Κώστας Λογαράς-Διπλή ζωή-Εκδόσεις Καστανιώτη

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Ο Κώστας Λογαράς γεννήθηκε στην Πάτρα. Έχει γράψει ποίηση, πεζογραφία, δοκίμιο, θέατρο. Το μυθιστόρημά του Τα πουλιά με το μαύρο κολάρο (2017) τιμήθηκε με το βραβείο The Athens Prize for Literature, ενώ ήταν υποψήφιο για το Βραβείο Πεζογραφίας του περιοδικού Κλεψύδρα (βραχεία λίστα) και για το Βραβείο Public στην κατηγορία Ελληνικό Μυθιστόρημα (στα δέκα επικρατέστερα). Το μυθιστόρημά του Ερημιά στο βλέμμα τους (2008) εντάχθηκε στη βραχεία λίστα του Κρατικού Βραβείου Μυθιστορήματος. Το λιμπρέτο του Σπίτια της μνήμης, σπίτια της σιωπής παρουσιάστηκε σε μουσική-σκηνοθεσία Θάνου Μικρούτσικου (1988). Το θεατρικό του έργο Η τελευταία μάσκα – Fallimento ανεβάστηκε από τον Θόδωρο Τερζόπουλο και τη θεατρική ομάδα Άττις (2006). Συνεργάστηκε ως αρθρογράφος με τις εφημερίδες Τα Νέα, Το Βήμα και Πελοπόννησος, με το περιοδικό Διαβάζω, με το ηλεκτρονικό περιοδικό Ο Αναγνώστης, με το protagon.gr κ.ά. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά.

Το προηγούμενο μυθιστόρημα του Κώστα Λογαρά «Όταν βγήκε από τη σκιά» είχε εκδοθεί το 2021, πάλι από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Όταν ήρθε το νέο του βιβλίο στα χέρια μου, το διάβασα με ενδιαφέρον και περιέργεια αν είναι τόσο καλό όπως το προηγούμενο και δεν έπεσα έξω. Το διάβασα μονορούφι γιατί ο συγγραφέας του είναι μάστορας της γλώσσας αλλά και της ψυχικής διείσδυσης των ανθρώπινων χαρακτήρων του. Γνωρίζει πολύ καλά να σκαλίζει την ψυχή τους και να μας τους φέρνει μπροστά μας ώστε να τους κρίνουμε, να τους κατακρίνουμε, να τους αγαπήσουμε ή να τους μισήσουμε. Σίγουρα δεν θα μας φανούν συναισθηματικά αδιάφοροι. Ο συγγραφέας αναδεικνύει τα αδιέξοδα του εν πολλοίς αναγκαίου θεσμού της οικογένειας, χωρίς να παίρνει θέση. Φέρνει τον αναγνώστη συνοδοιπόρο τους, ώστε να αποφασίσει πού βρίσκεται η αλήθεια και πού το ψέμα στη ζωή και στις επιλογές των ηρώων του. Τον κάνει μέρος του βιβλίου του. Γι αυτό και μου αρέσει, γιατί είναι ανατρεπτικό και με κράτησε σε εγρήγορση μέχρι την τελευταία σελίδα του. Αυτή δεν είναι άλλωστε η αξία του βιβλίου; Να μη σε κουράζει και να το θυμάσαι μετά από πολλά βιβλία που θα έχεις διαβάσει; Όταν ένα βιβλίο έχει αρχή, μέση και τέλος, όταν τα συναισθήματα του αναγνώστη μεταβάλλονται και δημιουργούνται προβληματισμοί, όταν το θέμα είναι τόσο βαθιά κοινωνικό, που μπορεί να σου αλλάξει τον τρόπο συμπεριφοράς, ναι είναι ένα βιβλίο που θα μείνει στη μνήμη και θα ξαναγυρνάς σ’ αυτό για μια δεύτερη ανάγνωση.

