Δημήτρης Κανελλόπουλος-Στα χρόνια του τελευταίου Κόμη-Εκδόσεις Καστανιώτη

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Ο Δημήτρης Κανελλόπουλος έχει δημοσιεύσει ποιητικές συλλογές, συλλογή διηγημάτων, του έχει απονεμηθεί το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος το 2019, έργα του έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και από το 2006 εκδίδει το περιοδικό Οροπέδιο. Δεν έχω ξαναδιαβάσει έργα του και το πρόσφατο μυθιστόρημα του από τις εκδόσεις Καστανιώτη, «Στα χρόνια του κόκκινου κόμη» που ήρθε στα χέρια μου ήταν η πρώτη συγγραφική γνωριμία. Διάφοροι συνειρμοί ήρθαν διαβάζοντας τον τίτλο και βλέποντας το εξώφυλλο, θεωρώντας το ιστορικό βιβλίο. Όμως δεν είναι, αφού το χρονικό του πλαίσιο είναι η πενταετία 1978-1981 και ο τόπος, η πόλη Κλουζ στη Ρουμανία, όπου σπούδαζε ο ίδιος Ιστορία και φιλοσοφία.

Μέσα στις 194 σελίδες του μυθιστορηματικού έργου συν κάποιες άλλες που υπάρχουν οι επεξηγήσεις του κειμένου, ο συγγραφέας καταθέτει τις εμπειρίες και τις μνήμες όσων έζησε στα φοιτητικά χρόνια. Δεν κατάλαβα που αρχίζει η μυθιστορία και που η αλήθεια γιατί είναι ένα καλογραμμένο κείμενο, με όμορφες εικόνες που εναλλάσσονται, αλλά συγχρόνως ο αναγνώστης εισπράττει μια πίκρα για όσα έζησε κι όσα περίμενε ν’ αντικρίσει ο ήρωας, πηγαίνοντας για σπουδές. Ονειρευόταν μια χώρα της ισότητας, της δικαιοσύνης και αντίκρισε ένα ολοκληρωτικό κράτος, που ο φόβος, η μη ελευθερία του λόγου, η πείνα αφού υπήρχαν δελτία τροφίμων, οι εθνικοποιήσεις περιουσιών από το κράτος, οι θάνατοι και εξαφανίσεις πολιτών αντιφρονούντων, ήταν στην καθημερινότητά του. Δεν ήταν εύκολο να ξεπεράσει το ισχυρό σοκ που υπέστη, βλέποντας όλη τη θεωρία του να γκρεμίζεται ως χάρτινος πύργος.

Κάθε μικρή ιστορία, που δεν πλατειάζει για να κουράσει τον αναγνώστη, συμπυκνωμένη, ώστε να περάσει ο συγγραφέας αυτό που επιθυμεί, είναι μια βουτιά στη σύγχυση, την απογοήτευση και την προσπάθεια να βοηθήσει όσο μπορούσε τους ανθρώπους που υπέφεραν από το καθεστώς. Όλα παρακολουθούνταν, ελέγχονταν, θαρρείς ότι ο Όργουελ τα είχε προφητέψει όλα αυτά που έζησε. Ο καθημερινός αγώνας για ν’ αντέξει τα προβλήματα, να θέλει να έρθει στην Ελλάδα και να μην μπορεί, αφού το κράτος του έθετε τον χρόνο που του επιτρεπόταν, η μαύρη αγορά ρούχων, βιβλίων και τροφίμων ήταν η καθημερινή έγνοια όλων των φοιτητών αλλά και του ρουμάνικου λαού που περίμενε ώρες ν’ αποκτήσει μερικά δράμια ψωμί ή κρέατος.

Ο συγγραφέας μας ξεναγεί στα δυο εμβληματικά στέκια της νεολαίας τότε στη πόλη Κλουζ ήταν η «Αριζόνα» και «Κρόκο», όπου προσπαθούσαν μέσα από συζητήσεις να διαμορφώσουν και να καταρρίψουν τον μύθο του ολοκληρωτικού καθεστώτος, ότι έχουν εξαλείψει τις κοινωνικές ανισότητες και πως μπορεί να υπάρξει μια ευτυχισμένη κοινωνία υπό αυτές τις συνθήκες. Η Βουδαπέστη, το Βελιγράδι, τα σύνορα Ελλάδας και Αλβανίας και άλλα τοπία, εναλλάσσονται μέσα στο μυθιστόρημα και δίνουν όλο το ζοφερό πνεύμα της εποχής. Οι πρωταγωνιστές της κάθε ιστορίας, αληθινοί ή όχι κρύβουν ένα πέπλο μυστηρίου αλλά και μια αναμονή για ένα κόσμο που προσδοκούν.

Από τον Τσάρο και τους ευγενείς με τις αμύθητες περιουσίες, στις εθνικοποιήσεις και τη διάψευση για έναν ομορφότερο κόσμο. Ποια είναι η τύχη του κόκκινου κόμη; Γύρισε ο ήρωας μας με την ίδια πολιτική αντίληψη που είχε όταν έφυγε; Ο καθένας θα βγάλει τα συμπεράσματά του, θετικά ή αρνητικά. Θα προβληματιστεί ποιο είναι το σωστό και ποιο το λάθος. Θα πάρει τα μηνύματά του και θα τα επεξεργαστεί. Αυτό πιστεύω πως είναι άλλωστε το κέρδος κάθε ανάγνωσης. Ν’ αφήσει το αποτύπωμά του στον αναγνώστη. Καλοτάξιδο να είναι.