Γράφει: Διονύσης Λεϊμονής

Η Τασούλα Τσιλιμένη είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο οποίο διδάσκει θέματα Αφήγησης, Μυθοπλασίας, Δημιουργικής Γραφής και Παιδικής/Εφηβικής Λογοτεχνίας. Ίδρυσε και διευθύνει το ηλεκτρονικό περιοδικό για την μελέτη και έρευνα της Παιδικής Λογοτεχνίας keimena. Είναι ιδρυτικό μέλος του Πανελλήνιου Ομίλου Φίλων της Αφήγησης (ΠΟΦΑ) και Πρόεδρός του.

Εκτός από το επιστημονικό και διδακτικό της έργο σε ακαδημαϊκά ιδρύματα ημεδαπής και αλλοδαπής, τις δημοσιευμένες μελέτες, έρευνες και δοκίμιά της, ασχολείται με τη συγγραφή κειμένων για παιδιά και ενήλικες (πεζογραφία & ποίηση). Για πολλές διετίες ήταν μέλος της επιτροπής κρατικών βραβείων του Υπουργείου Πολιτισμού ενώ κείμενα της έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικούς τόμους και έχουν διακριθεί από αναγνωρισμένους φορείς.

Η Τασούλα Τσιλιμένη είναι υπεύθυνη για το Μουσείο Παιδικής & Εφηβικής Λογοτεχνίας το οποίο ιδρύθηκε, μετά από δική της πρόταση, με oμόφωνη απόφαση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και λειτουργεί στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών στο Βόλο [απόφαση τακτικής συνεδρίσης Συγκλήτου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας υπ’ αριθμ. 275η/22-07-2022,κοινοποίηση με αριθ. Πρωτ. 19138/22/ΓΠ, 1-9-2022)].

Διαβάζουμε στο site του Μουσείου, «Έχει ως αποστολή τη συγκέντρωση, διαφύλαξη, ανάδειξη και προβολή του έργου και του αρχειακού υλικού συγγραφέων και εικονογράφων της Ελληνικής παιδικής & εφηβικής λογοτεχνίας. Μέσα από την αποστολή του αυτή πιστοποιείται η ιστορική εξέλιξη της ελληνικής παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, πραγματοποιείται η γνωριμία με τους δημιουργούς και το έργο τους, ενώ ενισχύεται η έρευνα και η δράση για το λογοτεχνικό βιβλίο και τη λογοτεχνία».

Για αυτό το σημαντικό και πρωτότυπο εγχείρημα, η Τασούλα Τσιλιμένη μιλάει στον Διονύση Λεϊμονή, ανταποκριτή του Bookia στο Βόλο και την ευρύτερη περιοχή.

Κυρία Τσιλιμένη, τι είναι το μουσείο παιδικής λογοτεχνίας; Πού στεγάζεται και ποια ανάγκη οδήγησε στη δημιουργία του;

Το Μουσείο Παιδικής & Εφηβικής Λογοτεχνίας ή αλλιώς ΜΠΕΛ, ήρθε να καλύψει ανάγκες επιτακτικές που αφορούν τη γέννηση, εξέλιξη και πορεία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας (ΠΛ). Είναι το μοναδικό μουσείο στη χώρα και ελπίζουμε να ανοίξει ο δρόμος για τη δημιουργία αντίστοιχων χώρων πολιτισμού.

Η σημαντικότητά του δεν είναι στο ότι και επιστημονικά θα καλύψει το πεδίο αυτό, δηλαδή ότι μπορεί να λειτουργεί παράλληλα και ως ερευνητικό κέντρο, αλλά κυρίως στο ό,τι θα αναδείξει το σώμα, τους δημιουργούς που συνδέονται με την ΠΛ, θα δώσει τη δυνατότητα στο κοινό να γνωρίσει σφαιρικά την ΠΛ και τη σημαντικότητά της στη ζωή του αναπτυσσόμενου παιδιού. Θα αναδειχθεί το έργο  των συγγραφέων, εικονογράφων, τα λογοτεχνικά είδη, η εκδοτική παραγωγή.

Οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να δουν εκθέματα από προσωπικά αντικείμενα των δημιουργών, φάσεις έργων τους μέχρι την ολοκλήρωσή τους, παλαιά βιβλία, χειρόγραφα, αλληλογραφία τους, φωτογραφικό υλικό από σπουδαίες στιγμές, αφίσες, βιβλία και εξώφυλλά τους σε επανεκδόσεις ή μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες, περιοδικά προηγούμενου αιώνα, οπτικοακουστικό υλικό, τρόπους δεσίματος και εκτύπωσης βιβλίων, κλπ.

Το ΜΠΕΛ στεγάζεται στο κτήριο της οδού Γκλαβάνη και 28^ης Οκτωβρίου στον 2^ο όροφο. Η ομάδα μας, μέλη ΔΕΠ και μέλη του ΔΣ των Φίλων του ΜΠΕΛ (Μ. Κατσαρίδου,Ε. Κονταξή, Ε. Καλογήρου, Κ. Βεργετάκη, Δ. Μουζαλά, Ρ. Πώποτα κ.α.), δουλεύουμε εντατικά προκειμένου να κάνουμε τα εγκαίνια το φθινόπωρο, ώστε να μπορεί το μουσείο να δεχτεί κοινό, παιδιά και ενήλικες, όπως όλα τα μουσεία.

Συναντήσατε άραγε εμπόδια σ’ αυτήν την προσπάθεια ίδρυσης του Μουσείου και πώς άρθηκαν αυτά;

Η προσπάθεια ίδρυσης του ΜΠΕΛ κρατάει χρόνια. Όταν ο ομότιμος σήμερα καθηγητής Β.Δ. Αναγνωστόπουλος ίδρυσε το Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του ΠΤΠΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σε κάποιο σημείο του καταστατικού λειτουργίας, μεταξύ των σκοπών του εργαστηρίου ανέφερε και τη λέξη «μουσείο». Όταν πια ολοκλήρωσα τη διατριβή μου και εκλέχτηκα στο Πανεπιστήμιο, ανήσυχη και με τη διάθεση του νέου μέλους, εμπνεόμενη από το πάθος του μέντορά μου, επιχειρήσαμε μια πρώτη απόπειρα συγκέντρωσης υλικού από μια ομάδα συγγραφέων και εικονογράφων.

Στο εγχείρημα αυτό συνέβαλε και η τότε ομάδα αποσπασμένων νηπιαγωγών στο ΠΤΠΕ που είχε στο γραφείο του ο Αναγνωστόπουλος (Α. Θάνου, Γ. Κούγιαλη, Ειρ. Χιωτάκη, Π. Μανδράκης…). Στα χέρια μας έφτασε κάποιο υλικό που είχε και τα θέματα του, αρκετά ήταν σε φωτοτυπία και όχι πρωτότυπα. Όπως και να έχει τακτοποιήθηκε σε ντουλάπια. Αυτή η πρώτη απόπειρα είχε κολλήσει μέσα μου. Χρόνια μετά άρχισα τις προσπάθειες ίδρυσης ενός μουσείου, με φορείς ακόμη και στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας. Υποσχέσεις πολλές αλλά ουσιαστικά τίποτα.

Αξιοποιώντας τη δυνατότητα του νέου νόμου για τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, για ιδρύσεις μουσείων, κατέθεσα αμέσως πρόταση αρχικά στην Κοσμητεία της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Π.Θ. που ομόφωνα έγινε δεκτή τόσο από τον τότε κοσμήτορα Τ. Πολίτη, όσο και από τους προέδρους των τμημάτων της Σχολής. Η πρωτοβουλία μου αυτή ήρθε στη συνέχεια ως συγκροτημένη πρόταση στη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου η οποία και υπερψηφίστηκε.

Όπως ξέρετε, ένα μουσείο απαιτεί χώρο. Εδώ ήταν η μεγάλη δυσκολία. Και πάλι το Πανεπιστήμιο παραχώρησε χώρο σε κτήριό του για να ξεκινήσει όλη αυτή η προσπάθεια όχι απλά ίδρυσης αλλά λειτουργίας του ΜΠΕΛ. Οι πρυτανικές αρχές στήριξαν την προσπάθεια πολλαπλά σε ό,τι αφορούσε τις πρώτες ανάγκες. Ένα λιθαράκι βάζουμε εμείς και ελπίζουμε κάποια στιγμή το ΜΠΕΛ να βρει τον χώρο που του ταιριάζει, ώστε να αναδειχθεί το έργο του και το υλικό που ήδη όλα αυτά τα χρόνια αλλά και σήμερα, συγκεντρώνουμε με δωρεές εκ μέρους των δημιουργών, των κληρονόμων τους, φίλων τους κ.α.

