Μαρώ Κάργα-Την εποχή που τα φίδια αλλάζουν δέρμα» εκδόσεις Τόπος

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Γνωρίζω ώρες και τόπους όπου η ουτοπία μπορεί να φανεί τόσο πικρή, ώστε να προτιμά κανείς μόνο την υπόσχεσή τους.

Αλμπέρ Καμύ

Είναι το τέταρτο μυθιστόρημα της Μαρώς Κάργα από τις εκδόσεις Τόπος και αυτή τη φορά μας ταξιδεύει πάλι στο ιστορικό παρελθόν όπως στα προηγούμενά της βιβλία. Η υπόθεση εκτυλίσσεται τον Αύγουστο του 1912, λίγο πριν το ξέσπασµα του Α΄ Βαλκανικού Πολέµου, όπου η δεκαπεντάχρονη Υβόννη µένει ορφανή µετά τον ύποπτο θάνατο της µητέρας της και βρίσκεται αντιμέτωπη µε έναν εχθρικό περίγυρο και ένα αβέβαιο µέλλον που αποφασίζει να πάρει στα χέρια της. Με τη βοήθεια του βουλευτή Ιωσήφ Βαφόπουλου εγκαταλείπει το νησί της για να εργαστεί στην Αθήνα ως συνοδός της θείας του, της Ειρήνης Ρήγου, ελπίζοντας ότι εκεί θα βρει τον δρόµο για τη ζωή που της αξίζει. Όµως η ιστορία της εποχής συµπλέκεται µε τα οικογενειακά µυστικά, τις ατοµικές τραγωδίες, τους πόθους και τις ραδιουργίες των ανθρώπων που την περιβάλλουν και η Υβόννη οδηγείται σε γνώσεις και αποφάσεις που δεν θα φανταζόταν ποτέ. Εναντιώνεται σε κάθε συνωµοσία που την απειλεί κρυµένη στο παρόν της ή στο παρελθόν των άλλων, ανακαλύπτει τον υπόγειο ρόλο του άντρα που τη βοήθησε και µαθαίνει να µισεί όσο χρειάζεται για να γίνει η ίδια µμηχανορράφος και τιµωρός. Διαβάζοντας τον τίτλο, την υπόθεση του μυθιστορήματος αλλά βλέποντας και το εξώφυλλο όπου επέλεξαν οι εκδόσεις Τόπος να το συνοδεύει, δηλαδή της υψίφωνου Δέσποινας Σκαρλάτου, που όμως δεν έχει σχέση με το μυθιστόρημα. Η περιέργεια οξύνθηκε και το ταξίδι στην ιστορία και το μυστήριο ξεκίνησε.

Τα φίδια αλλάζουν δέρμα μα η ψυχή τους δεν αλλάζει. Το δηλητήριο μένει βαθιά μέσα και προκαλεί μεγάλο κακό. Αυτή τη λαϊκή ρήση είχα στον νου μου, μέχρι που τελείωσε αυτό το όμορφο μυθιστόρημα. Μου αρέσει η γραφή της όπως με δεξιότητα κεντά λεπτοδουλεμένα τους χαρακτήρες της. Τους ψυχογραφεί, τους αναλύει, τους χειραγωγεί ως μαριονέτες για να περάσει τα μηνύματά της και άλλοτε τους αφήνει ελεύθερους για να μας συνεπάρουν ως αφρισμένο ποτάμι, μαζί με τα ιστορικά γεγονότα, τις εποχές και την καθημερινότητά τους. Άλλοτε μυθοπλαστικοί και άλλοτε πραγματικοί ταξιδεύουμε μαζί της. Στα πλούσια σπίτια των αρχόντων γνωρίζουμε την αυταρχική Ειρήνη Ρήγου, τον γιο της Πέτρο, τη μη καρπερή Νίνα, την Εριφύλη την Υβόννη και το υπηρετικό προσωπικό που ήταν απαραίτητο εκείνα τα χρόνια στα εύπορα σπίτια. Όπως τη μαγείρισσα, τον κηπουρό, τον ιπποκόμο αλλά και τη συνοδό της αφέντρας που είχε προσληφθεί επειδή είχε γνώσεις ξένης γλώσσας, σωστή ορθοφωνία και γνώσεις πιάνου. Δολοπλοκίες, μυστήριο, εντάσεις, κακίες και υποκρισίες καθιστούν το μυθιστόρημα δυνατό και ευκολοδιάβαστο. Ρέει ο λόγος της καθώς ξεφυλλίζεις το, από περιέργεια και αγωνία για να φτάσεις στο τέλος του και να αποκαλύψεις το τέλος των πρωταγωνιστών.

