Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Βλέποντας το εξώφυλλο και διαβάζοντας το οπισθόφυλλο του νέου μυθιστορήματος της Χριστίνας Σουλελέ από την Άνεμος Εκδοτική, δεν μπορείς παρά να το ξεφυλλίσεις και να μυρίσεις το άρωμα της αγριεμένης θάλασσας των Κυκλάδων. Μήπως για να αποκτήσουμε την κάθε είδους ελευθερία, δεν  θέλει αγώνα για να την αποκτήσουμε; Μήπως για να γίνει η ανατροπή πρέπει να τιθασεύσουμε τα κύματα του Αρχιπελάγους; Πολλοί συνειρμοί έρχονται στον νου μας πριν ακόμη ανοίξουμε την πρώτη σελίδα.

Η συγγραφέας θα μας τα πει καλύτερα.

Κυρία Σουλελέ ευχαριστώ για τον χρόνο σας. Από τον Όλυμπο του προηγούμενου βιβλίου σας «Γιάνκεα», στου Αιγαίου τα κύματα και συγκεκριμένα στις νότιες Κυκλάδες. Ποια ήταν η αφορμή να γραφεί αυτό το βιβλίο;

Για αρκετά χρόνια στριφογύριζε στον νου μου η ιδέα να γράψω ένα μυθιστόρημα, που η υπόθεσή του θα εκτυλισσόταν στην εποχή της Επταετίας. Η αφορμή δόθηκε με την άνοδο της εγκληματικής οργάνωσης, στη Χρυσή Αυγή αναφέρομαι, στο Κοινοβούλιο. Πολλοί ήταν αυτοί που είδαν τα μέλη της ως σωτήρες, που θα τους απάλλασσαν από τα δεινά που ταλάνιζαν τον τόπο. Φράσεις όπως: «ένας Παπαδόπουλος μας χρειάζεται» ή «στη δικτατορία κοιμόμαστε με ανοιχτά παράθυρα», με ώθησαν να παρουσιάσω την ιστορία, έτσι όπως την υπαγόρευαν οι παιδικές μου καταγραφές, οι αφηγήσεις των γονιών μου αλλά και τα διαβάσματά μου αργότερα. Από την άλλη, οι αγαπημένες μου Κυκλάδες, με το πανέμορφο και λιτό περιβάλλον, με ενέπνευσαν να δημιουργήσω το χωρικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίζεται ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας μου, σαν φωτεινό και ιαματικό αντιστάθμισμα για όλα τα σκοτεινά και επώδυνα περιστατικά που συνέβησαν στις ηρωίδες μου.

Γυναίκα καπετάνισσα ή γυναίκα που μένει πίσω μόνη περιμένοντας τον άντρα της; Για ποια από τις δυο είναι αφιερωμένο αυτό το βιβλίο;

Το βιβλίο μου είναι αφιερωμένο σε όλες τις γυναίκες που κρατούν το πηδάλιο της ζωής τους γερά στα χέρια τους και σαν άξιες καπετάνισσες ανοίγονται στις αβέβαιες θάλασσες των ονείρων τους, κόντρα στις προκαταλήψεις που είναι για χρόνια ριζωμένες στην κοινωνία. Εναντιώνονται στην πατριαρχία αλλά δεν είναι κατά των αντρών. Ερωτεύονται με πάθος και διεκδικούν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματός τους. Είναι εκείνες που κάνουν τις πληγές τους γέφυρα, για να συναντηθούν με άλλες γυναίκες, να τους απλώσουν τα χέρια και να τους πουν: «Μαζί θα γκρεμίσουμε τα στερεότυπα και θα διεκδικήσουμε το δικαίωμά μας στη ζωή, στην εκπαίδευση και στην εργασία ισότιμα με τους άντρες. Μπορούμε, είμαστε δυνατές, φτάνει να το πιστέψουμε.»