Στην προσπάθεια αυτή είναι κοντά μας και αρκετοί εκδότες με τους οποίους χρόνια συνεργαζόμαστε. Η ίδρυσή του ΜΠΕΛ είναι αποτέλεσμα πίστης, επιμονής, πίεσης, υπομονής και εμμονής… Στο ΠΤΠΕ είμαστε μια ομάδα μελών ΔΕΠ που εμπνεόμαστε, στηρίζουμε ιδέες και προτάσεις, δουλεύουμε συνεργατικά πάνω σε αυτή. Έτσι ειδικά όσα μέλη ΔΕΠ και ΕΔΙΠ είναι μέλη του Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού (Κ. Μάγος, Ε.Μότσιου, Φ. Τεντολούρης, Ε. Κονταξή και συνεργάτες άλλων τμημάτων) καθώς και οι υπ. Διδάκτορές μου προσπαθούμε υπερβαίνοντας συχνά αντιξοότητες να υλοποιήσουμε το «όνειρο».

Πώς θεωρείτε ότι το Μουσείο αυτό θα είναι λειτουργικό και με τη συνδρομή ποιων φορέων και προσώπων;

Σε τέτοιου είδους εγχειρήματα και με τέτοιες συνθήκες, υπάρχουν αναμφίβολα πολλές δυσκολίες. Η ομάδα είναι διαθέσιμη να στηρίξει τη λειτουργία του μέχρις ότου βρεθεί οριστική λύση μόνιμου προσωπικού, όπως απαιτεί ένα μουσείο. Το Πανεπιστήμιο και το Τμήμα μας (ΠΤΠΕ), αλλά φαντάζομαι και άλλα τμήματα θα αξιοποιήσει εκτός από το προσωπικό που μπορεί να εμπλακεί με κάτι τέτοιο, και φοιτητές/τριες της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών επιστημών.

Σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του και στη στήριξη του, θα διαδραματίσει αναμφίβολα ο Σύλλογος Φίλων του ΜΠΕΛ, που δημιουργήσαμε αμέσως με την ίδρυση του μουσείου. Το ΔΣ του συλλόγου σχεδιάζει δράσεις και συνεργασίες με άλλους φορείς της πόλης και όχι μόνο. Ευελπιστούμε επίσης στη διεύρυνση των μελών του συλλόγου με εγγραφές νέων μελών από όλη την Ελλάδα.

Στην ιστοσελίδα του ΜΠΕΛ υπάρχουν όλες οι απαραίτητες οδηγίες για τον τρόπο του να γίνει κάποιος μέλος των Φίλων του ΜΠΕΛ.

Πόσο δύσκολη νομίζετε ότι είναι η συγκέντρωση αρχειακού υλικού ως προς την παιδική λογοτεχνία και πώς το Μουσείο λογοτεχνίας θα επιχειρήσει τη συγκέντρωση του υλικού;

Είναι δύσκολο εγχείρημα. Όπως προανέφερα, στο υλικό/μαγιά που υπήρχε συνεχίστηκε η προσπάθεια εκ μέρους μου προς όλες τις κατευθύνσεις για συγκέντρωση υλικού και παραχώρηση/δωρεάς υλικού. Οι δημιουργοί ανταποκρίνονται θερμά και αυτό είναι αισιόδοξο. Μάλιστα εάν είχαμε άλλες συνθήκες λειτουργίας θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε απευθείας σε θεματικές εκθέσεις. Είμαστε οι ίδιοι συγκρατημένοι στο να αποδεχτούμε στις παρούσες συνθήκες  δωρεές ολόκληρων αρχείων των δημιουργών που απαιτούν χώρο για να αναδειχθούν. Βεβαίως δεχόμαστε και επιζητούμε δωρεές οι οποίες δεν θα μπορέσουν άμεσα να εκτεθούν στο σύνολό τους.

