βαθιά μέσα του ζητάει την αλλαγή αλλά φοβάται. Τι τον κρατάει πίσω;

Έτσι είναι. Νομίζω ότι ο πρωταγωνιστής μου είναι ένα πρόσωπο βαθιά πληγωμένο και βαθιά εγωκεντρικό. Τα τραύματα του παρελθόντος, το δύσκολο παρόν αλλά και το επίφοβα πλασμένο μέλλον στο κεφάλι του βάζουν εμπόδια στη μεγάλη αλλαγή που φαίνεται να έρχεται. Θέλει να τον αποδεχτεί η κοινωνία όπως είναι και όχι όπως θα ήθελε να είναι. Νομίζω ότι έχει την απαραίτητη αυτογνωσία για να «μαλώσει» με τον ίδιο του τον εαυτό πρώτα και μετά με τον περίγυρό του και ας πληρώσει το τίμημα ακριβά.

Πριν καταλήξεις στον τελικό τίτλο του βιβλίου σκέφτηκες άλλους εναλλακτικούς;

Κάποιους, ναι. Όχι πολλούς. Αλλά τους απέρριψα γιατί δε νοηματοδοτούσαν αυτό που ήθελα για το συγκεκριμένο βιβλίο. Με ενδιέφερε ένας τίτλος στο πνεύμα της γλώσσας του κειμένου επίσης. Τώρα που το σκέφτομαι η λέξη «σκάλωμα» υπάρχει ζωγραφισμένη με τη μορφή του γκράφιτι σε πολλούς τοίχους της Λάρισας και ίσως να πέρασε στο υποσυνείδητό μου και να ταίριαξε στην ιστορία που έγραψα.

Εσύ έχεις κοινά στοιχεία με τον πρωταγωνιστή;

Έχω κάποια κοινά βιώματα με τον πρωταγωνιστή στη βάση τους. Είναι η μαγιά της μνήμης που πλάθεται και μορφοποιείται στο χαρτί με δόσεις μυθοπλασίας, μεγαλύτερες ή μικρότερες κάθε φορά. Έχω δουλέψει σε καφετέρια στο παρελθόν ας πούμε. Χαρακτήρες όπως ο Σάκης, η Μάρα και η μάνα υπήρχαν και υπάρχουν στη ζωή μου ακόμα. Οι στόχοι μου στη ζωή δεν εμπεριέχουν ούτε καθορίζονται από τα χρήματα όπως συμβαίνει και στον πρωταγωνιστή. Επίσης, η αμφιταλάντευση σε πολλά ζητήματα, κυρίως στα μεγάλα και σημαντικά, με χαρακτηρίζει. Από εκεί και πέρα, νομίζω ότι δε μοιάζω εμφανισιακά με τον πρωταγωνιστή-ελπίζω.

Προσωπικά, διαβάζοντας και το Σκάλωμα και τον Πυρήνα, αντιλαμβάνομαι την εσωτερική πάλη των κεντρικών ηρώων σου σε μια γρήγορη, κινηματογραφική πλοκή που κρατάει σε αγωνία τον αναγνώστη, χωρίς ωστόσο να περιορίζεται η λογοτεχνική εμβάθυνση. Πώς καταφένεις κάτι τέτοιο;

Ευχαριστώ για το ωραίο σχόλιο. Μου αρέσει, ως αναγνώστης, να διαβάζω βιβλία που δεν κάνουν «κοιλιά» πουθενά και έχουν να δώσουν κάτι σε κάθε σελίδα τους. Ο «Πυρήνας» και το «Σκάλωμα» είναι ιστορίες ταχείας καύσεως, ας πούμε, επομένως πρέπει να διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον κάθε στιγμή. Νομίζω ότι αν το καταφέρνω αυτό, το κάνω εμπειρικά, μετά από πολύ διάβασμα χωρίς να ακολουθώ κάποιο συγκεκριμένο μοτίβο. Με ενδιαφέρει πολύ η ισορροπία ανάμεσα στην πλοκή και την εξέλιξη των χαρακτήρων. Θέλω να κάνω τον αναγνώστη να στοχάζεται χωρίς να χάνει ούτε στιγμή το ενδιαφέρον του για την πλοκή. Ωρες ώρες σκέφτομαι κινηματογραφικά όταν γράφω και ίσως βοηθάει και αυτό.

Τι ρόλο παίζει το χρήμα στη δική σου ζωή; Στο βιβλίο πάντως μας αφήνεις με την απορία σχετικά με το ακριβές ποσό που κέρδισε ο ήρωας!

Χρησιμοποιώ το χρήμα σαν εργαλείο στη ζωή μου και όχι το αντίθετο. Σίγουρα δε θα αμφιταλαντευόμουν τόσο όσο ο πρωταγωνιστής για να εξαργυρώσω τα χρήματα ενός τυχερού παιχνιδιού αλλά έχω την πεποίθηση ότι δε θα με άλλαζαν δραματικά ως άνθρωπο. Εξάλλου θα ακολουθούσα έναν διαφορετικό τρόπο ζωής αν στόχευα στα χρήματα. Τα πολλά χρήματα προσφέρουν εξουσία και νομίζω ότι δε μου ταιριάζει αυτός ο ρόλος. Ο ήρωας κερδίζει εκατομμύρια, αυτό αρκεί.

