Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Ομιλία Νίνας Αγγελίδου, μεταφράστριας, στην εκδήλωση απονομής τού βραβείου Διδώ Σωτηρίου 2014.

Αγαπητέ Πέδρο, φίλες και φίλοι,

Είναι μεγάλη χαρά για μένα, να είμαι μαζί σας απόψε, με την ευκαιρία της απονομής του βραβείου “Διδώ Σωτηρίου”, στον καθηγητή Πέδρο Μπάδενας ντε λα Πένια, σε αυτήν την ξεχωριστή προσωπικότητά στον κόσμο της εκπαίδευσης, της λογοτεχνικής μετάφρασης, του δοκιμίου, της έρευνας, της κριτικής, και των διαλέξεων, σχετικά με τον Ελληνικό Πολιτισμό, στην ισπανική γλώσσα. Το έργο του έχει γίνει δεκτό, παντού, με πολύ ευμενή σχόλια.

Με συντομία θα επιχειρήσω να δώσω μία περιληπτική εικόνα της πολυδιάστατης φυσιογνωμίας του, όμως αυτά τα λίγα λόγια είναι μόνο μια στοιχειώδης περιγραφή της πνευματικής δημιουργίας, αυτού του διακεκριμένου ανθρώπου των γραμμάτων.

Ο καθηγητής Μπάδενας ντε λα Πένια, ο οποίος ανήκει στις πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις ελληνιστών -και που αφοσιώθηκε με αδιάκοπο και γόνιμο τρόπο στα πνευματικά πράγματα του τόπου μας- γεννήθηκε στην Μαδρίτη το 1947 και τελείωσε τις σπουδές του το 1974, στην Φιλολογική Σχολή του Πανεπιστημίου “Complutense”, της γενέτειράς του. Λόγω του ότι έδειξε, από νεαρή ηλικία, ξεχωριστό ενδιαφέρον για τα ελληνικά θέματα, αυτή η αγάπη του θα τον φέρει κοντά στον κατεξοχήν δάσκαλό του καθηγητή Francisco Rodríguez Adrados , καθώς και στον καθηγητή Manuel Fernández-Galiano. Θα εργαστεί, μεταξύ 1974 και 1978, σαν Επίκουρος Καθηγητής, της Ελληνικής γλώσσας, στο ίδιο Πανεπιστήμιο.

Αργότερα γίνεται Καθηγητής στο “Κέντρο Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών”, του “Συμβουλίου Επιστημονικής Έρευνας της Ισπανίας”.

Ταυτόχρονα όμως θα αφοσιωθεί, με θέρμη, στο πεδίο της φιλολογικής δράσης, στη διάδοση των ελληνικών γραμμάτων, με μεταφράσεις -που με ιδιαίτερη ακρίβεια και ευαισθησία πραγματοποιεί στα ισπανικά- με άρθρα, και συνεργασίες με τα πανεπιστήμια της χώρας του, καθώς και με ξένα πανεπιστήμια, όπως της Αργεντινής, Βουλγαρίας, Γερμανίας, Ελλάδας, Κούβας, Πολωνίας, Ρωσίας, Χιλής, μεταξύ άλλων.

Η μεταφραστική, δοκιμιακή και κριτική παραγωγή του – στην οποία εκείνος ανταποκρίθηκε με γνώση και ζήλο – είναι εξαιρετικά εκτενής και πλούσια.

Θα αναφερθώ εδώ, μόνο στις σημαντικότερες μεταφράσεις του, δείγμα του ιδιαίτερου βάρους του έργου του:

Από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς

• Αισχύλος, Προμηθέας Δεσμώτης, (1982)
• Πίνδαρος, Επινίκια (1984)
• Αίσωπος, Μύθοι (1993)
• Μένανδρος, Κωμωδίες (1996)

Από τους Μεσαιωνικούς Χρόνους

Το χρονικό Βαρλαάμ και Ιωάσαφ – αγνώστου συγγραφέα- , για το οποίο του δόθηκε στην Ισπανία, το 1994, το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης.

Από Νεοέλληνες ποιητές

• Οδυσσέας Ελύτης, Άσμα Ηρωικό και πένθιμο (1984)
• Γιάννης Ρίτσος, Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο (1984)
• Γιώργος Σεφέρης, τα “Άπαντα”, (1986), δύο εκδόσεις. Ήταν η πρώτη φορά, παγκοσμίως, που μεταφράστηκε ολόκληρο το έργο του Σεφέρη, ποίηση και πεζά.
• Κωνσταντίνος Καβάφης, τα “Άπαντα”, (από το 1982 μέχρι το 2013), 5 εκδόσεις, και 11 επανεκδόσεις.

*

Κορυφαία επίσης στιγμή της επιστημονικής του παρουσίας είναι η μελέτη και η δημοσίευση του δοκιμίου του, σχετικά με την “Μεταγραφή των νεοελληνικών στα ισπανικά”.

Αξιοσημείωτες είναι επίσης οι διαλέξεις που δίνει ο καθ. Μπάδενας, από την αρχή της καριέρας του, όχι μόνο σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, στα Βαλκάνια, στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και στην Νότια Αμερική.

