Χωρίς να αναλώνεται σε άσκοπες φλυαρίες, περιττές λεπτομέρειες και έντονους συναισθηματικούς εκβιασμούς, καταφέρνει να στήσει ένα καθ' όλα ρεαλιστικό σκηνικό και μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πλοκή.

Πολύ συγκινητικό, καθηλωτικό με ανατροπές. Εκεί που λες "αυτό ήταν" έχεις φτάσει στο τέλος του βιβλίου, έρχεται άλλη μια ανατροπή

Γενικά ο κ. Πετρουλάκης δεν καταφέρνει να με πείσει απόλυτα στα έργα του. Ενώ έχει ωραίες ιδέες, αρκετά πρωτότυπες και ενδιαφέρουσες, μάλλον προσπαθεί υπερβολικά, πράγμα που δεν έχει πάντα το αναμενόμενο αποτέλεσμα.

Αυτό το βιβλίο με τράβηξε από το εξώφυλλο. Έμεινα στον τίτλο και ιντριγκαρίστηκα με την περίληψη. Ήθελα οπωσδήποτε να δω τον τρόπο που διαπραγματεύεται το ιδιαίτερο θέμα του, και με τον εαυτό του και με το αναγνωστικό κοινό.

Ένιωσα μεγάλη ευχαρίστηση όταν ο συγγραφέας μου απέδειξε πως όταν θέλει, και ξέρει και μπορεί.

Είτε σας αρέσει ο κ. Πετρουλάκης είτε όχι, σας προτείνω το βιβλίο ανεπιφύλακτα. Αρκετά σκληρό, ίσως και κάπως εκβιαστικό συναισθηματικά, όμως αναλύει με εξαιρετικό τρόπο ιστορικά, πολιτιστικά, κοινωνικά και θρησκευτικά στοιχεία, χωρίς να χάνει την ομορφιά της αυθόρμητης διήγησης.

.και καθώς μου υπέγραφε το πρώτο του βιβλίο, έτσι χωρίς να το ξέρει,

υπέγραφε μια φοβερή συμφωνία που δεν θα δυσκολευόταν να τηρήσει…Ἐγένετο ἄνθρωπος, ἀπεσταλμένος παρὰ Θεοῦ, ὄνομα αὐτῷ Ἰωάννης·

Οὗτος ἦλθεν εἰς μαρτυρίαν ἵνα μαρτυρήσῃ περὶ τοῦ φωτός, ἵνα πάντες πιστεύσωσιν

δι᾽ αὐτοῦ. Οὐκ ἦν ἐκεῖνος τὸ φῶς, ἀλλ᾽ ἵνα μαρτυρήσῃ περὶ τοῦ φωτός.ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗ

Ευαγγέλιο η γέννηση κάθε βιβλίου.Και με πήρε από το χέρι και με σεργιάνιζε σε χρόνους και τόπους τους πλέον απροσδόκητους.Ήταν το έναυσμα και συντονίστηκα με την εντυπωσιακή πορεία του.Ένιωσα ανείπωτη ικανοποίηση για την ευκαιρία που μου δινόταν να μπω στα άδυτα αυτού του βιβλίου του!Μια συγκεκριμένη αναζήτηση, ένα αίνιγμα με περιεχόμενο δύσκολα προσιτό, άγονη η οδός της;Σημαντικά Ιστορικά γεγονότα, σχέσεις ανθρώπων, πίστη, θρησκεία, δύναμη, πάθη,Αδυναμίες, κινούνται, ανακατεύονται ξεχύνονται με έρωτα στις σελίδες…Και ακολουθώ... τρέχοντας, ασθμαίνοντας, συναντώ προγόνους, την αγαπημένη μου Γιαγιά Δέσπω, είμαι στο λιμάνι της Σμύρνης... φορώ καπέλο… ανατριχιάζω... και μετά είναι η σκιά.Φοβάμαι το άγνωστο...Ένα tableau vivant... πίνακες ζωντανής ζωγραφικής... πρόσωπα αληθινά, με μάτια ζωντανά… και ήταν η φωνή τους, η ικανότητα του συγγραφέα να προκαλέσει δέος στις ψυχές και ένα μούδιασμα στο μυαλό, μια ταραχή.Είναι αλήθεια αυτό που ζω; Που διαβάζω ήθελα να γράψω...