Η γλαφυρή απεικόνισή της σε πολλά σημεία του βιβλίου, όπως το ελληνικό καφενείο που τα άσματα του φωνόγραφου αλλάζουν ανάλογα τους πελάτες, στη σελίδα 94, οι ιστορίες του νησιού της, της Λήμνου που έζησε η Υβόννη, οι ερωτικές περιγραφές δείχνοντας την αντρική κυριαρχία και την επιβολή του πλούσιου προς τον φτωχό, η εκμετάλλευση των φτωχών από τους πλούσιους άρχοντες, η ανθρώπινη αλληλεγγύη που διακρίνεται αισθητά στην Αίγινα, δοκιμάζουν συναισθηματικά τους αναγνώστες. Εκτός όμως το ιστορικό πλαίσιο του 1912, η συγγραφέας μας πηγαίνει και πιο πίσω στον χρόνο. Όπως τον Κριμαϊκό Πόλεμο και την Αγγλογαλλική κατοχή της Αθήνας, τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο, στα Λαυρεωτικά γνωρίζοντας μας τον Σερπιέρη και τον Ανδρέα Συγγρό, στο σκάνδαλο του Παναμά που ξέσπασε στη Γαλλία το 1892, στην πτώχευση του 1893, στο Κρητικό ζήτημα, την Εθνική Εταιρεία και τον πόλεμο του 1897, το κίνημα στο Γουδί του 1909, την απελευθέρωση της Λήμνου το 1912, από την οποία κατάγεται η Υβόννη, τη δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου, στο Μαύρο Πάσχα των Θρακών το 1908, την εκστρατεία της Καλλίπολης, τα Νοεμβριανά και τον αποκλεισμό της Αθήνας από τους Αγγλογάλλους αλλά μας μιλά και για την εφημερίδα Νέα Ελλάς. Όλα αυτά τα ιστορικά γεγονότα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις ζωές αλλά και την οικονομική κατάσταση των πρωταγωνιστών. Η συγγραφέας μας ταξιδεύει ακόμη στο Παρίσι και την Αίγυπτο.

Μέσα στο μυθιστόρημα θα γνωρίσουμε τη σκληρότητα, την υποκρισία, τον κυνισμό, την ασταμάτητη μεταμόρφωσή τους στην καθημερινότητά τους. Δικαιολογημένος ο τίτλος λοιπόν του μυθιστορήματος. Στο βιβλίο θα διαβάσουμε για τα τρία όμοια δαχτυλίδια. Τι να συμβολίζουν άραγε; Φειδωλή είμαι στις αποκαλύψεις ώστε να το απολαύσετε μαθαίνοντας τα γεγονότα, χωρίς να είναι διδακτικό, χωρίς να κουράζει Καλοτάξιδο να είναι Μαρώ Κάργα..

«Όταν η ηδονή μας ερεθίζει είναι δύσκολο να θυμόμαστε τι πρέπει να κάνουμε. Αλλά πάλι είναι μια απαιτητική απόλαυση που λίγοι μπορούν να εκτιμήσουν» σελίδα 315

«Άραγε πόσα φίδια να ζουν στο σπίτι του Βαφόπουλου; Είχαμε και μεις φίδια στη σκέπα μας, αλλά η γριά γκιόσα τζάμπα τα τάιζε. Να που μας βρήκε το κακό» σελίδα 343