Αφορμή της γνωριμίας μας, ήταν η ομιλία που έδωσε στο Μπουένος Άιρες, στο “Αργεντινό Συμβούλιο για Διεθνείς Σχέσεις” (Consejo Argentino para las Relaciones Internacionales) με τίτλο “Ο Έλιοτ στον Σεφέρη. Επιρροή και δημιουργικότητα”. Εκείνη τη χρονιά, το 1992, συναντηθήκαμε, για πρώτη φορά, με τον Πέδρο και την οικογένεια του και από τότε μας συνδέει μια ειλικρινής φιλία.

Επισκέφθηκε για μια ακόμα φορά, την πρωτεύουσα της Αργεντινής, το 1999, προσκεκλημένος από το “Διεθνές Ίδρυμα Χόρχε Λουίς Μπόρχες”, (Fundación Internacional Jorge Luis Borges) για μια διάλεξη με θέμα “Αναγνώσεις του Καβάφη”. Ήταν μια ξεχωριστή βραδιά, θυμάμαι, με την αίθουσα, το αίθριο, και τους διαδρόμους του Ιδρύματος, ασφυκτικά γεμάτα, από ποιητές, ακαδημαϊκούς, σπουδαστές. Τον ομιλητή τον παρουσίασε ο ποιητής και μεταφραστής Horacio Castillo. Στο Ίδρυμα αυτό είναι εκτεθειμένα, μερικά από τα χειρόγραφα του μεγάλου Αργεντινού συγγραφέα, οι πρώτες εκδόσεις των βιβλίων του, πίνακες ζωγραφικής, το μπαστούνι του με την καμπυλωτή λαβή, καθώς και πολλά από τα αντικείμενα/φυλαχτά (talismanes) όπως μία κλεψύδρα, μία τίγρη από πορσελάνη, ένα μαχαίρι από την Κρήτη, ένα κρυστάλλινο πρίσμα, περγαμηνές, μια ξύλινη υδρόγειος.

*

Είναι πολύτιμη η προσφορά του Καθηγητή Μπάδενας, (του καταξιωμένου αυτού ελληνιστή που τιμάται απόψε, με την έντονη και συνεχή δραστηριότητα), σχετικά με τα Ελληνικά πολιτιστικά θέματα, στον ευρύ ισπανόφωνο κόσμο. Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, το 1997, εκτιμώντας την αξία του, τον παρασημοφόρησε, με το “Χρυσό Μεγαλόσταυρο του Τάγματος της Τιμής”.

Επίσης, ο Καθηγητής Μπάδενας ντε λα Πένια υπήρξε ένας εξαιρετικά αποτελεσματικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας, και Μορφωτικός Ακόλουθος της Ισπανικής Πρεσβείας εδώ, γεγονός που του έχει αναγνωριστεί, τόσο από Ελληνικής όσο και από ισπανικής πλευράς.

Ο Οδυσσέας Ελύτης στο έργο του “Ιδιωτική Οδός” έγραφε: Είναι ανοιχτή για τον καθένα μας η ιδιωτική του οδός. Και όμως, την ακολουθούν ελάχιστοι. Μερικοί, μόνο όταν συμβεί, μία ή δύο φορές στη ζωή τους, να είναι ερωτευμένοι. Και οι υπόλοιποι ποτέ. Είναι αυτοί που αποχωρούν μια μέρα από τη ζωή χωρίς να έχουν πάρει καν είδηση τί τους συνέβη. Και είναι κρίμας αυτός ο ισόβιος εγκλεισμός στην κιβωτό της Ανάγκης, με καθηλωμένες τις αισθήσεις, σε υπηρετικό επίπεδο”.

Όπως προκύπτει από τη δημιουργική εργασία του τιμώμενου Καθηγητή ,εκείνος είναι από τους “ελάχιστους που ακολούθησαν την ιδιωτική
τους οδό” και λαμβάνοντας υπόψη τις επιλογές του, είναι φανερό, πως δεν έχει στόχο την εμπορικότητα, αλλά την ποιότητα.

Δεν πιστεύω να χωράει καμιά αμφιβολία πως ο Καθηγητής Μπάδενας ντε λα Πένια είναι άξιος γι αυτό το σημαντικό βραβείο που του απονέμεται απόψε. Εφόσον πρόκειται για έναν συστηματικό μελετητή των ελληνικών γραμμάτων, του οποίου η πορεία, σε αυτόν τον τομέα, υπήρξε υποδειγματική.

Και αυτό το βραβείο δεν τιμά μόνο εκείνον αλλά και την Ισπανία.

Θερμά συγχαρητήρια στον φίλο μας, και πολλές ευχαριστίες για όλα όσα προσέφερε στην πατρίδα μας. Είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει, με τον ίδιο σεβασμό, πάθος και αφοσίωση, να προβάλλει την ελληνική λογοτεχνία στον πνευματικό Ισπανόφωνο χώρο.

Νίνα Αγγελίδου
Μεταφράστρια