»Διπλή ζωή» είναι ο τίτλος του και το μαρτυρά, πριν αρχίσουμε το αναγνωστικό μας ταξίδι, το επιμελημένο εξώφυλλο των εκδόσεων Καστανιώτη, με τα διπλά ζευγάρια που τα τοποθετεί στο κέντρο του σημερινού κόσμου των ραγδαίων εξελίξεων. Ο θεσμός της οικογένειας είναι το κέντρο του βιβλίου που από εκεί γεννιούνται όλα τα ερωτήματα. Τι θέλει ο συγγραφέας να πετύχει μ’ αυτό το βιβλίο; Τι ρόλο παίζει η οικογένεια, πόσο έχει διαμορφωθεί στην πορεία της ζωής μας; Αξίζει να θυσιάσουμε τα θέλω και τα πιστεύω μας για χάρη της οικογένειας; Πόσο μας δεσμεύει το καθήκον από τη στιγμή που κάνουμε παιδιά, ενώ πριν ήμασταν κάθετοι και απόλυτοι στη φιλοσοφία μας στα περί οικογένειας; Πρέπει να ακούμε την κοινωνία για την ανατροφή των παιδιών μας; Κι εμείς πού είμαστε; Ποια είναι τα όρια και πού μπαίνουν οι κόκκινες γραμμές; Κι αν ο/η σύντροφός μας δεν μας καλύπτει πλέον ερωτικά, πρέπει να τον υπομένουμε για να μη μας δείξει η κοινωνία με το δάχτυλο; Κοινωνικό, ψυχολογικό και ανατρεπτικό θα έλεγα πως είναι το νέο μυθιστόρημα του Κώστα Λογαρά. Είμαστε διπλοπρόσωποι στη ζωή μας και πόσο καλά ξέρουμε να κρυβόμαστε ώστε να μην το καταλαβαίνουν ούτε τα μέλη της οικογένειας μας; Ο ήρωας, Παύλος Παυλής έχει πολλές μάσκες κι αυτό τον καθιστά αμφιλεγόμενο χαρακτήρα. Είναι εσωστρεφής και απόμακρος, για την κόρη του, άνθρωπος με δαίμονες μέσα του που πρέπει κάπως να τους θρέψει, όπως τον βλέπει η γυναίκα του. Ο κατάλληλος σύντροφος και εραστής, για την ερωμένη του και υποκριτής που εξαγοράζει με δώρα τη σιωπή των θυμάτων του, όπως καταγγέλλει ο Παύλος, ο γιος της ερωμένης του. Ενώ ο ίδιος θέλει και είναι ο ρεαλιστής που πιστεύει πως η κοινωνία τρέχει και διαμορφώνεται και πρέπει να συμβαδίσει μαζί της για να προλάβει το τρένο των αλλαγών. Για τους δικαστές όμως, γιατί φτάνει κι εκεί είναι αυτός που καταρρίπτει τον θεσμό της παραδοσιακής οικογένειας. Ποια από όλες τις θεατρικές μάσκες, που ξέρει να χειρίζεται πολύ καλά ο ήρωάς μας είναι η πραγματική;

Μέσα από την ηρωίδα του την Έλσα, ο συγγραφέας βάζει την πολιτική στο μυθιστόρημα. Και τι είναι η ζωή χωρίς πολιτική αφού το ένα είναι αλληλένδετο με το άλλο; Όσο και μην το πιστεύουν κάποιοι, η πολιτική είναι τρόπος ζωής. Το πώς βιώνουμε την καθημερινότητά μας, τη ζωή μας, τη σχέση μας, τα πάντα. Ο Λογαράς καταγράφει, διεισδύει, καταγράφει, καθρεφτίζει, μπολιάζει τον χαρακτήρα της Έλσας με το ιστορικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της δεκαετίας του 80 αλλά και του σήμερα. Στο μυθιστόρημα συγκρούονται δυο γενιές: απ’ τη μια η απελευθερωμένη γενιά του ’80, ’90 που γαλουχήθηκε με τα φεμινιστικά κινήματα και τους αγώνες για σεξουαλική απελευθέρωση, κι απ’ την άλλη η ψηφιακή γενιά της πρώτης εικοσαετίας του 21ου αιώνα που μαθαίνει τη ζωή και τον έρωτα μέσα από το διαδίκτυο. Γράφει στη σελίδα 85 που το ξεχώρισα γιατί κι εγώ πέρασα από αυτά τα μονοπάτια: «Η Έλσα, η μητέρα του Φίλιππου, είχε δράση ενεργή στις συνελεύσεις της Ένωσης Γυναικών Ελλάδας και στις ομάδες του αυτόνομου γυναικείου κινήματος, στο Πανεπιστήμιο, σε χώρους εργασίας και αλλού. Δεν υπάρχει κοινωνική απελευθέρωση χωρίς τη γυναικεία ανεξαρτησία. Μήτε γυναικεία ανεξαρτησία χωρίς την κοινωνική απελευθέρωση. Ήταν το μότο της που πάνω του είχε χτίσει το επαναστατικό κομμάτι της ζωής της. Είχε όμως να παλέψει με βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις για τον ρόλο των δυο φύλων, αλλά και με τον φόβο των γυναικών ότι ο αγώνας τους θα προκαλούσε τριβές μέσα στην οικογένεια. Αγωνίστηκε για την αλλαγή του οικογενειακού δικαίου αλλά και τη νομιμοποίηση της άμβλωσης