Νόμοι, κανόνες, πρέπει…. Η κάθε εξέγερση, όπως και το Πολυτεχνείο, δεν πρέπει ν’ ανατρέπει κι αυτά τα πρέπει; Πώς αλλιώς θ΄ αλλάξει η κοινωνία;

Οι καταπιεσμένοι λαοί πρέπει να αλλάξουν τη μοίρα, που οι ισχυροί έχουν ορίσει γι’ αυτούς, με κοινωνικούς αγώνες. Έχουν χρέος να βροντοφωνάξουν τα «όχι» τους, γιατί πάνω στα όχι, τα μεγάλα ή τα μικρά, γράφονται πάντα οι καινούριες ιστορίες. Αυτό έγινε με την αιματοβαμμένη εξέγερση του Πολυτεχνείου. Οι φοιτητές πριόνισαν τα ποδάρια του καθεστώτος και ξεσκέπασαν το φασιστικό πρόσωπο των δικτατόρων, που προσπαθούσαν να το κρύψουν επιμελώς πίσω από ευτελή θεάματα και με την αρωγή των ΜΜΕ.

Προσωπικό μου βίωμα η αλλαγή χεριού στα χρόνια της χούντας. Ένα από τα κουσούρια που άφησε η χούντα φεύγοντας, σε πολλούς ανθρώπους. Το δεξί είναι το καλό, όπως έλεγαν συγγενείς, δάσκαλοι, εκκλησία. Σήμερα, εσείς ως εκπαιδευτικός έχετε αντιμετωπίσει ανάλογα περιστατικά;

Αυτό ήταν ένα τραυματικό βίωμα για όλους τους αριστερόχειρες. Από φοβέρες, ξύλο, μέχρι δέσιμο του αριστερού χεριού, που έδειχνε ροπή προς τον κομμουνισμό σύμφωνα τους δικτάτορες, ήταν κάποιες από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνταν στην εκπαίδευση, για να καταστήσουν ανίκανο το «κακό» χέρι. Σήμερα, ευτυχώς, έχουν εκλείψει αυτές οι μέθοδοι, αν και στις αντιλήψεις κάποιων ανθρώπων η γραφή με το αριστερό χέρι ισοδυναμεί με κάτι μη φυσιολογικό.

Γράφετε στη σελίδα 131:»Ο φόβος καθηλώνει τους ανθρώπους. Τους καθιστά άβουλους, τους κάνει να λουφάζουν….» Πιστεύετε πως ο φόβος είναι ο μεγαλύτερος ανασταλτικός παράγοντας για τη διχόνοια που έχουμε ως λαός και δεν είμαστε ενωμένοι για να προχωρήσουμε;

Ο φόβος, αυτό το ανθρώπινο συναίσθημα που προφυλάσσει από κινδύνους, όταν γίνεται εργαλείο στα χέρια των εξουσιών, καθιστά τους ανθρώπους άβουλους και ενισχύει τη βεβαιότητά τους πως, η υπακοή σε άδικους νόμους εξασφαλίζει την αποφυγή από όσα δεινά βρίσκουν όσους αντιδρούν σε αυτούς, τους οποίους πολλές φορές και ψέγουν. Η διχόνοια που έχουμε ως λαός έχει βαθιές ρίζες και μια χαρά βολεύει τις κυβερνήσεις, που την ενισχύουν μάλιστα, για να διατηρούν την εξουσία τους.

«Να μην αφήσεις κανέναν να σου ψαλιδίσει τα φτερά». Πόση δύναμη χρειάζεται για να το πετύχεις;

Μόνο δύναμη; Πρέπει να θωρακιστείς με μια αλεξίσφαιρη πανοπλία, για να προστατευτείς από τις πατριαρχικές αντιλήψεις που διέπουν τις οικογένειες και τον κοινωνικό περίγυρο. Αλώβητος δεν βγαίνεις από τέτοιες μάχες, αλλά ο αγώνας για την ανατροπή τους είναι μονόδρομος.