Γερές οχυρώσεις της γραφής, μυστική η δύναμη των γεγονότων, όλα λειτουργούν ως αγγελιοφόροι της γνώσης, της Λύτρωσης.Λεπτομέρειες. Εκεί είναι η μαγεία. Σε εκείνα που οι άλλοι δεν μπορούν να δουν, να κατανοήσουν.Και βεβαιώθηκα πως o Σπύρος Πετρουλάκης είναι συλλέκτης σπάνιος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Τόσο με την εκλογή του υλικού ανάμεσα στα στοιχεία της παράδοσης όσο και με τον τρόπο καταγραφής για την απόδοση του μηνύματος που περιέχουν.Απελευθερώνει την πένα του και προχωρά, με εξαιρετική σύνεση, φωτίζει τη διαδρομή της ιστορίας του, ζυγίζει τα μυθικά, ανορθολογικά, ιστορικά, θρησκευτικάΣτοιχεία γνωρίζοντας την αξία της Ζωής.Μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη ένα άδολο δέσιμο και δόσιμο.Αγιόκλημα και βουκαμβίλιες θρόιζαν μες στη νύχτα.Και η ψυχή του Ιωάννη έγινε δόρυ και διαπέρασε τα σύννεφα.«Η Τέχνη είναι ένα δημιουργικό ερέθισμα και χάρισμα ξεχωριστών ανθρώπων, ψυχών που έχουν τη δύναμη να μετουσιώνουν τη σκέψη ή τη φαντασία τους σε έργα μοναδικά και αξεπέραστα στο χρόνο»