Ο Κώστας Λογαράς εκτός τις πολιτικές ανακατατάξεις, μέσα από τη Διπλή ζωή, περνά και τις αλλαγές στην κοινωνία που η συντηρητική της πλευρά τα αφορίζει. Όπως: μονογονεϊκές οικογένειες, ομόφυλα ζευγάρια, σύμφωνο συμβίωσης, παιδιά γεννημένα με σπέρμα αγνώστου πατέρα, παρένθετες μητέρες, σουίνγκιν, αμφιφυλόφιλες σχέσεις. Είναι η αλήθεια του σήμερα που δεν μπορείς να τη σβήσεις μα να την αποδεχτείς. Η Νάσια και ο Φίλιππος είναι τα παιδιά των δυο εραστών. Η Νάσια του Παυλή που ακολουθεί τον δρόμο της ψυχανάλυσης και βρίσκει την ισορροπία της, ενώ ο Φίλιππος, ο γιος της Έλσας, τον δρόμο της αυτοκαταστροφής. Της παραβατικότητας, της αντικανονικότητας, της απομόνωσης. Πώς θα ήθελαν τα παιδιά τους γονείς τους; Ελεύθερους στην επιλογή της ζωής τους ή πρότυπα της παραδοσιακής οικογένειας; Το πώς θα αντιμετωπίσουν τη ζωή τους παράλληλα με των γονιών τους, αφήνω τους αναγνώστες να το κρίνουν. Είναι χαρακτήρες της αληθινής ζωής που ο Λογαράς με την άξια γραφή του, τους έθεσε στο μυθιστόρημα ώστε να μας ταρακουνήσουν. Ο συγγραφέας αυτού του ανατρεπτικού μυθιστορήματος, που ίσως βρούμε πτυχές και της δικής μας ζωής, στη σελίδα 105 μας μιλά για τη σημερινή διανόηση της Ελλάδας που αφομοιώνεται στον ισοπεδωτισμό των κοινωνικών δικτύων, στον ανατρεπτικό άνεμο της παγκοσμιοποίησης και η φωνή τους χάνεται μέσα στον συρφετό. Ενώ στη σελίδα 179 μας κρατά σε κοινωνική εγρήγορση μιλώντας μας για τον ακροδεξιό λαϊκισμό στην Ευρώπη και την Αμερική, για την άνοδο του ναζισμού που ανατρέπει τα γυναικεία κεκτημένα και υπονομεύει το δημοκρατικό πολίτευμα. Ενώ οι κοινωνίες γίνονται πιο συντηρητικές από τις δεκαετίες του 80 και 90. Δεν είναι λοιπόν μόνο ένα μυθιστόρημα κοινωνικό αλλά και πολιτικό χωρίς να διδάσκει ή να προσηλυτίζει. Θα κλείσω με τα παρακάτω αποσπάσματα που πιστεύω πως θα σας προβληματίσουν.

Καλοτάξιδο να είναι κύριε Λογαρά κι εύχομαι οι αναγνώστες να είναι συμμέτοχοι αλλά και οι αποδέκτες των ουσιαστικών μηνυμάτων σας.

Σελίδα 17. «Είναι στον χαρακτήρα του ανθρώπου να μπορεί να περιμένει με τις ώρες ώσπου να τσιμπήσει ψάρι. Κάποιοι δεν έχουν υπομονή. Κάποιοι άλλοι αντέχουν. Πρέπει να έχεις μια αντίληψη ζωής, η σχέση σου με τον χρόνο να είναι ισορροπημένη…»

Σελ. 41 «Η αλήθεια δεν πρέπει να λέγεται σε όσους δεν την αντέχουν… Καλύτερα να την κρατάς για σένα και για τους δικούς σου ανθρώπους, δεν είναι όλοι άξιοι να την εκτιμήσουν ή να τη δεχτούν.»