Η Αγγελική, η Σμαράγδα και η Θαλασσινή ήταν τρεις γυναίκες με δύναμη και αποφασιστικότητα. Δεν έβαλαν ποτέ το πρέπει στη ζωή τους, δεν συμβιβάστηκαν με την ασφαλή προστασία. Τις ζήλεψα τις τρεις αυτές γυναίκες και σίγουρα θα θέλουν να τις μιμηθούν πολλές άλλες αναγνώστριες που θέλουν να πάρουν δύναμη ζωής, να πιαστούν από κάπου, να δουν ότι αυτή η χώρα έχει τραβήξει πολλά για να ορθοποδήσει. Είναι αληθινές οι ηρωίδες σας ή δημιουργήματα της συγγραφής, θέλοντας να μας δώσετε το μήνυμα της ανεξαρτησίας και του αγώνα;

Οι ηρωίδες μου είναι γυναίκες με σάρκα, οστά και ψυχή. Άλλες τις έχει αναδείξει η ιστορία, μέσα από τους κοινωνικούς αγώνες τους, άλλες δεν θα γραφτούν ποτέ στα κιτάπια της. Μπορεί να είναι οι μανάδες, οι  αδερφές, οι φίλες μας, μπορεί κι εμείς οι ίδιες. Είναι γυναίκες που δίνουν τους καθημερινούς αγώνες τους με αξιοπρέπεια  σε όλα τα επίπεδα και δεν αράζουν σε όποιο λιμάνι τους τάζει ασφάλεια, βάζοντας σε διαπραγμάτευση τα όνειρά τους.

Τι σηματοδοτεί το Πολυτεχνείο για εσάς; Ένας φάρος προσδοκιών και συνεχής αγώνας κατάκτησης δικαιωμάτων ή ενθουσιασμός κάποιων νέων που πίστευαν ότι έτσι θ’ αλλάξουν τον κόσμο και θα γράψουν σελίδα στην ιστορία;

Προς το τέλος της επταετούς περιόδου, κατά την οποία είχαν καταπατηθεί όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και είχαν κατασταλεί ελευθερίες, οι φοιτητές σήκωσαν ανάστημα και στάθηκαν με τόλμη απέναντι στο αυταρχικό καθεστώς και στις δυνάμεις καταστολής του, για να διεκδικήσουν το αυτονόητο, το δικαίωμα δηλαδή σε μια ελεύθερη ζωή. Αυτό και μόνο θα πρέπει να αποτελεί έναν φάρο αντίστασης για όλους τους καταπιεσμένους λαούς.  

Διαβάζοντας το βιβλίο, ήρθε στον νου μου συνειρμικά, το ποίημα του μεγάλου μας Ποιητή Μανώλη Αναγνωστάκη «Φοβάμαι», που πολλούς χαρακτήρες του ποιήματος, τους βλέπουμε στο βιβλίο σας. Σας επηρέασε το ποίημα στη διαδικασία της συγγραφής;

Οι χαρακτήρες αυτοί δεν είναι χάρτινοι. Τους συναντάμε στην καθημερινότητά μας, στις δουλειές μας, στα σπίτια μας, στις συναναστροφές μας και τότε λέμε: «πόσο δίκιο είχε ο ποιητής!» Σίγουρα ό,τι έχω διαβάσει έχει επηρεάσει τον τρόπο σκέψης μου.

Η Θαλασσινή είναι τυφλή κι όμως η ζωή της τα έδωσε γενναιόδωρα αφού είχε δίπλα της τη Σμαράγδα. Θέλατε να ευαισθητοποιήσετε την κοινωνία, βάζοντάς την στο βιβλίο σας ή να δείξετε τις προκαταλήψεις μιας κοινωνίας απέναντι σ’ αυτά τα άτομα που έχουν μια ιδιαιτερότητα;