- Σπύρος Πετρουλάκης

ΜΕΣΟ ΤΕΧΝΗΣ!!! Λίτσα Κοντογιάννη

Ό,τι και να πει κανείς για αυτό το βιβλίο, είναι πραγματικά πολύ λίγο. Αυτή τη φορά ο συγγραφέας μας, ξεπέρασε τον ίδιο του τον εαυτό. Ο κύριος Πετρουλάκης στα καλύτερά του. Η γραφή του εξελίσσεται ολοένα και περισσότερο και κερδίζει πάντα όλους μας. Οι δε ιστορίες των βιβλίων του θίγουν πολύ ευαίσθητα κοινωνικά θέματα, οι οποίες έχουν καλή ιστορική βάση, μιας και ο συγγραφέας μας μαζί με την ομάδα του κάνουν πάντα μια εξαιρετική έρευνα των στοιχείων που συνοδεύουν το κάθε μυθιστόρημά του. Το αριστοτεχνικό μπλέξιμο της μυθοπλασίας με τα πραγματικά στοιχεία απογειώνουν το όλο πόνημα του και το αποτέλεσμα είναι άνευ προηγουμένου. Και κάθε φορά υπάρχει μια διαφορετική θεματολογία. Αυτή τη φορά, η αφορμή δόθηκε, όταν επισκέφτηκε το μουσείο του Γιαννούλη Χαλεπά στη Τήνο. Αν και γνώριζε από παλιά την ιστορία του μεγάλου γλύπτη, αυτή του η επίσκεψη έγινε η αιτία να δημιουργήσει τον Ιωάννη, τον ήρωα της ιστορίας αυτής. Όπως και όλοι μας, έτσι και ο κύριος Πετρουλάκης, πάντα απορούσαμε γιατί η μάνα αυτού του ανθρώπου, του τόσο ταλαντούχου, συμπεριφέρθηκε με αυτόν τον τρόπο; Μα πως μπορούν οι μανάδες να φέρονται έτσι στα παιδιά τους; Έτσι έφτιαξε έναν ήρωα ο οποίος ταλαιπωρήθηκε αρκετά από την μητέρα του την εποχή του 1900 έως 1920-22. Συν τοις άλλοις, το να γεννηθείς ανάπηρος εκείνη την περίοδο ήταν ένα πάρα πολύ δύσκολο πράγμα. Το συγκλονιστικότερο όλων είναι όταν η ψυχή του Ιωάννη ξεχειλίζει από πόνο και αδικία και ξεσπά. Αυτό το ξεπερνά όλα. Δύο παράλληλες ιστορίες, η μια εκτυλίσσεται στα Χανιά του σήμερα. Με κεντρικό χαρακτήρα έναν συντηρητή έργων τέχνης, ο οποίος κάνει μια μεγάλη ανακάλυψη, η οποία ωστόσο είναι εντελώς ασύμβατη με τα χριστιανικά ήθη. Έτσι μπλέκεται άθελά του σε μια μεγάλη περιπέτεια που εγκυμονεί κινδύνους για τη ζωή του. Όλα αυτά έχουν σαν βάση την απληστία και το παράνομο χρήμα. Παράλληλα βλέπουμε την Κρήτη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, που ταλανίζεται από τις τραγικές συνέπειες της πανώλης, και που αγωνίζεται για την ένωση της με την Ελλάδα. Χριστιανοί και μουσουλμάνοι Χανιώτες, που παρ’ όλες τις διαφορές και δυσκολίες τους, μέχρι τότε κατάφερναν και συμβίωναν. Τότε γεννιέται, μεγαλώνει και δίνει, άθελα το στίγμα του, ο «διαφορετικός και αιρετικός» Ιωάννης. Μέσα από όλα τα βάσανα που βιώνει, αισθανόμαστε μαζί με τον ήρωα της ιστορίας να ξεχειλίζει η ψυχή του από αδικία και οδύνη, σε σημείο τέτοιο που μας κλονίζει. Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως αυτό το βιβλίο είναι μια κοφτερή ματιά στον ρατσισμό, στην διαφορετικότητα, το παράλογο μίσος και μάλιστα όταν τα ηνία της ζωής αυτών ανθρώπων τα έχουν άτομα που δεν μπορούν ή και δεν θέλουν να κατανοήσουν τα αυτονόητα. Διαβάστε το…. είναι ένα απίστευτο συναισθηματικό ταξίδι που σίγουρα θα σας προβληματίσει αλλά που σίγουρα θα το λατρέψετε!

Στα Χανιά των αρχών του 20ού αιώνα ζει ένα αγόρι με ατροφικό χέρι που βρίσκει διέξοδο στην αγιογραφία. Σύντομα δημιουργεί εικόνες με τον δικό του επαναστατικό τρόπο, κάτι που θα τον φέρει σε ρήξη με την καθεστηκυία εκκλησιαστική και όχι μόνο τάξη. Τι ζωγραφίζει που θα φέρει αναστάτωση, βία και μίσος στον τόπο του; Γιατί τον απέπεμψαν από τα μαθήματα αγιογραφίας; Στη σημερινή εποχή ένας συντηρητής έργων τέχνης κάνει μια μεγάλη ανακάλυψη που θα τον βάλει στο στόχαστρο μιας σπείρας αρχαιοκάπηλων. Πώς μπορεί το εύρημά του να αλλάξει τη θρησκευτική τέχνη και τις εκφάνσεις της στη Μεσόγειο;