Όμως ένα μουσείο έτσι λειτουργεί. Συγκεντρώνει και στη συνέχεια προχωρεί στην έκθεση αρχειακού υλικού ενταγμένο σε θεματικές. Ήδη έχει κοινοποιηθεί σχετικό μήνυμα, μέσω φορέων (ΚΕΠΒ, ΓΛΣ) στους δημιουργούς, για την ίδρυση του ΜΠΕΛ και πρόσκληση παραχώρησης υλικού εκ μέρους τους. Στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μας ήδη φτάνουν καθημερινά προτάσεις δωρεών. Όμως και αυτό θέλει την προσοχή του, καθώς πρέπει να ελεγχθεί  η γνησιότητα και η καταλληλόλητα του υλικού. Αρχικά θα λειτουργήσουμε με μόνιμη έκθεση αντιπροσωπευτικού υλικού που θα καλύπτει όλους τους σκοπούς ίδρυσης του ΜΠΕΛ.

Τι ρόλο θα διαδραματίσουν σ’ αυτό οι φοιτητές του Π.Θ. και πόσο σημαντική εμπειρία θα αποτελέσει για την περαιτέρω παιδαγωγική τους σταδιοδρομία;

Όπως ξέρετε οι φοιτητές/τριες των παιδαγωγικών τμημάτων έχουν την «υποχρέωση» να κάνουν την πρακτική τους σε διάφορους χώρους. Φυσικά τώρα δίνεται η δυνατότητα εμπλοκής τους με θέματα ουσιαστικά που αφορούν πολλά πεδία εκτός από την παιδική λογοτεχνία, την αξιοποίηση της λογοτεχνίας διαθεματικά, το μεγάλο θέμα της φιλαναγνωσίας και πώς το αντιμετωπίζει ο (μελλοντικός) εκπαιδευτικός.

Η μουσειακή εκπαίδευση είναι ένα από τα άλλα γνωστικά πεδία που θα βρει άμεση εφαρμογή στο ΜΠΕΛ και αφορά ευρύτερα τμήματα και από άλλες πόλεις. Το να έχει κανείς τη δυνατότητα άμεσης πρόσβασης σε υλικό και χώρο όπως το ΜΠΕΛ, αλλά και σε εκπαιδευτικά προγράμματα  από ειδικούς που θα προσφέρει το μουσείο, καταλαβαίνετε πόσο σημαντικό είναι.

Υπάρχει σχετικός σχεδιασμός ώστε το Μουσείο αυτό να μείνει ανοιχτό και προσβάσιμο τόσο στην τοπική κοινωνία όσο πέρα από τα όρια της Μαγνησίας και της Ελλάδας;

Αυτός είναι ο στόχος μας. Αλλιώς δεν έχει νόημα η απλή ίδρυσή του. Ένα μουσείο πρέπει να είναι ανοικτό  και προσβάσιμο όχι μόνο στην τοπική κοινωνία αλλά γενικά. Θα προσπαθήσουμε να το στηρίξουμε αυτό. Όσο για το πέρα από την Ελλάδα, όλα χρειάζονται τον χρόνο τους. Η ομάδα είναι εδώ και ανιχνεύουμε κάθε δυνατότητα ανοίγματος του ΜΠΕΛ γενικά.

Στην Ελλάδα η έρευνα χρειάζεται ενίσχυση. Θεωρείτε ότι το Μουσείο παιδικής λογοτεχνίας θα εξυπηρετήσει και αυτόν τον σκοπό;

Ανέφερα και πριν ότι το αρχειακό υλικό του ΜΠΕΛ έχει τα χαρακτηριστικά που μπορεί να προσφέρει για μελέτη και έρευνα σε κάθε ενδιαφερόμενο αυτού του πεδίου. Παράλληλα το υλικό του ΜΠΕΛ ενισχύεται με το υλικό που έχει διαθέσιμο το Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με το οποίο συνεργαζόμαστε και που χρόνια τώρα λειτουργεί και προσφέρει πολύπλευρα προς την έρευνα και την προώθηση του πολιτισμού. Μακάρι να δημιουργηθούν οι οικονομικές συνθήκες, και σε αυτό χρειάζονται οι χορηγίες από το κράτος και τους  φορείς, ώστε να προωθηθεί και η έρευνα μέσω του ΜΠΕΛ.