Η πρόθεσή μου ήταν να αναδείξω τις προκαταλήψεις που υπάρχουν σχετικά με την αναπηρία και να ευαισθητοποιήσω τους αναγνώστες. Οι άνθρωποι που έχουν αισθητηριακές βλάβες δεν διαφέρουν σε τίποτα από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Αισθάνονται, κάνουν όνειρα, ερωτεύονται, πληγώνονται όπως όλοι, διαφέρουν μόνο στον τρόπο που εκπαιδεύονται. Και όμως, αντιμετωπίζονται με προκατάληψη και έρχονται αντιμέτωποι με ανυπέρβλητα εμπόδια, με αυταρχικές συμπεριφορές ή και με αδιαφορία. Δεν είναι λίγες μάλιστα οι περιπτώσεις που, όταν έρχεται στον κόσμο ένα παιδί με αναπηρία, οι άντρες εγκαταλείπουν την οικογένεια αφήνοντας στις γυναίκες την αποκλειστική ευθύνη της ανατροφής του παιδιού τους. Αυτό είναι μια οδυνηρή πραγματικότητα.

Το 1970 δινόταν βάρος στην κοινωνία, στους νόμους, πορευτήκαμε άθελα μ’ αυτούς. Σήμερα τι άλλαξε και σε ποιο βαθμό; Δεν είμαστε ακόμη μπολιασμένοι με τους νόμους της;

Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί τι έχει αλλάξει, αφού συνεχώς ψηφίζονται νόμοι που καταπατούν δικαιώματα, που έχουν αποκτηθεί με αγώνες, και που συνοδεύονται από πλήθος απειλών και εκφοβισμών. Οι άνθρωποι βαλλόμαστε ποικιλοτρόπως. Ο φόβος και η ανασφάλεια έχουν κάνει κατάληψη στις ζωές μας. Πληθαίνουν οι ψυχικές ασθένειες, οι αυτοχειρίες και οι δολοφονίες. Οι σύγχρονες αυταρχικές εξουσίες δεν έχουν ανάγκη από εξορίες. Διαλύουν τον κοινωνικό ιστό και με σύγχρονα μέσα καλλιεργούν τον φόβο και σκοτώνουν την ελπίδα, με σκοπό να κάμψουν την όποια αντίσταση.

Σήμερα ζούμε σε μια εποχή που αξίες, ιδανικά, αξιοπρέπεια έχουν φτάσει στα Τάρταρα, προκειμένου να επιβιώσουμε με όποιο τίμημα. Οι αναγκεμένοι άνθρωποι που τραβούν μπροστά γίνονται γραφικοί. Μήπως πρέπει να γίνουμε όλοι λάσπη ώστε να δημιουργήσουμε ξανά την κοινωνία που οφείλουμε να παραδώσουμε στα παιδιά μας;

Αν γίνουμε όλοι λάσπη θα βουλιάξουμε σε αυτή και δεν θα βρεθεί κανείς να μας σώσει. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που κρατάνε μια σπίθα αντίστασης αναμμένη, και ας τους λένε γραφικούς, πάντα θα υπάρχει ελπίδα. Είναι χρέος μας να εμφυσήσουμε ιδανικά και αξίες στα παιδιά μας, για να μπορούν και αυτά να ονειρευτούν και να διεκδικήσουν μια κοινωνία που θα έχει επίκεντρο τον άνθρωπο.

Ποια είναι η γνώμη σας για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

To Bookia, ως κοινωνικό δίκτυο για τη λογοτεχνία, συμβάλλει τα μέγιστα στην προβολή των βιβλίων και δίνει βήμα στους συγγραφείς να αναδείξουν το έργο τους. Για τους νέους συγγραφείς δε, η συμβολή του είναι ανεκτίμητη.

«Όποιος αντιμετωπίζει τις φουρτούνες με το κεφάλι ψηλά, χαμένος δεν βγαίνει, ακόμη κι αν τα θαλασσώσει! Νόμος».

Σας ευχαριστώ κυρία Σουλελέ, σας εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και να δώσει τη δύναμη στους αναγνώστες να περνούν τους σκοπέλους της ζωής!

Κι εγώ σας ευχαριστώ κ. Μάγδα Παπαδημητρίου- Σαμοθράκη για το βήμα που μου δίνετε να επικοινωνήσω σκέψεις και ιδέες που έχουν σχέση με το βιβλίο μου.