Ο Σπύρος Πετρουλάκης επιστρέφει μ’ ένα δυνατό, διαφορετικό μυθιστόρημα που ξεφεύγει αρκετά απ’ όσα έχει γράψει μέχρι τώρα ως προς το στυλ και τη θεματολογία του. Η Κρήτη τον εμπνέει ξανά, όπως είναι επόμενο, μόνο που αυτήν τη φορά ο χειρισμός της πλοκής και η επεξεργασία των χαρακτήρων αντικατοπτρίζουν τη συγγραφική του ωριμότητα και μου χάρισαν αμέτρητα και ποικίλα συναισθήματα. Εκτός από το ιστορικό υπόβαθρο με τη μελετημένη παράθεση των γεγονότων που οδήγησαν στην ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα έχουμε ενδιαφέρουσες σκέψεις γύρω από την καπήλευση της τέχνης, την οποία κάποιοι αποτιμούν σε χρήμα και δε θαυμάζουν την ομορφιά της, καταγραφή των μεθόδων συντήρησης έργων τέχνης, την ηρεμία που βρίσκει κάποιος στον Θεό, διαβιώνοντας σ’ ένα μοναστήρι, όπου όμως θα βρεθεί αντιμέτωπος μ’ έναν απρόσμενο δαίμονα και πολλά άλλα.

Χριστιανοί και μουσουλμάνοι Χανιώτες, «κοινός είναι ο Θεός που επιβλέπει… και τα καλά και τα άσχημα του κόσμου. Μόνο ανθρωπιά χρειάζεται και στην καρδιά καλοσύνη» (σελ. 25), όλοι τους γέννημα θρέμμα του πάντα επαναστατημένου νησιού. Ο Ιωάννης παρακολουθεί τις προετοιμασίες του 1912 που ανάβουν ακόμη περισσότερο τον πόθο για ένωση με την Ελλάδα και βιώνει τις συνέπειες της πανώλης του 1920. Μεγαλώνει σ’ ένα περιβάλλον ισότητας και εκτίμησης, με μια κακότροπη μάνα, την Τριανταφυλλένια, κι έναν πατέρα, τον Μιχαλιό, που είναι καρδιακός φίλος με τον ωρολογοποιό εφέντ Μπραΐμη, έναν πρόσχαρο, ευγενικό και αισιόδοξο τεχνίτη, παντρεμένο με τη Γελντά. Η κόρη τους, Περιχάν, θα αποτελέσει τον έρωτα του Ιωάννη, που δε θέλει να μπλέξει με τον πόλεμο και τα όπλα όπως ο αδερφός του, ο Σήφης. Με τον Μιχαλιό και τον Μπραήμη ο συγγραφέας ξεδιπλώνει τις δύσκολες στιγμές της συμβίωσης χριστιανών και μουσουλμάνων στα Χανιά της εποχής. Πόσο προσεκτικά και ακριβοδίκαια καταγράφονται οι καημοί του ξεριζωμού από τη μόνη πατρίδα που γνώρισαν οι Τουρκοκρητικοί, που άνθρωποι είναι κι αυτοί, πόσο πολύ τους επηρεάζουν κι αυτούς αποφάσεις άλλων, ανωτέρων που αδιαφορούν για τις πραγματικές τους ανάγκες και επιθυμίες… «Αχ, και πώς ξεχνιέται η πατρίδα;» (σελ. 151). Ο ιερωμένος Καλλίνικος, αδελφός της Τριανταφυλλένιας, θα αγαπήσει τον παραπεταμένο από μάνα και κοινωνία Ιωάννη και θα τον πάρει κοντά του.