Πώς χαιρετίστηκε αυτή η νέα προσπάθεια του Εργαστηρίου Λόγου και Πολιτισμού; Ποια μηνύματα λαμβάνετε και πόσο σας δίνουν δύναμη στο έργο σας;

Είναι τόσο ενθαρρυντικά τα μηνύματα που φτάνουν με πολλούς τρόπους σε μας, ώστε αυτό λειτουργεί σαν μια ένεση για την δύσκολη αυτή προσπάθειά μας, που απαιτεί απίστευτο χρόνο έξοδα συχνά σε προσωπικό επίπεδο κ.α. Δημιουργοί, μέλη ΔΕΠ ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της χώρας, εκδότες, πολίτες  μας μεταφέρουν τον ενθουσιασμό τους. Αυτό μας κάνει να συνειδητοποιούμε την αναγκαιότητα ίδρυσης του ΜΠΕΛ αλλά και την υποχρέωσή μας να συνεχίσουμε στον στόχο μας παρόλες τις δυσκολίες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.

Με ποια επιχειρήματα θα πείθατε σήμερα την Πανεπιστημιακή κοινότητα όσο και την τοπική κοινωνία να συνδράμει σ’ αυτήν την προσπάθεια; Ποιο το δικό σας όνειρο σχετικά με το Μουσείο Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας;

Για ένα τέτοιο εγχείρημα δεν χρειάζονται για μένα επιχειρήματα. Το πράγμα μιλάει από μόνο του. Η Πανεπιστημιακή κοινότητα πείσθηκε ήδη με το σχέδιο ίδρυσης του ΜΠΕΛ που κατέθεσα. Το θέμα είναι να υπάρχουν συνθήκες που θα επιτρέπουν το Πανεπιστήμιο και οικονομικά να ενισχύσει το ΜΠΕΛ στη λειτουργία του.

Η τοπική κοινωνία που μέχρι σήμερα χαιρετίζει γενικά τις προσπάθειές μας για τον πολιτισμό και την εκπαίδευση, πιστεύουμε ότι θα αγκαλιάσει το εγχείρημα αυτό. Πιστεύουμε στις συνεργασίες με τοπικούς φορείς, μουσεία, πολιτιστικούς φορείς, συλλογους γονέων, ιδιωτών κλπ. Ήδη το ΜΠΕΛ έχει δεχτεί πρόταση συνεργασίας από το Κέντρο Πολιτισμού Ιωλκός για να συμμετέχει στο τριήμερο λογοτεχνίας που θα υλοποιηθεί για ελληνίδες συγγραφείς του 20^ου αιώνα, τον Αύγουστο του 2023. Εκδήλωση στην οποία συμμετέχουν φορείς όπως η Περιφέρεια Θεσσαλίας, η περιφερειακή ενότητα Μαγνησίας και Βορείων Σποράδων, ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Μαγνησίας. Το θέμα είναι όμως και το επίσημο κράτος να δει τη σημαντικότητα τέτοιων χώρων  και να προχωρήσει σε χορηγίες ή κάθε είδους στήριξη που θα ενισχύει την λειτουργία του ΜΠΕΛ.

Σε ό,τι με αφορά για το πώς προσωπικά ονειρεύομαι το ΜΠΕΛ μελλοντικά, είμαι προσγειωμένη γενικά και εκείνο που πρώτα απ’ όλα θα ήθελα να δω είναι ένας χώρος που θα το βοηθήσει να αναδείξει το πλούσιο αρχειακό υλικό και τη σημαντικότητα προσφοράς του σε πολλά πεδία. Τα συχνά ταξίδια μου στο εξωτερικό και οι επισκέψεις μου σε μουσεία αντίστοιχης θεματικής που αφορούν παιδιά και εφήβους, αλλά και άλλα γενικότερα, ενισχύουν το όνειρό μου, την επιμονή με επίγνωση των δυσκολιών. Από την άλλη όλα μπορεί να γίνουν τόσο απλά και όμορφα… Αν ήμουν ζωγράφος θα ήθελα να σας χαρίσω το σχέδιο του χώρου όπως το ονειρεύομαι. Και κυρίως τις δυνατότητές του ώστε να μπορεί να δεχτεί παιδιά… και να συμβάλει στην κατεύθυνση της βιβλιοφιλίας. 

Σας ευχαριστώ θερμά.