Το εξώφυλλό στο βιβλίο αρκετά αινιγματικό και ιδιαίτερο. Βλέπουμε μια αντρική μαύρη φιγούρα χωρίς να φαίνεται το πρόσωπο, υποθέτω γιατί θα μπορούσε να είναι ο καθένας από εμάς. Εσύ πώς το βλέπεις;

Χαίρομαι που το βλέπεις έτσι. Είναι αινιγματικό και σκοτεινό εξώφυλλο. Νομίζω ότι αυτή η φιγούρα με το φτυάρι στον ώμο αντιπροσωπεύει τον ανώνυμο πρωταγωνιστή ο οποίος, κατ' επέκταση, θα μπορούσε να είναι ένας από εμάς. Με ενδιαφέρει η ταύτιση του αναγνώστη με οποιονδήποτε χαρακτήρα του βιβλίου. Αυτή τη φορά δε συνεργάστηκα με κάποιον ή κάποια εικαστικό, όπως στα δυο προηγούμενα εξώφυλλα και το άφησα στους ανθρώπους των εκδόσεων Γκοβόστη. Δε με απογοήτευσαν.

Η Μάρα, η όμορφη μπαλαρίνα, είναι ένας χαρακτήρας-κλειδί. Συμβολίζει κάτι συγκεκριμένο στη ζωή του πρωταγωνιστή ή στον γενικότερο προβληματισμό που θέλεις να αναδείξεις;

Η Μάρα παίζει τον ρόλο της γυναίκας η οποία μοιάζει απλησίαστη για τους περισσότερους άντρες. Είτε γιατί το επικοινωνεί η ίδια προς τα έξω είτε γιατί οι ενδιαφερόμενοι εραστές της παθαίνουν ένα είδος αυθυποβολής και πείθονται ότι δεν αξίζουν μια τέτοια γυναίκα. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής διαφημίζει και αναδεικνύει ότι χωρίς ομορφιά και πλούτο ή χωρίς ένα από τα δύο, έστω, ο άνθρωπος «υστερεί» έναντι εκείνων που τα έχουν με αποτέλεσμα μεγάλη μερίδα του κόσμου να δίνει έμφαση σε αυτά και να μη δουλεύει όσο χρειάζεται το «μέσα» του. Η Μάρα όχι μόνο είναι όμορφη αλλά επιτυχημένη και αυτόνομη. Γι' αυτό και ο πρωταγωνιστής διστάζει ακόμα και να της εκφράσει αυτά που νιώθει. Ήθελα να αναδείξω τέτοιου είδους καταστάσεις μήπως και «φωτιστούν» καλύτερα στο μυαλό των αναγνωστών.

Επίσης, κάνεις μια διακριτική αναφορά σε ρομπότ τεχνητής νοημοσύνης. Τι εικόνα έχεις για την τεχνητή νοημοσύνη γενικά και ειδικά στο πεδίο της λογοτεχνίας;

Αντιμετωπίζω την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης με σκεπτικισμό γιατί μπορεί να αποτελέσει ένα υπερόπλο υπέρ ή κατά της ανθρωπότητας. Εξαρτάται από τους διαχειριστές. Σίγουρα μπορεί να βοηθήσει σε διάφορες επιστήμες, όπως η ιατρική, η μηχανική κ.α. αλλά μπορεί να γίνει και η αιτία για τη βαθύτερη αποξένωση, χειραγώγηση και αποδόμηση των ανθρώπων τόσο σε πνευματικό όσο και σε βιολογικό, ακόμα, επίπεδο. Θα προτιμούσα να έχει ένα πιο περιορισμένο ρόλο χωρίς τις πιθανότητες να μεταμορφωθεί σε ένα ανεξέλεγκτο και πιθανώς αυτόνομο «τέρας» με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Όσον αφορά την εμπλοκή της στη λογοτεχνία δηλώνω ότι είμαι αντίθετος στη χρήση της με οποιοδήποτε τρόπο. Είτε έχει να κάνει με επιμέλεια, συγγραφή από το μηδέν, βοηθητικές συμβουλές ή δεν ξέρω τι άλλο γιατί η λογοτεχνία είναι μια τέχνη που εσωκλείει συναισθήματα, γραφές και γλώσσες προσωπικές, δημιουργικές ασάφειες και ατέλειες και ο κατάλογος συνεχίζεται. Δε θα ήθελα να μπλέξουν οι μηχανές με όλα αυτά. Ακόμα και να φτάσουν κάποτε να μιμούνται τα καλύτερα κείμενα ο άνθρωπος θα επινοεί κάτι που θα πάει κόντρα στη λογική και έξω από κανόνες και περισυλλεγμένα δεδομένα και συστήματα και έτσι θα προηγείται.

Τέλος, παρατηρώ πως επιλέγεις το κυκλικό κλείσιμο. Το βιβλίο αρχίζει και τελειώνει στην ίδια τοποθεσία, έξω στη φύση, στα βράχια, στον γκρεμό, αγναντεύοντας τη θάλασσα. Επειδή εκεί νιώθει κανείς πραγματικά ελεύθερος ή για κάποιον άλλο λόγο;

Ομολογώ ότι επέλεξα το κυκλικό κλείσιμο ασυναίσθητα. Προέκυψε ακολουθώντας τη ροή της ιστορίας. Οδηγήθηκα ξανά στη φύση και στη θάλασσα μάλλον για χάρη αυτής της ελευθερίας που λες γιατί η ζωή του πρωταγωνιστή ασφυκτιά από τη διαδοχή των γεγονότων που του συμβαίνουν. Νιώθει να ξαλαφρώνει στη θέα της θάλασσας, να παρασύρεται, να θέλει να ενωθεί μαζί της χωρίς δεύτερες σκέψεις. Το βάρος της ύπαρξής του μηδενίζεται. Ευχαριστώ για τις πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις!

Σε ευχαριστώ πολύ Δημήτρη για την παραχώρηση της συνέντευξης. Σου εύχομαι κάθε επιτυχία!