Ο Ιωάννης καταφέρνει με απλά και φθηνά υλικά να ζωγραφίσει αριστουργήματα: «Είχε μια σταγόνα από τον Θεό μέσα του. Μια σταγόνα που ήταν όμως αρκετή για να ξεχειλίσει όλες τις δεξαμενές της πλάσης» (σελ. 59). Λόγω της εμφάνισής του τα παιδιά τον διώχνουν, τον ενοχλούν και τον δέρνουν, κλείνοντάς τον στον εαυτό του. Ακόμη και η μάνα του είναι σκληρή μαζί του, με απάνθρωπο τρόπο. Τον διώχνει, τον κλειδώνει στο υπόγειο. Μόνο τα μάτια της Περχάν του χαρίζουν τη γλύκα που αποζητάει. Τρυφερός και γλυκός μα σε δύσκολες εποχές είναι ο έρωτάς του για την Τουρκάλα: «Σαν το γλυκό του κουταλιού μοιάζει ο έρωτας. Το λίγο δεν αρκεί, μα σαν φας πολύ λιγώνεσαι» (σελ. 150). Είναι ένας άνθρωπος που γνώρισε το μαρτύριο του εγκλεισμού και την αξία της ζωής χωρίς δεσμά. Ξεφεύγει με τη ζωγραφική, μόνο που σπάει τα καθιερωμένα της αγιογραφίας και συνδυάζει μοναδικά τη βυζαντινή με τη δυτική τεχνοτροπία. Πώς διαλέγει τα υλικά για τα χρώματά του και τα θέματά του; Τι συνέπειες θα έχει η επαναστατική του τεχνική; Πώς θα τον βοηθήσει η ζωγραφική να εξωτερικεύσει τα προβλήματά του, τις εντυπώσεις του από τη ζωή, την ίδια την προσωπικότητά του; Η κακοποίηση που υφίστατο από τη μάνα του που τον εμπόδιζε με κάθε τρόπο να ζωγραφίζει δε σταματούσε να μου φέρνει στον νου τα δεινά του Γιαννούλη Χαλεπά που τράβαγε ακριβώς το ίδιο μαρτύριο. Δυστυχώς, τα βάσανά του συνεχίστηκαν και στο μοναστήρι όπου κατέφυγε, με ανθρώπους που θέλουν το κακό του και δε διστάζουν να εκβιάσουν και να εξαπατήσουν για να τον διώξουν. Τι είναι η τέχνη, γιατί και πώς ωφελεί τον κόσμο, τι πρέπει να ξέρει, να νιώθει, να κάνει ο καλλιτέχνης, πώς μπορεί κανείς να μιλήσει μέσα από τη ζωγραφική, πώς εξασκεί το ταλέντο του; Όλα αυτά είναι ερωτήματα που προκύπτουν από τη ζωή και τα βάσανα του Ιωάννη και απαντώνται τρυφερά και προσεγμένα, μέσα από ανατροπές και απρόσμενες εξελίξεις.

Μέσα από διαρκή πρωθύστερα, ταξιδεύουμε πότε πίσω στον εικοστό αιώνα και πότε στο σήμερα, στην Ιερά Μονή Παναγιάς Ακρωτηριανής στα Χανιά, όπου ο Σταύρος Βεγράκης, συντηρητής έργων τέχνης με ειδίκευση στις αγιογραφίες, ανακαλύπτει κάτι πολύ σημαντικό. Στο πλάι του θα σταθεί η πρώην σύντροφός του, Κατερίνα Ορφανουδάκη και μαζί θα μπλέξουν σε μια περιπέτεια γεμάτη κινδύνους και θάνατο. Τι ρόλο παίζει ο Ιάκωβος Μαρκίδης, συντηρητής του τουρκικού Υπουργείου Πολιτισμού αλλά και η Σονούρ με την Αϊντίν από τη Σμύρνη; Γιατί η Αϊντίν παντρεύτηκε τον εκατομμυριούχο έμπορο έργων τέχνης Τσετίν Τουνρούζ; Η ιστορία του Σταύρου και της Κατερίνας αντιδιαστέλλεται με αυτήν του Ιωάννη, όπου έχουμε αγάπη και σεβασμό για την τέχνη. Οι ήρωες του σήμερα θαυμάζουν μεν την ομορφιά και τα ευγενή αισθήματα που δημιουργεί η τέχνη, αντιμετωπίζουν όμως το εμπόριο, το κόστος, την απληστία, μιας και θα μπλεχτούν με ένα κύκλωμα που είναι αποφασισμένο να αποκτήσει αυτό που ανακάλυψαν. Επαγγελματισμός και ισχύς, χρήμα και φιλοδοξίες ποδοπατούν τον αμοραλισμό και την αγνότητα που προϋποθέτουν τη δημιουργία ενός έργου.

Παραστατικές περιγραφές, συναρπαστικές λεπτομέρειες, ατμοσφαιρική αναβίωση πρωτοστατούν στο μυθιστορηματικό κομμάτι των Χανίων του προηγούμενου αιώνα, όπου ιδιόλεκτοι και καθημερινή γλώσσα, επαγγέλματα και συμπεριφορές, ήθη και έθιμα δημιουργούν μια ρεαλιστική τοιχογραφία. Κι όμως ο Σπύρος Πετρουλάκης καταφέρνει να ενώσει με απρόσμενο και υποδειγματικό τρόπο το χτες με το σήμερα μέσα από τους δρόμους και τα κτήρια της πόλης των Χανίων, όπου σήμερα γειτνιάζουν τόσο έντονα το οθωμανικό με το ενετικό στυλ. Περπατάμε στα ίδια σημεία ακόμη κι έναν αιώνα μετά, κάτι που δείχνει πώς εξελίχθηκε η ίδια η πόλη ανά τους αιώνες ταυτόχρονα με την ψυχοσύνθεση των κατοίκων της. Εκτός αυτού, ο Μπατάλης, ο Μουσταφάς Καραγκιουλές, η Φλωρεντίνη Καλούτση-Σκουλούδη, ο Παναγιώτης Τούντας με τη Δημητρούλα του και άλλα υπαρκτά πρόσωπα εμπλουτίζουν το κείμενο με τον δικό τους τρόπο. Ακόμη κι όταν η ζωή φέρνει τον Ιωάννη στη Σμύρνη βιώνουμε τη μικρασιατική καταστροφή με εντελώς διαφορετική ματιά από τα περισσότερα μυθιστορήματα που τη διαπραγματεύονται. Παρομοιώσεις και μεταφορές κοσμούν το κείμενο: «Ο λυράρης κρατούσε τη λύρα στα γόνατά του σαν παιχνιδιάρα κοπελιά» (σελ. 33) και «Σαν να πέρναγε μια ομορφοκοπελιά μοσχοβόλησε ο τόπος» (σελ. 51). Στιγμές, άνθρωποι, αγάπη και μίσος, ιεροσυλία και τέχνη ενώνουν με αναπάντεχο τρόπο το χτες με το σήμερα, αφήνοντας στην άκρη κάθε συγγραφικό κλισέ και τυχόν αναμενόμενες πεπατημένες εξελίξεις. Η τελευταία πρόταση του βιβλίου με κλόνισε και ο τρόπος με τον οποίο ήρθε το χτες να κουμπώσει στο σήμερα μου έδειξε πόσο η ιστορία ολοκληρώθηκε μεστά, σωστά, ρεαλιστικά, με ψήγματα αγάπης προς τον άνθρωπο.

Δυνατές σκηνές, ξεχωριστή πλοκή, σεβασμός απέναντι στη Θεία Χάρη και την παρουσία των αγίων στη ζωή μας συγκροτούν ένα μυθιστόρημα για το φως που κρύβουμε όλοι μέσα μας κι ιδιαίτερα γι’ αυτό που φθονούν οι άλλοι και αγωνίζονται να το πνίξουν μέσα σ’ αυτόν που βάζουν στο στόχαστρο. «Κατά Ιωάννη» ας πορευτούμε πάναγνοι στη ζωή μας, έχοντας ανταμώσει μ’ ένα τόσο καλογραμμένο κείμενο που θα μας γεμίσει αισιοδοξία, δύναμη και σιγουριά για την πίστη, την τέχνη, την αγάπη, ένα κείμενο για το χρώμα, τον ήλιο, το φως. Άλλωστε «Πώς να αντέχεται η ζωή με δίχως χρώμα» (σελ. 156);